Dementie (familieavond)

• Welzijn
• Praktijkonderwijs
• Leerjaar 3

wondere wereld van dementie

 Heleen van der Steege

gedrag is verklaarbaar

verbinding onmisbaar

vragen, stel gerust

vooraf zaken die je graag wilt bespreken?

bang niet meer herkend te worden.

mantelzorger

fragment vanaf start tot - 1.45 (als ik naast je sta kan ik je helpen he)

Wellicht een herkenbaar moment:

u kijkt iemand aan die u al jaren kent – een ouder, partner, vriend – maar in hun ogen ziet u twijfel. Ze herkennen u even niet. Het zijn die kleine momenten die ons als mantelzorger of vrijwilliger soms raken tot in het diepst van ons hart.

Of beeld u zich eens in: U zit ergens en er komt iemand op u af en zwaait! Hij komt naar u toe, u herkent de persoon niet. Maar u bent de enige in de ruimte. De persoon komt dichterbij en wil u een kus op de wang geven...stel je voor!! Een vreemde!!  Voelt u de spanning? Dat zou een inkijkje kunnen zijn bij iemand met dementie....

 Vandaag nemen we u mee in de wereld van dementie. Wat gebeurt er in het hoofd van iemand met dementie? En belangrijker nog: hoe blijven we in verbinding?"

focus van vanavond

• wat is dementie  
• hoe werkt het gezonde brein en het haperende brein
  
• ervaren
• omgaan met mensen met dementie; verbinding!
• voor uzelf zorgen

Dementie is een verzamelnaam voor hersenziekten

dementie in het kort

• hersenen krimpen, herinneringen vallen weg
• gevolgen in gedrag, gevoel en beleving
• onderbrein (reptielenbrein), reageren uit emotie
• proces bij iedereen anders
• verschillende fases -->
• over- en onderprikkeling-->                                                   filter werkt niet meer

instinctief: vluchten vechten bevriezen

kwijt zijn van controle

bij de meeste soorten dementie (behalve vasculaire dementie) :

hersencellen sterven langzaam af.

er ontstaan eiwitophopingen in de hersenen: 

hersencellen raken beschadigd en verbindingen verdwijnen tussen hersengebieden.

Symptomen volgorde verloop:

Vergeetachtigheid

Vooral recente gebeurtenissen worden vergeten.

Taalproblemen

Moeite met woorden vinden, zinnen maken of begrijpen.

Desoriëntatie

In tijd, plaats of personen – iemand kan ‘verdwalen’ in eigen omgeving.

Veranderingen in gedrag en stemming

Onrust, depressiviteit, achterdocht of agressie kunnen voorkomen.

Moeite met dagelijkse handelingen

Dingen als aankleden, koken of telefoneren worden moeilijker.

🕰️ Verloop van de ziekte

Alzheimer begint sluipend en verloopt geleidelijk.

Het ziekteproces kan jaren duren (gemiddeld 8 tot 10 jaar).

Uiteindelijk raken mensen volledig afhankelijk van zorg

Lewy body is ophoping van eiwit, begint in hersenstam, meestal hallucinaties,

snel afdwalen trage reacties, geheugen redelijk goed, verschil in dag soms per uur

vasculair is sluipend, door schade aan bloedvaten herseninfarctjes. Langzaam denken, spreken en handelen

Parkinsons dementie, begint waar hersenen door Parkinson is aangetast, afsterven van zenuwcellen in hersenen. Problemen met bewegen, trillende spieren, verliezen van evenwicht tekort aan dopamine 

                                          dementie = hersenziekte

hersenen slinken

wegen ong 1 kilo minder dan een gezond ouder brein (1300 en 300)

herinneringen vallen weg

Metafoor van de boekenkast

bij geboorte lege boekenkast, daarna begint het zich te vullen met boeken, iedere dag weer nieuwe boeken: herineringen, ervaring en kennis. Bij dementie vallen de laatste boeken uit de kast. Er ontstaan lege planken, nieuwe boeken worden niet meer toegevoegd. Het wordt steeds leger. De boeken uit de eerste jaren blijven het langst staan. Deze herinneringen, kennis en ervaringen blijven het langst bestaan Belang van iemand goed kennen:levensverhaal, zodat je weet bij welk boek iemand 'leeft' zodat je kunt blijven aansluiten bij iemand. Bv altijd sokken gedragen in bed als kind...nu ook.

