Duitsland interbellum - versie Koen

• geschiedenis
• Secundair onderwijs

Overeenkomsten

Verschillen

Overeenkomst en verschillen Nazi's en Fascisten 

Hitler vs Mussolini

• Antidemocratisch/anticommunistisch
• Extreem nationalistisch
• Eén sterke leider, één groot rijk, één partij als ideaal
• Totalitair systeem (leven in teken voor de oorlog)
• Geweld en militairen belangrijk
• Propaganda

• Hitler: rassenleer en antisemitisme 
• <-> Mussolini NIET (tot  AntiKominternpact 1937. Pas daarna krijgt de ideologie van Mussolini een antisemitische kant.)

Overeenkomst en verschillen Nazi's en Fascisten 

Hitler en Mussolini overeenkomsten:

• Anti democratisch en anti communistisch
  
• Extreem nationalistisch
  
• Eén sterke leider, één groot rijk, één partij als   ideaal
  
• Totalitair systeem (leven in teken voor de   oorlog)
  
• Geweld en militairen belangrijk
  
• Propaganda
  

Overeenkomst en verschillen Nazi's en Fascisten 

Hitler en Mussolini verschillen:

Hitler had een rassenleer en antisemitisme = Jodenhaat, <-> Mussolini NIET tot wanneer ze het AntiKomintern pact sluiten met Duitsland in 1937. Pas daarna krijgt de ideologie van Mussolini een antisemitische kant.

Nazi-Duitsland

Duitsland in het interbellum

- Je beschrijft de economische, sociale en politieke toestand van Duitsland na WOI

- Je analyseert de Duitse maatschappij in het interbellum en legt uit waarom een voedingsbodem voor zowel extreem links als extreem rechts gecreëerd werd

- Je beschrijft de opkomst van Hitler (van DA naar NSDAP)

- Je analyseert waarom de Duitse maatschappij in het interbellum vatbaar was voor de idealen van het nazisme en kadert de invloed van het economische, politieke en sociale domein (en de wisselwerking tussen deze domeinen)

- Je bespreekt het Duitse democratische proces aan de hand van bronnen

- Je beschrijft hoe Hitler de macht grijpt in Duitsland

- Je analyseert hoe Hitler Duitsland omvormt tot een totalitaire staat en wat de impact hiervan is

- Je bespreekt (ook aan de hand van bronnen) hoe Hitler afrekent met interne tegenstand

- Je analyseert hoe Hitler gebruik maakt van een indoctrinatiepolitiek (propaganda, censuur, massamanifestaties)

- Je bespreekt de buitenlandse politiek van Hitler + analyseert bronnen

- Je analyseert de reactie van de buitenlandse machten op de buitenlandse politiek van Hitler + analyseert bronnen

- Je plaatst volgende begrippen in tijd/ruimte + uitleg: Hyperinflatie, Weimarregering, Bierkellerputsch, Mein Kampf, Dawes plan, Sturmabteilung, rijksdagbrand, Noodwet, Machtigingswet, Gleichschaltung, Neurenberger rassenwetten, indoctrinatie, propaganda, volksgemeinschaft, nazificatie, pan-Germaans ideaal, as Tokio-Berlijn-Rome, lebensraum, Heim ins reich, Anschluss, appeasementpolitiek, Conferentie van Munchen, Kristallnacht, Molotov-Ribbentrop Pact (Duivelspact)

- Je plaatst volgende personen in tijd/ruimte/belang: Hitler, Röhm, Von Hindenburg, Chamberlain, Stalin

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog

• Eerste democratie in Duitsland: Republiek van Weimar (1919)
  

• Verlies van de oorlog komt hard aan, zowel emotioneel als economisch. 

• De herstelbetalingen zijn niet op te brengen door de regering, en de inflatie is groot.

 ruïneerde Duitsland economisch - nog minder vertrouwen in democratie

Hyperinflatie

Hyperinflatie is dusdanig massale geldschepping, dat deze leidt tot instorting van een valuta. Een kenmerk ervan is dat het vertrouwen in dat geld verdwijnt: mensen geven het nieuwe geld in grote hoeveelheden uit, zodat de koers van die valuta instort zodat prijzen explosief stijgen.

