Samenvatting Water in Nederland Examen 2021

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

Water in Nederland

Water in NL 

Wat zijn de belangrijkste zaken die je moet kennen?

Verschil hoog- laag Nederland

NAP= Normaal Amsterdams Peil

—>de gemiddelde hoogte van de zeespiegel.

Je ziet hier duidelijk verschil tussen het hoge en het laaggelegen deel van Nederland.

Overstroom jij als de dijken breken? Waarom wel/niet?

Land door rivieren

▪️ Nl = deltagebied van grote rivieren

     - Rijn

     - Maas

     - Waal

     - IJssel

=> Weet waar de rivieren liggen!

Hoe kan een rivier land “maken”?

▪️ Rivier stroomt van hoog naar laag —> bv de rivier de Rijn stroomt van de bergen in Zwitserland naar het lage gebied van Nederland. 

▪️ zie kaart: stroomgebied van de Rijn

Deltagebied van rivieren

▪️ hoe lager het gebied, hoe langzamer het water stroomt

—> sedimentatie van zand bij overstroming rivier.

▪️ zand blijft vlakbij de oever liggen en hoopt zich op

—> oeverwal 

▪️ verder weg van de rivier stroomt water langzamer —> sedimentatie van kleideeltjes —> komgrond.   

▪️ komgronden liggen lager dan de oeverwal 

Zandkorrels zijn groter en zwaarder dan kleideeltjes. Bij sedimentatie zakken zandkorrels daarom als eerste naar de bodem. Kijk maar eens hoeveel verschil er zit tussen zand en klei! 

Twee soorten dijken

▪️ winterdijk —> ligt op de oeverwal, hoog

▪️ zomerdijk —> ligt dichtbij de rivier, lager

▪️tussen winterdijk en de rivier ligt een gebied dat mag overstromen bij te hoog water: de uiterwaarden. 

▪️ Kijk naar de afbeelding en zie het verschil!

Polders in Nederland

Polder = Gebied met een kunstmatige waterstand omringd door dijken.

Soorten polders

📌 zeepolder:

• op zeeniveau
•  sedimentatie zand en klei door zee
• bij Waddenzee en Noordzee

Soorten polders

📌 Veenpolder:

• tussen 0 en 2m onder NAP
• West-NL
• door draineren veenmoeras —> land droogt en zakt in
•  —> dijken er omheen —> polder

Soorten polders

📌 Droogmakerij

• lager dan 2m onder NAP
• was eerst een meer of stuk zee
• eerst een dijk —> water wegpompen met molen of gemaal —> kunstmatige afwatering —> polder

Soorten water

Grondwater: 

📌 onzichtbaar

📌 zit in openingen van zand- en kleideeltjes

Soorten water

Kwelwater:

📌 water dat stroomt tussen de bodemdeeltjes

📌 water uit hoger gebied kan naar lager gebied stromen

📌 water kan onder de dijk doorsijpelen

Hier zie je hoe kwelwater door de dijk naar de uiterwaarden is gesijpeld.

Soorten water

 Oppervlaktewater:

📌 zichtbaar

📌 sloten, kanalen, rivieren, meren, zeeën

Afwatering laag-Nederland

• Kunstmatige afwatering
• sluis: bij zeepolders
• bemaling: veenpolder en droogmakerij

Hoe?

❓water in de polder = binnenwater —> pomp of molen —> water in tijdelijke opslag = boezem —> via sluis kan water naar buitenwater

Sluis bij Noordpolderzijl in Groningen. Het woord “zijl” betekent sluis.

Hoe komt water de polder in?

📌 neerslag

📌 kwel

📌 sluis

Afwatering hoog-Nederland

Natuurlijke afwatering

• door hoogteverschil loopt water van hoog naar laag
  
• stuwen houden water tegen of laten water door
  

Waterwinning: 3 manieren om aan drinkwater te komen ➡

1. grondwater
2. oppervlaktewater
3. duinen

Drinkwater uit grondwater

WAAR? 

📌 Hoog-NL

HOE?

📌 Neerslag —> infiltreert in de bodem —> grondwaterlaag ligt op 20m tot 200m diepte —> naar boven gehaald en gezuiverd tot drinkwater.

Drinkwater uit oppervlaktewater

WAAR?

📌 Laag-NL

WAAROM?

📌 grondwater is zout in laag-Nederland

HOE?

