Europese Unie - Door de eeuwen heen - Het rijk van Karel de Grote

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

Het rijk van Karel de Grote

Europa door de eeuwen heen

Wat ga je doen?

• Je leest de tekst, beantwoord de vragen en kijkt de filmpjes op de volgende pagina's.
• In deze les gaan we het hebben over het rijk van Karel de grote.

Wat kan je straks?

• herkennen dat grenzen in Europa door de eeuwen heen sterk veranderd zijn.
  
• van vier tijdperken in de geschiedenis van Europa een omschrijving geven (wie was de heerser, welke landen wilde hij veroveren en in welke periode was dat).
  
• van elk tijdvak een paar landen noemen die van het rijk deel uitmaakten.

Karel de Grote

Het tweede tijdvak gaat over de periode dat Karel de Grote aan de macht was, rond het jaar 800 n.Chr.

Lees in de Kennisbank over Karel de Grote via onderstaande link:

Bekijk ook de video die hiernaast staat.

Karel de grote

Wat weet je nu 

over Karel de Grote?

...dat jouw vader Pepijn de Korte wordt genoemd. En jouw moeder Bertrada 'met de grote voet' is. Dat zou toch bijzonder zijn? Maar stel dat jij zelf een van de belangrijkste vorsten in de geschiedenis zou worden? Zo belangrijk zelfs dat er een Europese prijs naar jou is vernoemd. Dan...ben jij Karel de Grote!

Stel je voor...

Pepijn de Korte, de vader van Karel de Grote, was de eerste koning van de Franken.

Het graf van de ouders van Karel de Grote, in een kerk vlakbij Parijs.

Karel de Grote is geboren in de tijd van Monniken en Ridders. Deze tijd wordt ook de middeleeuwen genoemd. We denken dat Karel in het jaar 742 is geboren. Maar dat weten we niet helemaal zeker! Hij kan ook geboren zijn in 748. We weten wel dat hij op 2 april jarig was. Gelukkig voor hem!

Wanneer was dit?

De tijd van Monniken en Ridders was tussen 500 en 1000.

Tijd van Monniken en Ridders

500-1000

Nu

Jaar 1

1000

1500

1900

1700

Sleep alle voorwerpen die met dit tijdvak te maken hebben naar het tijdvak-pictogram.

Hoe heet dit tijdvak?

1. Tijd van Ridders en Monniken
2. Tijd van Monniken en Ridders
3. Tijd van Ridders en Kerken
4. Tijd van Kerken en Ridders

Over welke tijd gaat 

dit tijdvak?

1. 100-600
2. 600-1000
3. 600-1200
4. 500-1000

Waar was dit?

Karel de Grote was koning van de Franken en later zelfs keizer van het Roomse Rijk. Maar waar ligt dat? De landen zoals we ze nu kennen, waren er toen niet. Maar veel van de namen van toen, zie je nu nog steeds terug. Zo werd het rijk van de Franken later Frankrijk. Klik en kijk maar eens op de kaart.

Hier staan landen van Europa. Horen ze wel of niet bij het rijk van Karel de Grote? 

Sleep ze naar de juiste plek.

Nederland

België

Frankrijk

Italië

Duitsland

Engeland

Niet

Wel

In heel Azië en Europa trokken stammen rond en vielen ze het rijk van de Romeinen binnen. Door deze Grote Volksverhuizingen en slechte keizers kon het Romeinse Rijk niet meer bestaan. Na meer dan 1000 jaar was het voorbij. Andere stammen, zoals de Franken en Saksen, kregen nu de macht in Europa. 

Hoe zag de wereld er toen uit?

Het einde van Rome. Vreemde stammen plunderen en verwoesten de stad.

Wat is de goede volgorde?

1. Romeinen - Grote Volksverhuizingen - Franken
2. Franken - Grote Volksverhuizingen - Romeinen
3. Grote Volksverhuizingen - Franken - Romeinen
4. Franken - Romeinen - Grote Volksverhuizingen

Wat zie je allemaal gebeuren? Klik op de oogjes en sleep ze naar de juiste plek in het schilderij.

Het paleis staat in brand

Een vrouw wordt in het water gegooid

De hoofd van het beeld ligt op de grond

Een brug stort in

Het schild is kapot

Er liggen dode lichamen op de grond

Schepen rammen te elkaar aan.