Bezetting van het Ruhrgebied

1923-1924

• Omdat Duitsland de herstelbetalingen niet meer kan opbrengen, bezetten Franse troepen het Ruhrgebied om Duitsland te dwingen tot betalen.

• Dit was toegestaan volgens het Verdrag van Versailles.
  
• Franse troepen blijven in het Saargebied tot 1925.

Franse troepen bezetten Essen

   Weimarregering krijgt de schuld van:

• Werkloosheid frontsoldaten.
• Tekort aan voedsel.
• Zware financiële lasten vanwege Verdrag van Versailles.
• Het verliezen van de oorlog                                     

Gevolgen:                                                                                                    

Weimarregering is niet geliefd, de conservatieve elite verlangt terug naar het keizerrijk (Duitse officieren, rechters, hoogleraren, bedrijfsleiders,...)

Geweld tussen links en rechts (knokploegen, moord op politici)

Dolkstootlegende

Illustratie van de 'dolkstootlegende' op een Oostenrijkse briefkaart (1919).

Van Duitse Arbeiderspartij naar Nationaal Socialistische Arbeiders Partij

1919: Duitse Arbeiderspartij wordt opgericht door Anton Dexler

Het Duitse leger vreest dat dit een linkse revolutionaire beweging is - een jonge Adolf Hitler wordt als spion gestuurd

Hitler deelde de visie van de partij - maar zag werkpunten in de partijorganisatie

Werft nieuwe leden zoals kapitein Ernst Röhm - hij zorgt via het leger voor fondsen.

Hitler in de politiek

• Hitler blijkt een talent te hebben voor het houden van toespraken. Deze toespraken worden gehouden in bierkelders. 

• Binnen de partij, in 1920  omgedoopt tot NSDAP (Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij), neemt Hitler steeds meer de rol van leider op zich.

25-punten programma

Socialistisch? Is fascisme niet anti-socialistisch?

Socialisme was populair na WOI

Hitler vult dit anders in door het prefix 'nationaal' - enkel gelijkheid voor degene die van Duitse bloed waren.

In het oorspronkelijke 25 punten programma zaten ook heel wat punten met een sociaal thema

25 punten programma

Anti- verdrag van Versailles

Hereniging van Duitse volkeren

Gelijke rechten voor Duitsers

Maar ook sociale maatregelen bv. verhoging pensioenen, gratis onderwijs,...

Sturmabteilung (SA of bruinhemden) wordt opgericht o.l.v. Enst Röhm

 

Taak: het verstoren van politieke meetings van

 en het beschermen van Hitler (die kon oproepen tot haat en actie tegen politieke vijanden)

Bierkellerputsch

1923

• Hitler's mislukte staatsgreep (putsch) in München.
• Hij wordt gearresteerd en krijgt een lichte straf

Hitler wordt vrijgelaten

1924

Schreef                             in de gevangenis

Maar ondertussen had Duitsland zich hersteld - hyperinflatie onder controle 

Weerslag in verkiezingen - in december 1924 behaalde de NSDAP 12 zetels (maart: nog 32)

De partij groeide echter - 1928: 108.000 leden

Propaganda werd steeds belangrijker - Hitler zoekt fondsen en gaat aankloppen bij rijke industriëlen

Geheim pamflet

Om deze indsutriëlen te overtuigen maakte Hitler een pamflet waarin hij stelde dat de te linkse (sociale maatregelen) punten niet zouden uitgevoerd worden wanneer de NSDAP aan de macht kwam

Dawes plan

Mein kampf

Hitlers ideeën over ras, politiek en Duitsland.

Beurskrach 1929 

GROTE DEPRESSIE Duitsland

• VS wil Dawes steun terug
  
• Gevolg: Grote depressie raakt Duitsland erg hard. 
  
• Door inflatie is Duits geld niet meer waard.
• Hoge werkloosheid
• Banken gaan failliet: Duitse middenklasse wordt zwaar getroffen
• Duitsers geven de Weimar republiek de schuld.
• Roep om een sterke leider die de boel gaat redden.

1930: NSDAP behaalt 107! zetels (2e partij na SPD)

Democratie?

