transpireren, sputum, braken, menstruatie

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

Door te zweten koelt ons lichaam af en raken we warmte kwijt. 

Transpireren, speeksel, sputum, braken en menstruatie

Transpireren

Transpiratievocht --> 99 % water en beetje zout

IEDEREEN ZWEET!

Huid is uitscheidingsorgaan, via huid scheiden we transpiratievocht uit.

Zweten bij warm weer maar ook bij hormonale veranderingen en koorts

Voorbeeld van plaatselijk zweten

Voorbeelden van waardoor je gaat zweten

Speeksel

Speekselklieren (6 grote en aantal kleine)

--> Produceert speeksel en voert af via buisje in de mondholte.

--> Speeksel wordt reflexmatig aangemaakt. (bij eten in mond gaat dit vanzelf)

Speeksel bevat slijm als smeermiddel voor het verwerken van voedsel en enzymen om zetmeel af te breken. 

Speeksel heeft een reinigende werking, want werkt antibacterieel en antiviraal. 

Zweet

Hyperhidrosis --> Meer zweten dan nodig om lichaamstemperatuur constant te houden. 

Je herkent het door veel zweten zonder inspanning.

Koud klam zweet --> kan wijzen op gevaarlijke toestand. komt vaak voor als mensen gaan flauwvallen of in shock raken.

Zweet is geurloos. Als zweet in aanmerking komt met bacteriën op de uit dan ontstaat er een geur. 

Naar aceton ruiken --> Diabetes patiënten bij hoge bloeddruk.

Hoeveel speeksel maken we gemiddeld per dag aan?

Speekselvorming

Oorzaken van overmatige speekselvorming zijn:

overactieve speekselklieren;

spastische beperking;

verminderde speekselafvoer door verminderde spierwerking bij sommige ziekten, zoals Parkinson;

verminderde speekselafvoer als bijwerking van medicijnen.

Voedingsmiddelen hebben soms ook invloed op de speekselproductie. Zo geeft zuur voedsel een verhoogde speekselproductie, waardoor de cliënt nog meer speeksel krijgt. Melkproducten of voedsel waarin melkproducten verwerkt zijn, geven een verhoogde slijmvorming.

Sputum

Sputum = speeksel en slijm uit de luchtwegen of longen.

Slijmvliezen produceren slijm via de slijmvliezen. Deze is wit/grijs van kleur maar dit hoesten we normaal gezien niet op. 

Bij sputum is er sprake van verhoogde slijmproductie. 

Bij irritatie van de luchtwegen of ontsteking van de slijmvliezen wordt extra sputum aangemaakt. 

Kleur sputum

Kleur en consistentie

Wat de kleur en consistentie betreft, zijn er de volgende observatiepunten.

Slijmerig sputum is helder en draderig en komt voor bij ontstekingen van de bovenste luchtwegen.

Taai sputum komt voor bij bronchitis en longontsteking. Het sputum bij een longontsteking kan oranjebruin zijn.

Etterig sputum is groen van kleur en kan klonterig zijn. Bij flinke infecties treedt dit op.

Lichtrood schuimend sputum, wordt opgegeven bij een longbloeding. Spoortjes bloed kunnen op diverse longziekten wijzen, onder meer op longcarcinoom.

Geur

De geur kan bij verschillende longziekten zeer onaangenaam zijn.

Rapportage van observatiegegevens

Het opgeven van sputum en hoesten is altijd afwijkend, dus dit moet je rapporteren. 

Braken

Braken = een reflex van het lichaam waarbij de maag zich leegt.

Het is een reflex omdat het een automatische reactie is van het lichaam, je kunt dit nauwelijks onderdrukken.

Braken heeft een beschermende functie --> vaak reactie op lichaam vreemde stoffen zoals bedorven voedsel, medicatie of vergif. 

Oorzaken

Braken kan het gevolg zijn van een virusinfectie. Het kan echter ook heel andere oorzaken hebben, zoals bewegingsziekte, emoties, of het zien of ruiken van iets heel onaangenaams. Enkele oorzaken zijn:

prikkeling of ontsteking van het maagslijmvlies: dit kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door het eten van besmet voedsel;

hersenaandoeningen, zoals braken direct na het krijgen van een hersenschudding;

vergiftiging door medicijnen;

nervositeit, angst;

migraine;

zwangerschapsbraken, vooral in het begin van de zwangerschap onder invloed van hormonen;

(soms) aangeboren afwijkingen, bijvoorbeeld bij zuigelingen met een hele of gedeeltelijke afsluiting in het spijsverteringskanaal.

Observatie

Observeren van het braken kan helpen om de oorzaak van het braken vast te stellen. Observatiepunten zijn:

tijdstip en frequentie van het braken;

hoeveelheid;

wijze van braken;

bestanddelen van het braaksel;

geur.

Menstruatie

Als MZ-er geef je mogelijk voorlichting aan iemand over menstrueren en verzorging van menstrueren.

Binnen bepaalde doelgroepen zul je de verzorging van de menstruatie voor een cliënt moeten overnemen.

Menstruatiebloed ruikt niet. Pas als het in aanmerking komt met de buitenlucht gaat het ruiken.

Menstruatiebloed = slijmvliesrestjes, velletjes, bloed, kleine bloedstolsel en vocht.

Klachten

Iemand kan veel of weinig klachten hebben rondom zijn menstruatie.

Klachten kunnen zijn:

opgezette buik in de dagen voor de menstruatie;

sneller geëmotioneerd of geïrriteerd in de dagen voor de menstruatie;

pijn in de onderrug tijdens de menstruatie;

opgezet gevoel omdat vocht wordt vastgehouden;

vermoeidheid.

Braaksel of menstruatiebloed, urinelucht en ontlastingslucht van volwassen cliënten: het kan gebeuren dat je lichaam een ‘natuurlijke’ reactie van weerstand of walging geeft. Hoe kun je daarmee omgaan?