Iemand loopt met een fakkel naar het paleis.

Koning

Karel

Toen Karels vader Pepijn in 768 dood ging, 

werd Karel koning. Net zoals zijn broer Karloman. Het koninkrijk werd namelijk in twee stukken verdeeld. Als Karloman drie jaar later dood gaat, is Karel de enige koning van de Franken. Dat was een stam dat leefde in het land dat wij tegenwoordig Frankrijk noemen.

Karel was altijd bezig met het groter maken van zijn koninkrijk. Hij versloeg de Saksen in Duitsland en de Longobarden (Langbaarden) in Italië. Hij was bijna altijd oorlog aan het voeren! 

En met succes: hij veroverde een groot deel van Europa. Het rijk van de Franken was groter dan ooit. Als zijn vader dat toch eens kon zien...

Een munt met een afbeelding van Karel de Grote. 

Franken, Saksen en Longobarden....maar waar leefden ze eigenlijk?

1. Franken = Duitsland Saksen = Italië Longobarden = Frankrijk
2. Franken = Frankrijk Saksen = Duitsland Longobarden = Italië
3. Franken = Duitsland Saksen = Frankrijk Longobarden = Italië
4. Franken = Frankrijk Saksen = Italië Longobarden = Duitsland

Keizer

Karel

In 799 zat Paus Leo III (spreek uit als: de 3e) in grote problemen. Hij was erachter gekomen dat sommige belangrijke mensen hem wilden vermoorden! Hij riep gelijk de hulp van Karel in. Karel had een sterk leger. Hij zou deze mensen wel kunnen aanpakken. Dat lukte.

Karel was nu erg machtig geworden. De paus kroonde hem daarom op eerste kerstdag van het jaar 800 tot keizer van het West-Romeinse Rijk. Karel werd de eerste keizer in meer dan 400 jaar! Hij noemde zichzelf soms: Augustus, Keizer van het Nieuwe Romeinse Rijk.

En het rijk van de Franken? Dat was natuurlijk de opvolger van het Romeinse Rijk!

Leo III kroont Karel  tot keizer. Deze afbeelding is ongeveer 500 jaar later gemaakt.

Leo III kroont Karel  tot keizer. Deze afbeelding is ongeveer 1000 jaar na de kroning gemaakt.

Bekijk de schilderijen. Ze gaan over de kroning van Karel. Klik op de oogjes en sleep ze naar het juiste schilderij. Sommige oogjes kunnen bij beide schilderijen horen.

Het ziet er echt uit.

Gemaakt tussen 1350 en 1400

Gemaakt tussen 1850 en 1900

Het ziet er mooier uit dan het misschien wel echt was.

De gezichten lijken niet zo echt.

Ik zie veel gebeuren.

Er is geen mooie achtergrond.

Het schilderij lijkt te leven.

Reizende

koning

Het rijk van Karel was veel te groot om alleen te kunnen besturen. Daarom had hij stukken van het rijk uitgeleend aan leenmannen. Deze leenmannen (of: vazallen) moesten hem helpen met het besturen van een stuk land: een leen. Als er oorlog was moesten ze voor hem vechten. En ze moesten elk jaar trouw aan Karel zweren. 

Om ervoor te zorgen dat de leenmannen hun werk goed deden, reisde Karel zijn grote rijk rond. Dan trok hij met een hele stoet aan mensen en stapels papieren naar een ander deel van zijn rijk. Elke keer woonde hij in een andere palts, een soort paleis. In Nederland stond bij Nijmegen een palts: Valkhof. Maar zijn bekendste palts stond in Aken, net over de grens in Duitsland. Daar kun je zijn troon ook nog steeds zien staan!

De troon van Karel staat in de Duitse stad Aken.

Hier staat Karel samen met een leenman, Het is een soort stripverhaal. Sleep de teksten naar de juiste plek?

Ik ben Karel

Ik ben een vazal

Dit is het leen

Ik zweer trouw

Naar

school!

