Basisstof 4: Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4: Evolutie

Basisstof 4: Evolutie in populaties

Wat gaan we doen?

• Uitleg basisstof 4
• Aan het werk! 
• Afsluiting

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik:

• Beschrijven hoe nieuwe soorten kunnen ontstaan;
• Uitleggen hoe allelen in een populatie overerven;
• Opgaven over populatiegenetica maken

Enkele begrippen

Soort: De grootste verzameling van populaties waartussen effectieve uitwisseling van genen plaatsvindt of kan plaatsvinden.

Populatie: Groep organismen van dezelfde soort die zich onderling kunnen voortplanten (dus genen uitwisselen).

Populatiegenetica: Studie van de genetische veranderingen binnen een populatie onder invloed van veranderingen van de omgeving

In een populatie

Genenpool: Alle erfelijke eigenschappen van een soort

Allelfrequentie: Mate waarin een allel voorkomt, waarbij alle allelen van één gen samen 1 is.

Monohybride kruisingen

• 1 eigenschap
• Gen heeft 2 allelen (uitingsvormen): A en a
• In de populatie heeft allel A frequentie p
• In de populatie heeft allel a frequentie q

p + q = 1

Regel van Hardy-Weinberg

De frequentie van allelen en genotypen in een populatie blijft constant, als:

• De populatie zeer groot is
• Geen uitwisseling met andere populaties
• Geen mutaties
• Organismen paren volgens toeval
• Geen natuurlijke selectie

Regel van Hardy-Weinberg

Binnen een (grote) populatie blijven de allelfrequenties constant als:

• Voortplanting willekeurig plaatsvindt (toeval)
• Er geen andere beïnvloedende factoren zijn (bv. migratie)

Ieder individu heeft 2 allelen van ieder gen in de cellen (diploïd).

Regel van Hardy-Weinberg

Voorbeeld: Voor een gen bestaan allelen A en a

Stel in de populatie komt allel a 20% voor

• Allelfrequentie van recessieve allel (a) is 0,2
• Allelfrequentie van dominante allel (A) is 1 - 0,2 = 0,8
• Allelfrequentie dominante allel: p
• Allelfrequentie recessieve allel: q

p + q = 1

Regel van Hardy-Weinberg

Mogelijke recombinaties na bevruchting binnen een populatie waar de allelen A en a voorkomen:

p + q = 1

Regel van Hardy-Weinberg

Frequentie waarin elke combinatie voorkomt: product van de allelfrequentie van beide allelen.

Regel van Hardy-Weinberg

Frequentie waarin elke combinatie voorkomt: product van de allelfrequentie van beide allelen.

• Totale populatie = kans p² + kans pq + kans pq + kans q² = 1
• Dus: p² + 2 pq + q² = 1

Genetic drift

2 vormen:

• Flessenhalseffect: Door gebeurtenis wordt populatie heel klein --> Kleinere genenpool (weinig variatie in genetische informatie). (Bijvoorbeeld jagers op een populatie)
• Foundereffect: Klein deel van populatie vestigt zich in nieuw gebied --> Kleinere genenpool (Bijvoorbeeld Amish mensen)

Aan het werk!

Wat: Opdracht 1 en 2 van het werkblad

Hoe: Voor jezelf of met je buur

Tijd: Tot het eind van de les 

Hulp: Kijk in je boek/vraag je buur/steek je vinger op

Klaar: Maak de opdrachten in je werkboek volgens de planner. Als er tijd is gaan we bespreken

Uitkomst: Het werkblad is af