HItler stelt de democratie in vraag - roep om een krachtiger beleid

Reichstag verkiezingen Juli 1932

Nazi's behalen 230 zetels en zijn de grootste partij - maar ze hebben geen meerderheid.

Hitler wordt geen kanselier

Hitler eist kanselierschap op, maar president Von Hindenburg weigert.

Hij vindt de nazi's intolerant, gewelddadig en ongedisciplineerd

November 1932: NSDAP verliest 34 zetels

Vooral communistische partij wint

Hitler grijpt dit aan om angst te zaaien voor een
communistische revolutie

 bij de conservatieve strekkingen

Hitler zet Von Hindenburg onder druk

Hitler wordt kanselier

30 januari 1933

• 
  
  
  hij wordt kanselier (minister-president). 
  3 van de 11 ministers komen uit zijn NSDAP
  De terreur laait op in aanloop naar de volgende verkiezingen van maart 1933

Hitler timmert aan de weg

februari 1933

• schrijft nieuwe verkiezingen uit ("zullen de laatste zijn" dixit Goebbels)
• plannen opnemen 'Volksdeutsche'
• 'Verordening ter bescherming Duitse volk'  - wapen tegen politieke rivalen
• 17/2/33: Schietbesluit! = Feuer Frei
• 22/2/33: SA krijgt politionele bevoegdheid

Rijksdagbrand + noodwet

27 februari 1933

Een Nederlandse communist, Marinus van der Lubbe, wordt 

opgepakt, veroordeeld en geëxecuteerd. 

Aan zijn schuld wordt echter nu nog steeds ernstig getwijfeld...

Hitler reageert furieus: 

De brand werd gebruikt om zijn eigen propaganda te ondersteunen én om vele politieke tegenstanders op te pakken (SPD, KPD,..)

Noodwet

Wet ingevoerd na de brand die de mensenrechten sterk beperkte (persoonlijke vrijheid, recht op vrije meningsuiting, recht op het houden van bijeenkomsten,...), om het zogenaamde ‘communistische staatsbedreigende terrorisme’ grondig aan te kunnen pakken.

S.A. (Sturm Abteilung) 

Arresteren politieke tegenstanders en intimideren stemmers

Propaganda en terreur... wapens ingezet om de verkiezingen te winnen.

Machtigingswet of Ermächtigungsgesetz

24 maart 1933

Na de verkiezingen van maart 1933:  NSDAP kreeg 44% van de stemmen. (288/647)
Zij zijn de grootste partij, maar hebben geen absolute meerderheid

24 maart 1933: => kunstgreep: KPD-leden 'onwettig' afwezig => 81 zetels vervallen ==> 288/566 (=50,88%) 

==> machtigingswet gestemd die Hitler en de NSDAP de macht geven om 4 jaar te regeren zonder parlement - Maw: Hitler krijgt onbeperkte macht : Duitsland is een dictatuur.

Dictatuur gestemd door parlement

Het parlement stemde dus zelf om zichzelf buiten spel te zetten.

Veel van de tegenstanders van Hitler waren echter afwezig omwille van de vervolging gecreëerd door de Noodwet.

i.e. wetten mogen afwijken van de grondwet!

Gleichschaltung

Alle partijen, behalve de NSDAP, worden verboden. (KPD maart - SPD juni) 

Gelijkschakeling (eufemisme voor nazificatie van de samenleving: iedereen moet zich houden aan de ideologie van de Nazi's)

Duitsland werd een totalitaire staat

= een staat die het leven van de inwoners volledig beheerst en controleert

De Gleichschaltung (gelijkschakeling) = samenleving volledig aan hun ideologie onderwierpen. Enkele kenmerkende stappen:

1. Afbraak van oppositie: Politieke partijen werden verboden, vakbonden werden ontbonden en onafhankelijke instellingen zoals kranten en radio kwamen onder nazi-controle. De democratische structuren van de Weimarrepubliek werden afgeschaft.
2. Controle over het dagelijks leven: Door organisaties zoals de Hitlerjugend en de Bund Deutscher Mädel werden jongeren geïndoctrineerd. Ook sportclubs, hobbyverenigingen en andere organisaties moesten zich aanpassen aan de nazi-ideologie of werden verboden.
   