Karel had veel interesse in cultuur en wetenschap. Maar zoals zoveel mensen in de middeleeuwen kon Karel niet lezen en schrijven. Maar hij wil wel dat andere mensen dat kunnen. Daarom komt hij met wetten waarin staat dat alle jongens naar school moeten. Dit is goed voor iedereen. Zo leren ze niet alleen hoe ze een land moeten besturen, maar lezen ook over het geloof: het christendom. Dat geloof vindt Karel erg belangrijk. Karel denkt: als iedereen christen is, is er meer eenheid. Hij wil dan ook dat iedereen in zijn rijk christen wordt. Zelfs als hij daarvoor geweld moet gebruiken! 

Karels handtekening. Omdat hij niet kon schrijven, tekende hij alleen twee streepjes.

Karel kon niet schrijven. In zijn handtekening tekende hij alleen twee streepjes. 

Sleep het oogje naar de plek van die twee streepjes.

Karels

dood

In januari 814 kreeg Karel hoge koorts. Zeven dagen later, op 28 januari 814, stierf Karel op 71-jarige leeftijd in de Duitse stad Aken. Net zoals zijn lengte was zijn ook hoge leeftijd voor die tijd heel bijzonder: in de middeleeuwen werden mensen niet vaak zo oud als Karel. 

Toen hij stierf was Karel 47 jaar koning geweest. Als je je bedenkt in hoeveel oorlogen hij heeft gevochten, is dat heel speciaal. 

Karel werd begraven in de Mariakerk in Aken. Zijn zoon Lodewijk de Vrome volgde hem als koning en keizer op. Na de dood Lodewijk viel het grote rijk van Karel uit elkaar: de zoons van Lodewijk kregen ruzie over wie de baas was.

Wat zou Karel hebben gedacht als hij nog zou leven? Zijn eigen kleinzoons maakten zijn hele rijk kapot!

De botten van Karel liggen in deze prachtig versierde kist.

Niet alle botten liggen in de kist in Aken. 

Sommige botten zijn weggegeven of er is iets van gemaakt. Waarom zouden mensen dat doen?

De hand van Karel met daarin een stukje bot.

Karel zorgde voor meer eenheid in zijn Europese rijk. Daarom wordt hij soms ook wel de Vader van Europa genoemd. De Internationale Karelsprijs wordt jaarlijks uitgedeeld aan iemand die iets goeds voor de eenheid in Europa heeft gedaan. Net zoals Karel dat heeft gedaan, meer dan 1000 jaar geleden.

Wat is er nog over van toen?

De Karelsprijs wordt jaarliijks uitgereikt. In 2020 was dat aan de Roemeense president Lohannis.

En nu natuurlijk de belangrijkste vraag: 

Waarom wordt hij Karel de Grote genoemd?

Schrijf in het kort op waarom jij denkt dat hij zo wordt genoemd. 

Begrippen 

en namen

Vorsten

Prinsen, koningen of keizers. Mensen van adel.

Franken

Stam in de middeleeuwen dat leefde in Frankrijk.

Middeleeuwen

De tijd tussen 500 en 1500

Roomse Rijk

Groot Europees keizerrijk  dat bestond tussen 800-1806

Grote Volksverhuizingen

Stammen reizen door Europa, 

op zoek naar een nieuw land.

Koninkrijk

Land waar een koning de baas 

is

Saksen

Stam in de middeleeuwen dat leefde in Frankrijk.

Vazallen

Andere naam voor de leenmannen van de koning.

Longobarden

Stam in de middeleeuwen dat leefde in Italië.

Paus

Leider van de Katholieke kerk.

West-Romeinse Rijk

Deel van het Romeinse Rijk dat in Europa lag.

Augustus

Naam van de eerste Romeinse keizer. Later als eretitel gebruikt.

Leenmannen

Edelen die de koning helpen bij het besturen van een land.

Leen

Gebied dat een leenman krijgt in ruil voor trouw en vechten.

Palts

Paleis van Karel.

christendom

Godsdienst waarbij mensen geloven in het leven van Jezus.

Eenheid

Land waarbij mensen voelen dat ze bij elkaar horen.

Lodewijk de Vrome

Zoon en opvolger van Karel de Gorte.

De volgende les

• De volgende les gaat over een nieuw tijdperk waarin de grenzen binnen Europa opnieuw sterk veranderen.
• De volgende les kijken we naar het Franse Keizerrijk!