Glorious Revolution

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

1215: Magna Charta

- de koning moest inspraak dulden (oa vragen of hij belastingen mag heffen!) van het parlement (House of Lords en House of Commons)

- De kerk moet vrij zijn van koninklijke inmenging

- Geen vervolging of veroordeling zonder vonnis

Rozenoorlogen

Strijd tussen 2 'huizen' (families): Lancaster en Yorke

1455-1485

Uiteindelijk wint Hendrik VII Tudor de kroon

Gevolg: Tudors breiden hun macht uit

VERDERE CENTRALISATIE

Maar De standen hadden (beperkte) inspraak in het bestuur van het land.
De koning deelde de centrale macht met de standen die in het parlement vertegenwoordigd waren.

1534: The Act of Supremacy

= koning wordt hoofd van de Engelse Kerk (= Anglicaanse Kerk)

De macht van de Engelse koning werd versterkt: 

* hoofd van de Engelse kerk

* onafhankelijk van de paus

* gaf koning meer macht over geloofskwesties in Engeland

Bedoelde gevolgen

Huwen met Anna Boleyn om een mannelijke troonopvolger te voorzien

Onbedoeld gevolg

Scheiding van de Engelse kerk van Rome: Anglicaanse kerk

Koning wordt hoofd van de Engelse kerk

VWO 4

5.3 De Reformatie

Strijd

Regelmatig strijd door godsdienstige tegen-stellingen:​

- Oorlog van Karel V tegen Lutherse vorsten. Vanaf 1555 (Godsdienstvrede van Augsburg) mocht elke vorst bepalen of zijn land katholiek of luthers werd.​

- Vanaf 1562 godsdienstoorlogen in Frankrijk tussen katholieken en hugenoten. In 1598 kwam daaraan een einde (Edict van Nantes): Frankrijk werd katholiek, maar hugenoten kregen vrijheid van godsdienst en rechten.

- Onder Mary Stuart werd Engeland weer katholiek. Elisabeth I versloeg haar halfzus (bloody Mary) herstelde de Church of England en voerde oorlog met Filips II. ​

In 1563 werd geloof van Engelse staatskerk vastgelegd in ‘de 39 artikelen’.​

Queen Elizabeth I

Queen Mary I (Bloody Mary)

BLOODY MARY

Rooms katholiek 

Elizabeth 1: Virgin Queen

Anglicaanse kerk

Geloof

Onder Mary Stuart werd Engeland weer katholiek. Elisabeth I versloeg haar halfzus (bloody Mary) herstelde de Church of England en voerde oorlog met Filips II. ​

In 1563 werd geloof van Engelse staatskerk vastgelegd in ‘de 39 artikelen’.​

2. De burgeroorlog onder de Stuarts

Absolutisme? Neen... Het parlement moest immers zijn goedkeuring geven om belastingen te heffen en een leger bijeen te roepen. Anders dan in Frankrijk beschikten de Engelse koningen niet over een eigen leger.

1603-1649: Stuart dynastie: Jacob I en Karel I streven naar absolutisme

Karel V 

Karel V

- regelmatig in botsing met parlement in verband met toekennen van belastingen.

- het parlement werd regelmatig ontbonden (Jacob I moest terugkrabbelen bij geldnood, maar Karel I nam beslissingen zonder goedkeuring parlement)

- geloofskwestie: katholieken en puriteinen (protestanten) ruzieden over de richting van het Anglicanisme

Petition of Rights: parlement eist dat koning rekening houdt met Magna Charta

Absolutisme

Totale centralisatie: alle macht bij de koning.

Karel I (1600-1649)

wilde een absoluut vorst zijn.

dit werd tegengewerkt door het parlement;

kritiek op:

- het gebruik van de zogeheten Sterrekamer (Star Chamber) om dissidenten de wind uit de zeilen te nemen. 

- verhoging belastingen

- godsdienstpolitiek die erop gericht was de Anglicaanse Kerk dichter bij de Rooms-Katholieke Kerk te brengen.

Op 29 maart 1629 ontbond hij het parlement. Periode van onrust brak aan, waarin Karel nauwelijks in staat was om het land te besturen. Ook veel geld gebrek. Om geld te kunnen verkrijgen voor zijn strijd tegen de Schotten riep hij een parlement bijeen in april 1640. Dit zogeheten 'korte parlement' wilde echter niet aan zijn wensen voldoen en werd op 5 mei weer ontbonden. Na een nieuwe nederlaag riep Karel I het parlement opnieuw bijeen.

Dit 'lange parlement' nam al spoedig maatregelen die de positie van Karel in gevaar brachten. Karel I moest de ene na de andere concessie doen, zoals het afschaffen van de Sterrekamer, maar hij kon niet instemmen met de wet die hem het gezag over het leger zou ontnemen. Door gewapenderhand in te grijpen in het parlement veroorzaakte hij een blijvende breuk en was hij in Londen niet langer veilig. 

Beide partijen begonnen zich te bewapenen en een burgeroorlog dreigde. Na vruchteloze onderhandelingen hees Karel I op 22 augustus 1642 de koninklijke standaard. Hij vestigde zijn hof in Oxford, van waaruit hij het noorden en westen van het land bestuurde, terwijl het parlement de controle behield over het zuiden en oosten en Londen. 