3. Wetgeving en censuur: Via de Machtigingswet van 1933 kreeg Hitler de bevoegdheid om zonder parlementaire controle wetten uit te vaardigen, wat de basis legde voor dictatuur en censuur.

De Gleichschaltung bedoeld om elke vorm van oppositie te elimineren en de bevolking te "nazificeren" om een homogene, gehoorzame samenleving te creëren waarin alleen de nazi-ideologie bestond.

14/10/1933: Duitsland stapt uit Volkenbond

24/11/1933: Wet tegen de 'gevaarlijke criminelen' -> opsluiting zolang als nodig

2/8/1934: Von Hindenburg sterft

Hitler nu rijkskanselier en president (Führer)

BASISCONCEPT NAZI-IDEOLOGIE: gesundes Volksempfinden

gesundes Volksempfinden verheven tot rechtsbron in het strafrecht, die als het uitkwam de wet kon derogeren, terzijde kon stellen. Wel of niet strafbaar was niet langer wat de wetgever strafbaar had gesteld, maar wat volgens de (niet-gedefinieerde) gezonde opvattingen van het volk wel of niet strafbaar zou behoren te zijn. Aangezien na de machtsovername door de nazi's in 1933 in Duitsland de persvrijheid was afgeschaft en er geen verkiezingen meer werden gehouden, was echter volstrekt onduidelijk of dit dan iets anders betrof of mocht betreffen dan datgene dat door middel van indoctrinatie en propaganda aan de bevolking voorgehouden werd omtrent wat het te vinden had.

Duitsland = éénpartijstaat

SA en SS

- Sturm Abteilung

- Ernst Rohm

- knokploeg

- ideologisch zwak

- 4,5 miljoen leden in 1934

- Schutz Staffel

- Heinrich Himmler

- privé-leger Hitler

- ideologisch sterk

- 200 000 leden in 1934

SA leiders wilden meer politieke invloed.

30 juni 1934: Nacht van de lange messen

SA top wordt geviseerd door SS - alle kritische stemmen worden geëlimineerd, waaronder Ernst Röhm.

Ernst Röhm

SA members looking fearful in surrender

SA leaders, dead on the floor, killed by Hitler, who holds a smoking gun.

a smoking gun, indicating that Hitler just shot the men lying dead on the floor. A smoking gun is also a clear piece of evidence.

members of the Army and SS stand with their weapons pointing towards the SA members

 The caption ‘They salute with both hands now’ is a joke about the Nazi salute. The SA used to be fiercely loyal to Hitler, and so would salute him with the Nazi salute (with one hand). However, now they have both their hands up to Hitler in surrender, showing their powerlessness. 

On the floor, lies ‘Hitler’s unkept promises’, clearly discarded. This represents how Hitler betrayed the SA, as they had been led to believe that they would gain power alongside Hitler. 

Hitler (standing aggressively with an armband that reads: ’the double cross’- a pun about the swastika and Hitler’s betrayal)

Goering (who is dressed as a violent god of war, showing how the Nazis have abandoned democracy and now rule by terror)

Goebbels (shown as Hitler’s poodle, since in Britain, where this cartoon was published,he was seen to be cowardly and extremely loyal to Hitler). It was all three of these men that were responsible for this night, because Hitler asked Goering and Goebbels to compile a list of ‘disloyal SA members’,; this list formed the basis of those killed on the Night of the Long Knives.

De boodschap van de cartoon "They Salute with Both Hands Now" is dat Hitler tijdens de Nacht van de Lange Messen zich keerde tegen zijn eerder loyale aanhangers, de SA, om zijn positie te versterken door de dreiging van Ernst Röhm en de SA te elimineren en het leger voor zich te winnen. Dit verraad wordt getoond in het beeld van SA-leden die angstig en overgegeven lijken, met SA-leiders die dood op de grond liggen, vermoord door Hitler, die een rokend pistool vasthoudt. Rondom dit tafereel staan leden van het leger en de SS, hun wapens gericht op de SA-leden. Hitler gebruikte de SS en het leger om de SA uit te schakelen tijdens de Nacht van de Lange Messen, en door dit te doen, wist hij hun steun te winnen, aangezien dit zijn voorkeur voor hen toonde boven de gewelddadige Stormtroepers.

