Staatsinrichting Deel 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Workshop Staatsinrichting

1815 - 1900

Doel:

Overzicht krijgen van NL in de 19e eeuw

Vragen stellen! onderdelen niet helemaal duidelijk: vraag het!

Overzicht van vandaag: 

1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

1830: Belgische Opstand

1848: Revolutiejaar en nieuwe grondwet

Politieke stromingen

1870: Sociale Kwestie

1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

• Napoleon verslagen bij Waterloo

• Congres van Wenen: Grootmachten besluiten over machtsbalans Europa, herstel (absolute) vorsten, anti-revolutionair

• Zoon van prins Willem V wordt koning Willem I

1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

• Nederland krijgt een grondwet en een tweekamerstelsel

• Verenigd Koninkrijk der Nederlanden: Nederland, België en Luxemburg

Belgische Revolutie

1830

Tijdens de viering van de verjaardag van koning Willem I in Brussel, 

slaat de vlam in de pan en komt het volk in opstand.

Ruim een maand later roepen de Belgen hun onafhankelijkheid uit

Video

High Speed History:

Wanneer werd België onafhankelijk?

1840-1848: 

Koning Willem II

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen

• Regeert, min of meer, als absoluut vorst

• Wilde niets weten van democratie

• Moeizame relatie met zijn vader

Revolutiejaar 

1848

• De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"
• Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

Nieuwe Grondwet

1848

Gevolgen

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (ook voor de daden van de koning)
  

Gevolgen 

• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Constitutionele monarchie (=koning moet zich aan de grondwet houden)

• Verandering van het parlementaire stelsel ("Hoe wordt het parlement gekozen?", "Wie heeft welke macht?")

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Hoe zag het bestuur 

van Nederland er 

vanaf 1848* uit?

*de meeste onderdelen zijn vandaag nog steeds geldig

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Oefenen

Maak de vragen van Deel 1

5 minuten

Daarna bespreken we de vragen

Politieke Stromingen

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Liberalen

• Rijke burgers, eerste politici
• Thorbecke
• Politieke partij: Liberale Unie.
• Overheid moet zich zo min mogelijk met het land bemoeien, alleen zorgen voor veiligheid. Zeker niet met de economie.

Socialisten

• SDAP
• Pieter Jelles Troelstra
• Opkomen voor fabrieksarbeiders.
• Gelijkheid

Confessionelen

• Twee stromingen: Katholieken en protestanten.
• Beleid moet zijn volgens christelijke leer.
• Beiden willen dat overheid ook bijzondere scholen (christelijke scholen) betaald.
• Beiden zijn tegen socialisten en revolutie.

Protestanten

• Eerste politieke partij van Nederland: ARP (1879).
• Abraham Kuyper, 
• Stemmers: "Kleine Luyden": arbeiders die hard werkten: winkeliers, schoolmeesters, boeren.
• Kuyper wil dat zijn achterban mag stemmen.  

Katholieken

• RKSP & KVP
• Herman Schaepman
• Achtergestelde groep (alleen veel katholieken in het Zuiden). Willen zelfde rechten als protestanten.

Indeling meningen politieke partijen

- Gelijkheid

- Collectief belang

- Actieve rol overheid

- Economische vrijheid

- Individueel belang

- Passieve rol overheid

Links

Rechts

Stroming

Groep mensen die hetzelfde idee heeft over de samenleving

Ideologie

Groep ideeën over de samenleving die bij elkaar horen

Progressief

Veranderingsgezind en vernieuwend.

 Persoonlijke vrijheid is belangrijk bij morele en ethische kwesties.

Conservatief

Behoudend en traditioneel. 

Traditionele waarden en normen zijn belangrijk. 

Stromingen

Waarde

Socialisme

Sociaaldemocratie

Christendemocratie

Liberalisme

Conservatisme

Vrijheid

Economische vrijheid

Naastenliefde, Gemeenschapszin

Gelijkheid

Oefenen

Maak de vragen van Deel 2

5 a 10 minuten

Daarna bespreken we de vragen

De Sociale Kwestie

Wat is de Sociale Kwestie? 

• Een kwestie is een probleem
  

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar.
  

• Eind 19e eeuw.

• Vooral in de steden.
  

Wat is de Sociale Kwestie? 

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht

Wie helpt de arbeiders? 

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang: een fittere arbeider werkt harder...)

• Arbeiders gaan staken: dit werkt alleen als iedereen gaat staken, en dat was moeilijk vol te houden

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden.

Wie helpt de arbeiders? 

• Nederland kent drie grote politieke groepen: socialisten (links), confessionelen (midden) en liberalen (rechts)

• Deze politieke groepen hebben allemaal een andere oplossing voor de Sociale Kwestie, maar ook allemaal eigen belangen

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

Confessionelen

• Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)

• Ongelijkheid omdat God het zo wil

• Goede christenen helpen elkaar

• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen

Van liefdadigheid naar sociale wetten

• 'Kinderwetje van Van Houten' (1874)
  

• Leerplichtwet (1900), 
• Woningwet (1901),
• Ongevallenwet (1901)

• Let op: Meestal waren de uitkeringen erg laag en voor korte tijd

Vóór de Woningwet...

...na de Woningwet

Vragen?

Oefenen

Vul de tijdlijn en het schema in

~10 minuten

Daarna bespreken

Volgende keer: 

Staatsinrichting 1900 - nu

Politieke stromingen

Verzuiling en ontzuiling

Feminisme en emancipatie

Opkomst populisme