📌 rivierwater bewaard in spaarbekkens —> zuiveren

📌 duurder

Drinkwater uit de duinen

WAAR?

📌 Kust

WAAROM? 

📌 drinkwater grote steden in de Randstad

HOE?

📌 zoetwaterzak

—> zoet water drijft op zout water in soort zak

PROBLEEM

📌 zoetwaterzak werd te klein door teveel waterwinning

OPLOSSING

📌 water uit rivier in zoetwaterzak pompen, diep in de grond omdat plantengroei anders veranderde.

Watergebruik in NL

Huishoudens:

📌 Per huishouden 120 liter/per persoon/per dag!

Industrieel watergebruik: 2 soorten —>

✅ proceswater: nodig in proces, bv wassen groente

     Hoeft niet drinkbaar te zijn —> oppervlaktewater + 

     grondwater.

✅ koelwater: afkoelen manchines, warm water in rivier en meer

     Electriciteitscentrales grootste gebruiker koelwater: 1600 liter/per dag/ per persoon!

Landbouw ➡ grootste waterverbruiker!

📌 irrigatie

Watervoetafdruk

➡ Al het zoet water dat je gebruikt voor huishouden, landbouw en industrieproducten.

 ➡ Watervoetafdruk NL:

      - huishoudelijk water

      - industrieel water

      - landbouw water    +

      = watervoetafdruk

Vervuiling water .... hoe?

• organische vervuiling: etensresten, poep
• chemische vervuiling: industrie
• thermische vervuiling: warm koelwater industrie
• vervuiling door landbouw: kunstmest in 

     oppervlaktewater —> bacterieën

• verzilting: het zouter worden van water = brak water
• Let op: Verzilting is ook: het zouter worden van de bodem in gebieden met een tekort aan water!

Soorten huishoudelijk water

• zwart water: toiletwater —> goed zuiveren!
• grijs water: douche, wasmachine, keukenwater 

                        —> weinig zuivering nodig

▪️ regenwater komt in riool: mengt met zwart water —> 

    vies —> zuiveren

Waterbeheer in Nederland

•  Rijkswaterstaat: landelijk beheer water
•  waterschappen: regionaal beheer, gekozen bestuur

TAKEN:

▪️ waterkwaliteit controleren

▪️ waterkwantiteit beheren: afvoer teveel water of 

     aanvullen tekort, verdroging tegengaan

▪️ beheer dijken, duinen en stuwen

▪️ waterwegen goed bevaarbaar houden voor schepen

Gevolgen van klimaatverandering

Het wordt steeds warmer!

De afgelopen 50 jaar is het warmer geworden op aarde -> grote gevolgen voor water in oceanen en rivieren.

1- Zeespiegel stijgt omdat ijs van noord/zuidpool smelt

2- zeespiegel stijgt omdat water uitzet bij opwarmen

Wat betekent dat voor ons in Nederland?

Zeewater: hoe beschermen we ons?

1- 2011: kustverdediging —> zandmotor

    Hoe werkt het?

▪️ zand storten voor de kust

▪️ wind, zee en getijden verspreiden het zand

    

    Resultaat? —> nieuwe duinen en breder strand

Zeewater: hoe beschermen we ons?

2- Deltawerken —> zuidwest NL kust

Hoe werkt het?

▪️ zeegaten afgesloten met dammen of stormvloedkering

▪️ bij hoog water kan sormvloedkering dicht ( zeeland, 

     Oosterschelde)

3- Dijkverhoging of dijkversterking —> de Maas

▪️ probleem is vaak dat er veel huizen staan vlakbij de dijk, dijkversterking ipv verhoging komt vaak voor.

Rivierwater: hoe beschermen we ons?

❓ Project:  RUIMTE VOOR DE RIVIER

Hoe?

• dijkverlegging —> uiterwaarden worden zo breder = meer ruimte rivier. Voorbeeld hiervan zie je bij de Waal bij Nijmegen.
• nevengeul maken —> extra geul naast rivier = meer ruimte rivier
• afgraven uiterwaarden —> worden dieper = meer ruimte rivier
• overloop maken —> lager stuk van een dijk = meer ruimte rivier
• kribben verlagen —> stenen dammetjes in rivier lager maken = meer ruimte rivier
• uitdiepen rivier

Dijkverlegging

Nevengeul

Afgraven uiterwaarden

Overloop

Kribben verlagen

Dat was het voor vandaag!