5.3 stad en macht

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Burgelijke cultuur van Nederland.

5.3  Stad en Macht

Burgerlijke cultuur van Nederland - 17e eeuw

5.3 Stad en macht (p 110)

-Steden maken een enorm snelle groei door.

Amsterdam groeit ook erg. Concentrisch stelsel van grachten en kaden rond oude stadshart

https://www.youtube.com/watch?v=IvsHvfs3G1M 

- VOC sticht op Java de stad Batavia, gebouwd op dezelfde stedenbouwkundige principes als Amsterdam.

Stadhuis van Jakarta (nu een museum).

- Welke vormkenmerken herken je in deze architectuur? 

- Waaraan kan je zien dat een Nederlandse architect dit gebouw in de 17e eeuw heeft ontworpen?

Architectuur

- gedomineerd door klassieke opvatting

=> Kerken en publieke gebouwen worden gebouwd volgens streng klassieke principes (Vitruvius).

- Van Campen = architect voor nieuw stadhuis in Amsterdam

en volgt de klassieke regels die door Vitruvius zijn opgesteld.

(Vitruvius was een Romeinse architectuurtheoreticus, ongeveer 85 v Chr.)

Vitruvius - basis architectuur

over stadhuis Amsterdam

1. Schoonheid  [ symmetrie van grondplan en gevels, klassieke maatvoering / gulde snede]

2. Functionaliteit  [plaatsing zalen rond de openbare burgerzaal]

3. Stevigheid [ fundament 13.000 heipalen + duizenden blokken natuursteen]

De gulden snede (in normale taal de "gouden verhouding") is een curiosum uit de compositieleer, die zelden wordt toegepast, hoewel velen een gulden snede proberen te zien in vooral oude en beroemde schilderijen.

De gulden snede is een manier om het vlak te verdelen. Het is een ingewikkeld verhaal, dat de mensheid al sinds de oudheid heeft gefascineerd. De Romeinen noemden deze verhouding "sectio divina", de goddelijke verdeling.

bron: https://nl.wikibooks.org/wiki/Schilderen/Gulden_snede

Gulde Snede

Het Stadhuis op de Dam

 

Noem vormkenmerken over dit gebouw.
Wat herken je?

Stadhuis op de Dam

- Publieksgebouw

- Kantoren (bestuur, rechtspraak, bankzaken, sociale zorg)

- Gevel is symmetrisch

- Voor en achtergevel hebben vooruitstekend middendeel met daarop een timpaan

- Gevels hebben 3 lagen (fundament, en nog 2 verdiepingen)

- Horizontale banden

- Verticale pilasters (benadrukken de symmetrie)

- 1e verdieping: Ionische & korintische pilasters

- 2e verdieping: korintische pilasters

- Achthoekige toren + koepel -> beiaard (= klokken)

- Vertruvius schrijft dat gebouwen die "macht" huisvesten in Korintische stijl dienen te worden versierd. 

- De ingang is sober. Op straatniveau zijn meerdere deuren waarlangs het publiek het gebouw kan betreden. 

- festoen of guirlande = te zien boven de ramen. 

Twee timpanen op het Stadhuis op de Dam

Beeldhouwwerk van Artus Quellinus.

Timpaan damzijde: Amsterdamse Stedenmaagd met keizerskroon. Ze draagd een vredestak als symbool voor vrede en wordt omringd met mythologische figuren. Links van haar staat Neptunes.

Timpaan aan achterzijde: Amsterdamse stedenmaagd met een wereldbol omrings door figuren uit de vier continenten die de stad handelswaar brengen: Europa, Afrika, Azië en Amerika. 

Info timpaan stadhuis Amsterdam

De wereld aan haar voeten

De Amsterdamse stedenmaagd zit in het midden van het timpaan van de achterzijde van het stadhuis, nu het Paleis op de Dam. Zij is het machtige middelpunt van de wereld. Met uitgestrekte armen ontvangt ze goederen van alle werelddelen en haar voeten rusten op de aardbol. Boven haar hoofd draagt Atlas de sterrenhemel, maar dat zie je niet op deze prent.

Europa en Afrika

Links van de stedenmaagd staat Europa, rijk gekleed met een kroon op haar hoofd. Ze heeft een hoorn van overvloed in haar armen. Achter haar staat Afrika, bijna naakt, maar wel met een zonnehoed en kralenketting. Een leeuw en een olifant vergezellen haar. Afrikanen slepen balen, tonnen en ivoor naar Amsterdam.

Azië en Amerika

Azië is rechts van de stedenmaagd te zien. Zij heeft een tulband op haar hoofd en voert een kameel bij de teugel. In het kistje dat een kind voor haar draagt zitten ongetwijfeld kruiden en zij brengt ook tulpen mee. Amerika wordt gepersonifieerd door een vrouw met een verentooi. Ze brengt rollen tabak en suikerriet. Mijnwerkers delven zilver en goud. In de hoek spelen twee aapjes met tropische vruchten bij een cactus.

De Hollanders maakten in Brazilië grote winsten op de suikerplantages. Zij lieten het werk op de plantages doen door tot slaag gemaakte Afrikanen.
De voorstelling op het timpaan van het stadhuis van Amsterdam laat zien dat de Republiek zich superieur voelde aan de volkeren van Afrika en Amerika.

(3P) Beschrijf drie aspecten van de voorstelling waaruit de ondergeschikte positie van Afrika en Amerika blijkt.

Ondergeschikte positie Afrika en Amerika is zichtbaar in de Timpaan van Stadhuis van Amsterdam:

- Afrika en Amerika worden als naakte wilden afgebeeld (tegenover de geklede stedenmaagd en Europa en Azië).

- Afrika en Amerika staan op de tweede rang, ze zijn het verst van de stedenmaagd af geplaatst (achter Europa en Azië).

- De personen die Afrika en Amerika voorstellen lijken meer "aan het werk" (staan geboden / kijken ingespannen, ze slepen dieren / mensen richting de stedenmaagd, terwijl Europa en Azië in rust, trots rechtop staan).

-De personen die Afrika en Amerika voorstellen worden arm voorgesteld, zonder (culturele) rijkdommen (terwijl Europa een overvloed aan voedsel en dieren heeft en Azië wierook en een kistje met kostbaarheden meedraagt).