Psychofarmaca (in de GHZ, ZH en verslavingszorg)

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2,3

Psychofarmaca 

Wat is graag zou willen weten of bespreken is ....

Waar denk jij aan bij ..... en/of
wat zijn jouw ervaringen met....
PSYCHOFARMACA ?

Psychofarmaca

• Alle medicatie waarbij er sprake is van het beïnvloeden van psychische functies; wordt ook wel gedragsmedicatie genoemd.

• Psychofarmaca zijn geen geneesmiddelen: ze onderdrukken bepaalde verschijnselen en hebben geen werking op de oorzaak van problemen. Ze zijn dan ook nooit de (enige) oplossing. 

• Vanwege de invloed op psychische functies is het gebruik controversieel, moet de start goed overwogen worden en de noodzaak tot voortzetting regelmatig geëvalueerd worden. 

Psychofarmaca

Een zenuwcel geeft onder invloed van prikkeling info door  naar de andere zenuwcel:                   - een zenuwcel scheidt een chemische stof af, de neurotransmitter --> neurotransmitter bindt zich aan een receptor op de volgende zenuwcel --> deze zenuwcel wordt geactiveerd of juist geremd --> informatieoverdracht heeft plaatsgevonden.

Psychofarmaca hebben veelal 

invloed op de werking van neuro-

transmitters. Bijv. remmen van 

dopamine (antipsychotica) of stimuleren van serotonine (antidepressiva).

filmpje vanaf 0:31 min tot 1:46 min

Psychofarmaca

Psychofarmaca worden niet alleen in de psychiatrie gebruikt, maar ook in de VVT, GHZ en door mensen die geen verpleegkundige zorg krijgen (bijv. via de huisarts). 

Er is relatief veel ervaring met psychofarmaca bij stoornissen als depressie, psychose en dementie; nog relatief weinig bekend over werking bij mensen met onbegrepen gedrag binnen de GHZ. 

Groepen

1. Anxiolytica 
2. Hypnotica
3.  Antipsychotica
   
4.  Antidepressiva
   
5.  Stemmingsstabilisatoren
   
6.  Psychostimulantia

Opdracht

Beantwoord van één groep medicatie (zie vorige dia) de volgende vragen:

1. Wat is het werkingsmechanisme van deze groep medicijnen?

2. Voor welk type aandoening(en) wordt deze medicijngroep gebruikt?

3. Wordt deze groep medicijnen verder onderverdeeld in subgroepen? Zo ja, welke?

4. Wat zijn bekende voorbeelden van medicijnen binnen deze groep?

5. Wat zijn belangrijke bijwerkingen van deze medicijngroep?

6. Zijn er nog andere relevante of interessante dingen te zeggen over deze medicijngroep?

Anxiolytica & Hypnotica

Indicatie: Bestrijden angst (angststoornissen), paniek (paniekstoornissen), depressies (omdat 

                    AD pas na 2-4 weken werkt), slaapstoornissen, sedatie (paniek, angst), anticonvulsief 

                    (spierverslappend), intoxicatie, onthouding alcohol.

Werking: Vermindering activiteit centrale zenuwstelsel.

Bijwerkingen: Slaperigheid, verwardheid, hoofdpijn, duizeligheid, afzwakking emoties,                                                    spierzwakte

Afhankelijkheid: HOOG  (tolerantie, geestelijke afhankelijkheid).

Ontwenning : Hartkloppingen, slapeloosheid, angst, prikkelbaarheid, gejaagdheid, spierpijn, 

                             trillerigheid en transpireren.

                                                   Deze middelen zijn voor kortdurend gebruik !!!

Voorbeelden

Antipsychotica

• Onderdrukt wanen en hallucinaties. Wordt o.a. gebruikt bij psychotische stoornissen (schizofrenie, manie), delier en dementie met psychotische kenmerken
• Verschillende groepen medicatie (klassieke en atypische antipsychotica)
• Werkzaam o.a. door blokkade dopamine

Bijwerkingen:

- sufheid                                           - vervlakking van gevoelens

- seksuele stoornissen              - gewichtstoename

- tardieve dyskinesie (ongecontroleerde bewegingen, 

                                                                                vooral in het gezicht)

psychofarmaca bij probleemgedrag

Voorbeelden

 Klassieke antipsychotica zoals chloorpromazine, haldol, perfenazine, orap,

                                                                  zuclopentixol (cisordinol)

Vooral effect op positieve symptomen (wanen, hallucinaties)

Atypische antipsychotica zoals risperdal, seroquel (quetiapine), zyprexa,       

                                                                  clozapine, abilify

Vooral effect op negatieve symptomen (gebrek aan initiatief, emotionele vervlakking, weinig energie,....)

