3M - §3.1 'Handel en kolonialisme'

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Cijfers...

Welke cijfers krijgen jullie nog terug?

• Presentatie 'isme'
• Werkstuk slavernij

Toetsen de rest van het jaar?

• Diagnostische toetsen
• Misschien later 'echte toetsen', mondeling, opdracht, verslag??

NIEUW

§3.1 'Handel en kolonialisme'

Indonesische eilanden

• Ongeveer 16.056 eilanden
• 1600 volkeren, 250 talen
• Grote delen onbewoond oerwoud
• Op Borneo en Sumatra leefden jagers-verzamelaars.
• Java ontwikkelde steden en koninkrijken. landbouw en handel met Azië, Midden-Oosten en China. 

Specerijen

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn.

• Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

Europese landen willen zelf winst maken

• De Portugezen ontdekken de route naar Azië
  (1498).
• Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim.

• Nederlanders willen dat ook!
• Spionage...
• Jan Huygen van Linschoten reist mee en beschrijft de reis in zijn Itinerario.
  

De Itinerario, of Voyage ofte schipvaert, naer Oost ofte Portugaels Indien (...enz. enz.), was meer dan alleen een routekaart.

Er stonden heel veel tekeningen in van vreemde kusten, dieren, mensen en hun rituelen. De Nederlanders keken hun ogen uit.

Nederlanders in Azië

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederland in Oost-Indië, aan.

• De reis duurde 2,5 jaar. Van de 90 bemanningsleden overleven 250 de reis. 

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop naar Oost-Indië is bewezen.

Indonesië had verschillende namen: : Indië, Oost-Indië, Oost-Azië, De Oost en later Nederlands-Indië.

Nieuw probleem!

• Steeds meer Nederlandse (compagnieën) bedrijven gaan naar Indië varen.

• Hierdoor ontstaat veel concurrentie tussen Nederlanders onderling.

• De prijs van de specerijen daalt hierdoor snel, de winst dus ook.

Verenigde Oostindische Compagnie (1602)

• Nederlandse regering grijpt in.

• Compagnieën moeten samengaan in één bedrijf, de VOC.

• De VOC kreeg het monopolie op de handel in Azië. Andere Nederlandse handelaren en bedrijven mochten er geen handel drijven. 
• Ook namens Nederland forten bouwen, oorlog voeren, land veroveren en besturen. 

Jan Pieterszoon Coen

• In 1619 veroverde JPC de Javaanse havenstad Jayakarta. Nederlanders hernoemde de stad Batavia. Batavia werd het hoofdkwartier van de VOC.
  

• Berucht vanwege het gebruik van geweld.
• Vermoorden of verbannen van de bevolking van de Banda-eilanden.

Factorij

• Een factorij is een versterkte handelspost. In het buitenland, met kantoren en pakhuizen. 
• De VOC had factorijen in heel Azië.
• Er was veel onderlinge handel. 

           Zie bron 8, informatieboek blz. 60

• Ze hadden toestemming van de plaatselijke vorsten. 
• Voordeel vorsten: deelname handel, steun VOC oorlogen tegen andere vorsten. 

Ondergang VOC

De VOC werd in 18e eeuw minder winstgevend:

1. Corruptie, handelaren houden winst in eigen zakken.
2. Slecht bestuur, slechte boekhouding
3. Buitenlandse concurrentie.
4. Oorlog Nederland en Engeland.
5. Fransen veroveren Nederland. 

1799 -  VOC failliet

Kolonie Nederlands-Indië

De Nederlandse regering neemt de gebieden van de VOV over.

Samen worden zij één kolonie: 

1816 -  Nederlands-Indië

Hoogste bestuurder: 

Gouverneur-Generaal

Eigen leger:

Koninklijk Nederlands Indisch Leger

(KNIL)

Het cultuurstelsel

 (1830-1870)

• Doel: Indië moet weer winstgevend (voor Nederland) worden
  
• Javaanse boeren moeten 1/5 deel van hun land verbouwen met voor de Nederlanders interessante producten: koffie, thee en indigo 

• Javaanse boeren krijgen hiervoor plantloon.
• De Javaanse vorsten -->  Hoe meer hun boeren leveren, hoe meer cultuurprocenten.

op Java

Welke producten werden in
het cultuurstelsel verbouwd?