Het onderschrift "They salute with both hands now" (Ze groeten nu met beide handen) is een woordspeling over de nazi-groet. De SA was altijd zeer loyaal aan Hitler en groette hem daarom met de nazi-groet (met één hand). Nu echter houden ze beide handen omhoog in overgave aan Hitler, wat hun machteloosheid toont. Op de grond liggen "Hitlers niet-ingeloste beloften", duidelijk verworpen. Dit staat symbool voor hoe Hitler de SA verraden heeft, aangezien zij waren gaan geloven dat zij macht zouden krijgen naast Hitler.

De drie mannen die voor de SA staan, zijn Hitler (die agressief staat met een armband waarop ‘the double cross’ (de dubbele kruising) staat - een woordspeling over het hakenkruis en Hitlers verraad), Göring (gekleed als een gewelddadige god van de oorlog, wat toont hoe de nazi's de democratie hebben verlaten en nu regeren door terreur), en Goebbels (afgebeeld als Hitlers poedel, omdat hij in Groot-Brittannië, waar deze cartoon werd gepubliceerd, als laf en extreem loyaal aan Hitler werd gezien). Deze drie mannen waren verantwoordelijk voor deze nacht, aangezien Hitler Göring en Goebbels vroeg om een lijst op te stellen van ‘ontrouwe SA-leden’; deze lijst vormde de basis voor degenen die werden gedood tijdens de Nacht van de Lange Messen.

Hitlers volksgemeenschap

• Welvaart voor iedereen!
• Iedereen = Duitsers (Ubermensch)
• Rassentheorie:
  * Ubermensch = Arische ras 
  * Joden (antisemitisme) en andere minderwaardigen (Untermensch) werden uitgesloten
  *Geen rassenvermenging

Indoctrinatie = het systematisch aanleren van ideeën van een bepaalde groep of partij.

  'Gelijkschakeling':Propaganda - censuur - massamanifestaties

 

Radio: de Volksontvanger

https://historiek.net/volksontvanger-of-i-hitler/45322/

NAZI FILM

Hitlerjugend

Bund Deutscher Mädel

Dus: kinderen opvoeden tot goede nationaalsocialisten.

meisjes leerden er hoe zij een goede huisvrouw konden zijn en dat de ideale Duitse vrouw veel kinderen baarde.

 jongens werden voorbereid op een leven als soldaat die zonder nadenken de bevelen van de Führer opvolgde.

NAZI POSTERS

WIJ versus ZIJ

Wij? Duitse ariërs - übermenschen

Zij? Joden, Roma, homoseksuelen, communisten, vaksbondsleiders, Slavische volkeren, 'degenerates',.... üntermenschen

NAZI ART

NAZI EDUCATION

03:39

Wat was het duistere doel achter de Hitlerjugend in nazi-Duitsland?

Anti-propaganda... isoleren van de Joden

Door propaganda, zoals in de afschuwelijke film De Eeuwige Jood of via hun eigen krant Der Stürmer...

...slagen de Nazi's erin, het Duitse volk te hersenspoelen: Joden moet je uitsluiten!

Wat zie je hier?

Dolkstootlegende

Fout van de Weimar republiek onder invloed van de joden.

Hitler's populariteit stijgt

vanaf 1934

• Hitler is rond 1934 mateloos populair. Het gaat goed in Duitsland. 
• Zolang je niet tot een minderheid hoort, pluk je de vruchten van zijn beleid.
• Door grootschalige werkverschaffingsprojecten daalt de werkloosheid snel,  en krijgen Duitsers weer zelfvertrouwen én nationalistische gevoelens.
• Duitsland stapt uit de Volkenbond

Neurenberger Rassenwetten

1935

• Deze wetten moeten de rechten voor Joden sterk beperken, met als doel dat ze 'vrijwillig' uit Duitsland zouden vertrekken.

• Zo mogen Joden geen Duitser meer zijn, of trouwen met een Duitse burger
  
• Voorbeeld: Wet ter bescherming van de Duitse eer: Joden mogen geen nazivlag uithangen.
• Arianisering van de economie

Duitse troepen in het Rijnland

1936

In het Verdrag van Versailles stond dat er geen Duitse soldaten 

in het Rijnland mochten zijn (gedemilitariseerd).