Je kunt geen aanspraak meer doen op herinneringen, bv wie is er geweest vanmiddag? Wat heb je gegeten? Herhalende vragen over de tijd bv..

Hoe zit dat dan?

bv iemand met 1 been vragen de hordes te lopen

verklaarbare brein is beschadigd, gevoelsbrein blijft in tact

Gevolgen

vergeetachtigheid

decorumverlies - confabuleren

woordvindproblemen

bewegingsproblematiek

problemen met dagelijkse handelingen

stemmingswisselingen

geen besef van tijd-persoon-plaats

gedragsveranderingen

achterdocht

verzamelwoede

Schreeuwen/roepen/schelden
Teruggetrokken gedrag/apatisch
Handelingen die je niet kunt plaatsen (jampot)
Weglopen of dwalen.
Slaan/schoppen/spugen
Angst
Beschuldigen/argwaan/klagen/achterdocht
Seksuele ongeremdheid

ervaren

geluiden aan. Rebus oplossen, niet overleggen met buurman

hoe was dat

kon u zich concentreren

herkenbaar...?

prikkels zintuigen

prikkelverwerking

prikkels komen binnen via je zintuigen, deze prikkels worden verwerkt in ons brein, de hersenen. De amygdala (amandelkern, stress knop) heeft hierbij een rol. Deze koppels de zintuigelijk informatie aan emoties. ZIj beoordeelt of het een emotionele betekenis heeft, bv plezier, of gevaar (denk aan slang, gevaar, dus angstreactie opwekken)

Bij mensen met dementie werkt het filter niet goed meer. Alles komt binnen. Daarnaast moeite met betekenis geven van prikkels, bv koffie ruiken, wordt niet automatisch gedacht dat er koffie gezet wordt. 

Doordat het bovenbrein is aangetast, kan men geen betekenis geven, hierdoor onrustig, op zoek naar prikkels, roepen, tikken. Ook wantrouwen en angst (denk aan rommel in huiskamer in de ochtend) Maar ook handelingen kunnen niet meer goed gaan, bv tandenpoetsen bij teveel prikkels of avond eten door teveel prikkels. Of claimend gedrag bij onderprikkeling.

Gezond brein kan het goed filteren en de amandelkern weer rustig laten worden...bv letten op ademhaling, rondje lopen, bakkie koffie of thee of chocola. Beschadigd brein lukt dit niet meer! 

mevrouw Jansen is agressief

verhaal van mevr Jansen die niet heeft gegeten. Teveel prikkels tegelijk, geen rust, geen aandacht

bord wordt weggehaald. Mevr heeft honger, intrinsieke prikkel, mevr kan zich niet uiten. Medebewoner loopt langs en mevr slaat. Hup op de gedragsvisite:)

Maar intrinsieke prikkel, honger gevoel. Kan hiet geen woorden aan geven, dus uit zich in slaan

Balans prikkels aanvoelen

• bewust zijn van je eigen gedrag, hoe kom je over
  
• wat kun je zelf veranderen/anders doen, waar heb je     invloed op.
• bewust zijn van je omgeving, wat kun je wegnemen of     toevoegen (over en onderprikkeling) - dynamisch
• herkenbaar en rustgevend - vertrouwde geuren, muziek,   licht

observeer, kijk, signalen reageren

Blijf in verbinding

• neem de tijd, vertraag (10 sec) 
• stem af, voel de situatie in de ruimte
• niet overvragen, 1 vraag per keer
• neem iemand serieus, gelijkwaardig, respect
• ga mee in de beleving, niet tegenspreken, geen discussie,   spiegelen
• wees aanwezig met aandacht
• wees creatief

meneer met seksueel ontremd gedrag. Probeert aan billen te zitten en vraagt wil je mijn dingetje vasthouden. Zorg geeft aan hem vies te vinden, dit kan zo niet langer. Hij zit op een plek in de woning waar hij iedereen kan binnenkomen, maar niemand heeft aandacht voor hem. Behoefte aan gezien worden. Aandacht die hij thuis niet kreeg, moeder prostituee, vader aan de drank. Pleeggezin. Hij heeft maar 1 grote wens; erbij horen. Buurtkatten kwam bij hem dagelijks voor een schoteltje melk. Hij werd uitgelachen, zag er vies uit, rook naar urine. Patroon zet zich voort in het verpleeghuis. Aandacht voor dhr, elke keer een groet, zo wordt dhr gezien en erkend. Steeds korte contactmomenten, poezenboeken, dvd, knuffelpoes, liedjes zingen. Ruimte om te masturberen, signalen herkennen wanneer deze behoefte er is met oude pornobladen. Speels begrenzen: ik begin er niet meer aan, ik krijg thuis alleen nog maar klachten