1. koffie, thee en indigo
2. specerijen, tabak en indigo
3. koffie, thee en specerijen
4. tabak, koffie en zout

Met welk doel is het cultuurstelsel ingevoerd?

Goed of fout?
Het cultuurstelsel werd in heel Nederlands-Indië
ingevoerd.

1. Goed
2. Fout

Op welk eiland werd het cultuurstelsel ingevoerd?

1. Sumatra
2. Java
3. Bali
4. Molukken

Kritiek op het cultuurstelsel

Max Havelaar

• Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.
  

• Boek van Multatuli (Latijn voor: 'ik heb veel leed gedragen'), pseudoniem van Eduard Douwes Dekker

• Belangrijkste protest tegen het cultuurstelsel
  

Goed of fout?

De boeren waren erg blij met de cultuurprocenten.

1. Goed
2. Fout

Waarom leidde het Cultuurstelsel tot hongersnoden?

Omdat de boeren

1. minder geld gingen verdienen.
2. steeds minder zin kregen om te werken.
3. veel producten voor de export moesten leveren

Nederlands-Indië wordt een

 vrije markteconomie. 

🏵

🌴

🌴

🌴

🕳

🌴

🕳

🛢

🛢

🛢

Koffie

☕️

⚽️

🌴

🍚

🍚

🍚

🍚

🖇

🖇

🚬

🌴

🚬

Goud

🏵

🌴

🛢

🌴

🌴

☕️

🛢

🌴

🍭

🏵

🏵

☕️

Palmolie

🌴

Tabak

🚬

Aardolie

🛢

Suikerriet

🍭

Kolen

🕳

Rubber

⚽️

Rijst

🍚

Tin

🖇

Thee

🍵

🍵

🍵

Nederland wil meer macht

• Grote vraag naar grondstoffen uit Nederlands-Indië (olie, tin, rubber)

• Modern-imperialisme: uitbreiding van het aantal kolonies door Europese landen

Modern Imperialisme

• Europese landen bouwen grote koloniale rijken op in Afrika en Azië.  
• Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) beschermt plantage-eigenaren.
• Inheemse vorsten mochten blijven als ze met de Nederlanders samenwerkte, zo niet... veel geweld!
• In 1910: heel Nederlands-Indië in bezit van Nederland.

Wat was voor Nederland een reden om rond 1870 zijn grondgebied in Indonesië uit te breiden?

1. Nederland wilde de slavenhandel uitbreiden.
2. Nederland wilde er gevangenen naar toe kunnen sturen.
3. Nederland wilde het Cultuurstelsel uitbreiden.
4. Nederland wilde meer macht en aanzien krijgen in de wereld.

Op welke manier gingen de Nederlanders
met het bestuur van Nederlands-Indië om?

1. Ze ontsloegen de meeste vorsten en zetten er nieuwe Javaanse vorsten voor in de plaats.
2. Ze ontsloegen de meeste vorsten en zetten er nieuwe Nederlandse ambtenaren voor in de plaats.
3. Ze lieten het grotendeels intact en plaatsen er een Nederlandse bestuur naast en boven.
4. Ze haalden het hele inheemse bestuur weg en plaatsten er een Nederlands bestuur.

Waarom betrokken de Nederlandse bestuurders de Indonesische adel bij het bestuur van Java?

1. Omdat de Indonesische adel bij de verkiezingen inspraak eiste in het bestuur
2. Omdat de Indonesische bevolking beter luisterde naar de eigen Indonesische vorsten dan naar de Nederlandse bestuurders
3. Omdat de Nederlandse bestuurders zich hielden aan een oud verdrag waarin inspraak van de adel was vastgelegd

Ethische politiek

• Ontstaat rond 1900 in Nederland.

• Nederland wil iets terugdoen voor de Indonesische bevolking (Ereschuld).

• Beschaving en cultuur bij brengen, bijvoorbeeld: onderwijs, landbouw (irrigatie) en gezondheidszorg.