Antidepressiva

• Indicaties:  Depressie, angststoornis/ fobie

• Werking: Er zijn een aantal subgroepen (zie volgende dia). Beïnvloeden m.n. werking van serotonine en noradrenaline in de hersenen. Duurt meerdere weken voor werking merkbaar wordt. 

• Bijwerkingen:

- sufheid en slaperigheid

- hoofdpijn                                     - transpireren

- droge mond

- in zeldzame gevallen: een toename van suïcide pogingen

Groepen antidepressiva

• SSRI (selectieve serotonine heropname remmers) 

       Citalopram, Ecitalopram, Fluoxetine, Fluvoxamine, Paroxetine,  Sertraline

• SNRI (serotonine-norepinefrine heropname remmers) 

       Efexor, Cymbalta

• TCA (tricyclische antidepressiva)                                                                                        Amitriptyline, Nortriptyline
• MAO remmers (mono-amino-oxidase-remmers) 

       Parnate 

Stemmingsstabilisatoren

Indicatie: M.n. bipolaire stoornis (manisch depressief)

Naast lithium worden ook bepaalde antipsychotica en anticonvulsiva (= anti-epileptica) als stemmingsstabilisator gebruikt. 

Werking lithium: Verminderen van serotonine-afgifte en                              bevorderen van de serotonine-heropname.  Effect na 1-2 weken

Lithium heeft een smalle therapeutische breedte, waardoor regelmatige controle van de bloedspiegel nodig is om onder- of overdosering te voorkomen. 

Bijwerkingen Lithium

Bijwerkingen anticonvulsiva

Psychostimulantia

Indicatie: M.n. ADHD en bepaalde slaapstoornissen (bijv. narcolepsie)

Werking: O.a. verhoging van beschikbaarheid van noradrenaline in de synaps

Bijwerkingen: slaapstoornissen, afgenomen eetlust, misselijkheid, hoofdpijn, hartkloppingen

Medicijn of drug

Door invloed op psychische functies worden psychofarmaca door sommige mensen gebruikt die dit niet vanuit medisch oogpunt nodig hebben. In dat geval noemen we het geen medicijn, maar een drug. 

Omgekeerd kunnen bepaalde middelen die we als drugs kennen bij bepaalde medische problemen een positief effect hebben op de symptomen. In dat geval worden bepaalde drugs 'medicinaal' gebruikt. 

Let op!

• Psychofarmaca kunnen niet zomaar worden gestopt. Dit heeft m.n. te maken met de gewenning/ tolerantie die optreedt bij langduriger gebruik. 

• Plotseling staken leidt tot ernstige lichamelijke- en psychische klachten

       Bijvoorbeeld:

        - ontwenning

        - slapeloosheid

        - ernstige gedragsstoornissen

Gewenning is....

1. ...afname van effect bij gelijkblijvende dosering.
2. ...afhankelijkheid van het middel, lichamelijk en/of geestelijk.
3. ...toename van effect door combinatie van medicatie.
4. ...toename van bijwerkingen bij gelijkblijvende werking.

Verslaving is....

1. ...afname van effect bij gelijkblijvende dosering.
2. ...afhankelijkheid van het middel; lichamelijk en/ of geestelijk.
3. ...toename van effect door combinatie van medicatie.
4. ...toename van bijwerkingen bij gelijkblijvende werking.

Verslaving

• Bij verslaving (= afhankelijkheid) is 'willen' veranderd in 'moeten'.  
• Afhankelijkheid (verslaving) kun je opdelen in geestelijke en lichamelijke afhankelijkheid. 

Opdracht: 

- Wat zijn kenmerken van geestelijke afhankelijkheid?

- Wat zijn kenmerken van lichamelijke afhankelijkheid?

Verslaving

Trimbos

Afhankelijkheid/ verslaving aan benzo's

Het gebruik van benzodiazepinen leidt tot afhankelijkheid, hetgeen zich uit in....

• Tolerantie: Het lichaam went snel aan de medicijnen; al na enkele dagen tot weken neemt het sederende (=rustgevende) en hypnotische (=slaap bevorderende) effect af. Na verloop van tijd is er een hogere dosering nodig voor hetzelfde effect. 
• Geestelijke afhankelijkheid: De gebruiker verlangt steeds sterker naar het middel en heeft de overtuiging niet meer zonder het middel te kunnen functioneren. 

Vragen / opmerkingen?