Petition of Rights (1628)

1. De koning mag geen belastingen heffen zonder de goedkeuring van het parlement

2. Onderdanen mogen niet in de gevangenis worden opgesloten zonder proces

3. De koning mag geen soldaten onderbrengen bij zijn onderdanen

4. Er mag geen staat van beleg zijn tijdens vredestijd

Gevolg: koning Karel I ontbindt het parlement:

 11 years of Tyranny (1629-1640)

Burgeroorlog (1642-1649)

- Strijd tussen koning (en aanhangers: koningsgezinden) 

en parlement olv Oliver Cromwell

- overwinning parlement

- onthoofding Karel I

1649-1653:                   met parlement olv Cromwell

Karel V 

Karel V

Koningsgezinden

Deel van de adel

Katholieken

bisschoppelijke steden

parlementsgezinden

meeste steden

burgerij

puriteinen

republiek

Staatsvorm waarbij de titel van staatshoofd niet erfelijk is zoals bij een monarchie, maar waarbij het staatshoofd op een andere manier wordt aangewezen.

Karel I vestigt in 1642 zijn hof in Oxford en gaat van daaruit de strijd aan met de parlementsgezinden o.l.v. Cromwell

In 1645 leidt Karel I de beslissende nederlaag en krijgt hij huisarrest.  Hij ontsnapt uit Hampton Court en begint nieuwe oorlog.

Cromwell beschuldigt Karel I van hoogverraad en koning wordt onthoofd. 

1653-1658: Cromwell als Lord Protector

Cromwell ontbindt parlement: dictatuur

Cromwell ontbindt parlement: dictatuur

Karel I vestigt in 1642 zijn hof in Oxford en gaat van daaruit de strijd aan met de parlementsgezinden o.l.v. Cromwell

In 1645 leidt Karel I de beslissende nederlaag en krijgt hij huisarrest.  Hij ontsnapt uit Hampton Court en begint nieuwe oorlog.

Cromwell beschuldigt Karel I van hoogverraad en koning wordt onthoofd. 

3- Engeland werd een constitutionele en parlementaire monarchie

Karel II

Karel V 

Karel V

- koning van 1660-1685

- Moest tegen zijn zin reeks wetten goedkeuren (conflicten met parlement)

- Habeas Corpus Act (1679): geen willekeurige arrestaties meer (aanklacht, rechter en slecht op gerechtelijk bevel gevangen genomen worden) - basis moderne rechtstaat!

- binnenlandse problematiek

- Dalende populariteit (katholieke neigingen)

- gaf veel geld uit aan kunst en oorlogen

Karel II (1630-1685)

zoon van Karel I en Henrietta Maria (zus van Lodewijk XIII)

- in 1646 land uitgezet

- omzwervingen door heel Europa

- in 1660 weer terug naar Engeland en koning

- 'Restoration'

- Chatham (1667)

- vlak voor zijn dood bekeerd tot het katholicisme

- 1685 opgevolgd door broer (Jacobus II)

Jacob II

- was openlijk katholiek

 

- conflict met parlement

- wil als een absoluut monarch regeren

Druppel: vrees voor een katholieke Stuart-dynastie

Glorious Revolution (1688)

Karel V 

Karel V

- Engels parlement vraagt stadhouder Willem III om Engelse koning Jacobus II af te zetten.

- Machtsovername zonder bloedvergieten

- Bill of Rights

Jacobus II > koning van 1685-1688

wilde ook absoluut vorst zijn (sinds 1659 katholiek)

parlement tegen: vraagt Willem III om hulp

1688: Glorious Revolution

Willem III getrouwd met de dochter van Jacobus II; Mary Stuart (kreeg een protestantse opvoeding)

geweldloze machtsovername

12 juli 1690: Slag aan de Boyne: Willem III verslaat definitief Jacobus II (elk jaar herdacht tijdens Oranjemarsen in Noord-Ierland)

William III wordt nu koning-stadhouder; moet Bill of Rights ondertekenen: basis voor parlementaire democratie

Wat was het grote verschil tussen Engelse koningen voor en na de Glorious Revolution

Welke 2 machten worden na de Glorious Revolution ingesteld?

- Het parlement of de wetgevende macht

- De koning en zijn ministers of de uitvoerende macht

Wat zijn de 3 taken van het parlement?

belastingen

staatsuitgaven

leger

Uit welke 2 kamers bestaat dit parlement? Wie behoort hiertoe?

- Hogerhuis: vooral hoge adel + geestelijkheid

- Lagerhuis: vooral rijke burgerij

Wat zijn ministers? Wat is hun relatie tot het parlement en wat betekent dit?

Ministers regeren mee met de koning. Zij hebben parlementaire verantwoordelijkheid wat betekent dat zij ter verantwoording geroepen worden door het parlement.

Door welk verdrag wordt de verhouding tussen koning en parlement geregeld?

Bill of Rights

Wat betekent dit alles voor het Engelse koningschap?

Zijn macht is sterk beperkt. De macht is verdeeld tussen koning en parlement = scheiding der machten.

Doordenkers

Welke elementen van de hedendaagse democratie zijn we in de leerstof over Engeland tegengekomen?

- Parlement heeft inspraak: maakt wetten

- Scheiding der machten!

- Niemand mag worden opgesloten zonder bevel van een rechter

Wie is in Engeland het hoofd van de kerk? Hoe komt dit?

Koning(in)

Omdat Hendrik VIII de Anglicaanse kerk heeft opgericht met de Engelse koning als hoofd

Waarom zijn de bepalingen van de Bill of Rights zo vernieuwend denk je?

Eerste keer scheiding der machten

Grondwettelijke (constitutionele) monarchie

Wie werden hierdoor beïnvloed?

Wie werden hierdoor beïnvloed?

Hoe verkregen absolute vorsten hun macht?

- ambtenaren aanstellen (macht adel beperken)

- hofcultuur (propaganda)

- beroepsleger (macht adel beperken / betrouwbaar leger)

- rechtstreeks belasting heffen (stabiele inkomstenbron)

- droit divin (rechtvaardiging)