mevr die niet aan tafel wil zitten, niet wil eten. Steeds weer naar een plekje terug keert op de gang. En daar uren lang blijft praten. Hangend tegen de deurpost. Blijkt dat mevr tegen haar eigen spiegelbeeld spreekt. Hier helemaal verliefd op is. Zorg heeft deur afgeplakt, in de hoop dat mevr in de huiskamer komt eten. Maar tegenovergesteld effect. mevr is bozer, loopt meer rond, meer valt. Nu tafeltje gedekt voor 2 en mevr eet weer

meneer die steeds meubels verplaatste, gevaarlijk gedrag en voor iedereen vervelend. Nu oplossing, in de gang spullen neerzetten die hij kan verplaatsen en dhr betrekken bij huishoudelijke activiteiten

Was werkzaam bij meubelbedrijf

Tips van Sarah Blom

• Ken het levensverhaal van je   naaste
  
• Zoek de emotie achter gedrag
  
• Pas de omgeving aan voor rust
  
• Laat perfectie los –   aanwezigheid telt
  
• Gebruik liefde en humor
• Niet antwoorden, maar   verwoorden, niet oplossen

Sarah Blom, ouderen psycholoog: theater show Dag mama 1 en 2.

Verschillende boeken geschreven: jij bent toch mijn dochter

Daarnaast vaak korte filmpjes met tips en vlogs (via mail of op hun site: dementieintheater.nl)

Zeg JA bij dementie - SPEELS

S – Start met ja: Accepteer de realiteit van de persoon met dementie en ga mee in hun beleving.​

P – Plan niets: Laat verwachtingen los en wees flexibel in het moment.​

E – Erken de realiteit: Bevestig de gevoelens en ervaringen van de ander, ook als deze      afwijken van de werkelijkheid.​

E – Erken de emotie: Luister naar de gevoelens achter de woorden en gedrag.​

L – Luister naar de emotie achter de woorden: Probeer te begrijpen wat de persoon werkelijk bedoelt of nodig heeft.​

S – Speel mee: Gebruik creativiteit en humor om verbinding te maken.​

Hanneke Pol en Freya Flach...speels methode ontwikkeld (boek)

corrigeren = afleren

verhaal: denk niet aan de groene ijsbeer met een paarse muts

bewoners horen heel vaak nee, beter is het om positieve aanwijzingen te geven. Niet, nee niet daar naar toe, maar komt u gezellig hier zitten? Of een voorwerp te ruilen

en....

• geef complimentjes bv mooie bloes 
• wees belangstellend bv waar gaat u naar toe
• ondersteun woorden, bv laat een kopje zien/gebaren
• verleiden
• let op signalen, observeer en reageer

Zie de mens

Zich nuttig voelen: Het gevoel hebben dat ze nog steeds een bijdrage leveren of van betekenis zijn.​

Zich gehoord voelen: Ervaren dat hun woorden en gevoelens serieus genomen worden.​

Zich begrepen voelen: Het gevoel dat anderen hun situatie en emoties begrijpen

Wat kun je doen, praktisch

• betrek bij bezigheden (afwas, bed, was, kast opruimen)
• leg iets gewoon op tafel, laat het gebeuren
• vertellen over jezelf
• praten over het nu: wat is er nu te zien, ruiken, voelen   enz
• soms is er zijn genoeg
• gebruik humor

straks meer praktische tips bij de GVP ers Cristien en Dieke

   

                

                      Welkom

               

vaak zijn we te bang, laat maar gebeuren

lastige situaties

• onmacht
• frustratie
• boosheid
• angst 
• verdriet

fragment 4.27-5.07...

ze geeft aan oppas te hebben geregeld wanneer ze zelf boodschappen doet...

zorg voor jezelf

• erken je rol als mantelzorger
• praat met anderen
• neem tijd voor jezelf
• schakel hulp in
• volg een cursus of training
• stel duidelijke grenzen
• zorg voor voldoende slaap

respijtzorg.nl

alzheimer nederland 

mantelzorg.nl

alzheimercafe

lotgenotengroep

POH

Vragen?

koffie-thee

wat is er allemaal te doen? (Dieke & Christien)

in gesprek met elkaar

 

lees en kijk tips:)

dementieintheater.nl

www.samendementievriendelijk.nl