Gedrag/hormoonstelsel KGT

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

2 minuten voordat de les begint

• jassen uit
• telefoon weg tot toestemming
• boeken/chromebook op tafel

• introductie Gedrag
• filmpje
• zelfstandig werken
• pauze
• introductie hormoonstelsel
• filmpje
• zelfstandig werken
• evaluatie

Doel van de les

• Je  kunt beschrijven wat gedrag is en dat je gedrag beïnvloed wordt door alcohol.

Gedrag

Alles wat een mens of dier doet is gedrag.

Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen.

De handelingen hebben samen een doel.

Als de ene handeling leidt tot de volgende handeling hebben we het over gedragketens

Verschillende soorten prikkels

• inwendige prikkels: honger als je lang niet gegeten hebt
• uitwendige prikkels: je ruikt vers gebakken brood en dan krijg je trek in brood
• Gedrag is een respons (reactie) op een prikkel

Hoe wordt gedrag bepaalt?

• aangeleerd: je leert van anderen
• aangeboren: gedrag dat door erfelijke factoren wordt bepaald

0

In de afbeelding zie je het gedrag van een jong eendje tijdens de laatste dagen in het ei en tijdens het uitkomen van het kuikentje.
Bij 5 is een handeling van het kuikentje te zien.

1. waar
2. niet waar

Een eendenkuikentje wordt door een snoek in zijn poot gebeten. Het eendje begint daardoor hard te piepen.

1. het piepen wordt veroorzaakt door een inwendige prikkel
2. Het piepen is een respons

Zeeschildpadden leggen hun eieren op het strand. Ze graven een kuil in het zand, leggen er hun eieren in en dekken de eieren af met zand. Daarna gaan ze terug naar zee. Als de jongen uit de eieren komen, graven ze zich uit en kruipen naar zee, zoals in de afbeelding is te zien.

1. dit gedrag is erfelijk
2. dit gedrag is aangeleerd

Het gedrag dat bij 1 tot en met 6 is te zien, is alleen erfelijk bepaald.

1. waar
2. niet waar

Beinvloeding van gedrag

• alcohol
• medicijnen
• drugs

Alcohol beschadigt de ontwikkeling van de hersenen van jongeren blijvend.

1. waar
2. niet waar

Jongeren zijn even gevoelig voor de werking van alcohol als ouderen.

1. waar
2. niet waar

Jongeren die drinken hebben meer kans op een hersenbeschadiging!!

0

Aan het werk

 6.5 Gedrag

lezen en opdrachten maken

Ook testjezelf

Doel van de les

• Je kunt de bouw en de werking van het hormoonstelsel beschrijven
• Je kunt in een afbeelding de belangrijkste hormoonklieren benoemen
• je kunt de werking beschrijven van de hormonen uit de eilandjes van Langerhans

Wat zijn hormonen?

• Stoffen die de werking van bepaalde organen regelen
• Gemaakt in hormoonklieren
• Worden vervoert door het bloed

Hormoonklier

Een klier is een orgaan die bepaalde stoffen maakt.

Klieren

Een klier is een orgaan die bepaalde stoffen maakt.

De stoffen worden afgevoerd via afvoerbuizen

Voorbeelden: zweetklieren,

speekselklieren, traanklieren

klieren met afvoerbuis

Hormoonklieren

• maken hormonen
• geven de hormonen af aan het bloed dat door de klier stroomt
• hormonen zijn alleen werkzaam in organen die er gevoelig voor zijn!

hormoonklieren

Wat is de functie van hormonen?

1. hormonen regelen de werking van organen die er gevoelig voor zijn
2. hormonen zorgen voor de voeding van veel hormoonklieren
3. hormonen zorgen voor snelle reacties op bepaalde prikkels

In de afbeelding zie je twee klieren.
Welk van deze twee klieren is het meest waarschijnlijk een hormoonklier?

1. klier 1
2. klier 2
3. allebei
4. geen van beiden

• Het hormoonstelsel regelt vooral langzame , langdurige processen
  
• Hebben invloed op stofwisseling, voortplanting, groei en ontwikkeling

Op welke processen hebben hormonen geen invloed?

1. groei en ontwikkeling
2. ademhaling
3. voortplanting
4. stofwisseling

In de afbeelding is de ligging van enkele hormoonklieren bij een vrouw getekend.
Hoe heet deel 1?

1. alvleesklier
2. schildklier
3. hypofyse
4. bijnieren

In de afbeelding is de ligging van enkele hormoonklieren bij een vrouw getekend.
Hoe heet deel 4?

1. alvleesklier
2. schildklier
3. hypofyse
4. bijnieren

0

Alvleesklier

Eilandjes van Langerhans

Eilandjes van Langerhans

• Glucose uit plantenvoedsel gaat door de wand van de dunne darm in het bloed
• glucosegehalte gaat boven 0,1%
• Eilandjes van Langerhans maken insuline 
• daardoor zakt het glucosegehalte weer naar 0,1%!

Eilandjes van Langerhans

• glucose is brandstof van ons lichaam
• bij inspanning veel verbranding van glucose
• glucosegehalte daalt onder 0,1%
• eilandjes van Langerhans maken glucagon
• het glucosegehalte stijgt dan weer!

0

Diabetes of suikerziekte

• eilandjes van Langerhans produceren te weinig insuline
• glucosegehalte blijft daardoor boven 0,1%
  
• insuline moet op andere manier in lichaam komen

De hormonen insuline en glucagon hebben beide inlvoed op het glucosegehalte van het bloed.
Is de invloed van deze hormonen op het glucosegehalte van het bloed hetzelfde of tegengesteld?

1. hetzelfde
2. tegengesteld

Welke invloed heeft insuline op het glucosegehalte van het bloed?

1. door insuline daalt het glucosegehalte in het bloed
2. door insuline stijgt het glucosegehalte in het bloed

Het bloed bij de mens bevat gemiddeld 0,1% glucose.
Wanneer maken de eilandjes van Langerhans veel insuline?

1. als glucosegehalte hoger is dan 0,1%
2. als glucosegehalte lager is dan 0.1%

Bij diabetes maken de eilandjes van Langerhans te weinig van een bepaald hormoon.
Van welk hormoon?

1. glucagon
2. insuline