Hitler houdt zich hier niet aan, hij begint Duitsland zelfs terug te militariseren (algemene dienstplicht was ondertussen hersteld)

 

Maar Engeland en Frankrijk zijn terughoudend in hun reactie:
zij zitten niet te wachten op een nieuwe oorlog

K 14/11/24

Benito Mussolini

• Oprichter van de Fasci di Combattimento (Zwarthemden, knokploegen)
  

• Na de Eerste Wereldoorlog en de Vrede van Versailles was er veel onvrede, en dat kwam door de onderhandelingen van de 'slechte' Italiaanse regering.
• Grondlegger fascisme

Ondertussen...

Hoe komt Mussolini aan de macht?

1922:  Mars naar Rome. 

De koning wordt bang en maakt Mussolini  minister-president.

1924: De koning wordt afgezet en Mussolini  wordt 'Il Duce'.

Mussolini

Na Mars op Rome (1922): Leider, of 'Il Duce', van Italië (1922-1943)

Grote ambities voor Italië op koloniaal vlak (Imperialisme!)

1936: verovert tegen de wil van de andere grootmachten Abessinië (Ethiopië) = staat hierdoor geïsoleerd

1936: vriendschapsverdrag met Duitsland.  As Rome-Berlijn

In de periode voor de eerste wereldoorlog werd Japan een industriële en militaire grootmacht 

Russische Japanse oorlog 1905

Japan is nu ook een grootmacht

Japan

De rijzende zon

• Japan was in de 19e eeuw van een land dat nog praktisch in de  middeleeuwen leefde veranderd in een geïndustrialiseerde grootmacht
• Japan had alleen te weinig voedsel en grondstoffen om de snelle groei bij te kunnen houden - imperialistische politiek
  Japan valt in 1937 China binnen en zal zich later naar Zuidoost Azië richten (Engelse en Nederlandse koloniën)
  1936: Japan ondertekent verdrag  Duitsland (antikominternpakt)
  
• as Tokio Berlijn-Rome 

Bloedbad van Nanking

Aanval volgens trinity-principe: rape, plunder, murder.

Meer dan 300 000 slachtoffers.

Der Anschluß

maart 1938

Hitler wil alle Duitsers in één Groot Duits Rijk (Heim ins Reich). Hij maakt handig misbruik van de politieke chaos in Oostenrijk en speelt in op de gevoelens van het Oostenrijkse volk.

Hij annexeert Oostenrijk en verklaart het als een deel van het Duitse Rijk (Ostmark)

Heim ins Reich

Heim ins Reich was de politiek van het Duitse Nationaalsocialisme, waarbij er naar gestreefd werd dat etnische Duitsers in Duitsland zouden moeten leven, dus gebieden met Duitsers bij Duitsland moesten worden aangesloten (zoals Oostenrijk en Sudetenland) of Duitsers uit andere landen, met name uit de Balkan en Oost-Europa in het Duitse Rijk moesten wonen

Der Anschluss 1938

Hitler weet Oostenrijk te annexeren (inlijven/ inpikken) 

Hitler beweerde dat de Oostenrijkers dolenthousiast waren. Is dat ook de mening van de cartoonist?

Het stembiljet waarmee de Oostenrijkers mogen aangeven of ze bij Duitsland willen horen...

Heims in Reich + Lebensraum 

'Heims in Reich': Hitler wil alle Duitssprekende mensen verenigen in het 'Derde Rijk'

Lebensraum:

Gebieden in Centraal- en Oost-Europa die de Duitsers volgens de Nazi's nodig hadden om te leven.

Ten onkoste van de Slaven, minderwaardig volk.

Oost-Europese landen moeten 'germanisiert' worden

Oekraïne moest graanschuur van Europa worden

Sudetenland 1938

In Tsjecho-Slowakije had je bv Sudeten-Duitsers - er woonden zo'n 3,5 miljoen Sudeten-Duitsers. Zij waren extra getroffen door de economische crisis: spanningen met de Tsjechische regering. Hitler wilde dit Sudetenland bij het Duitse rijk voegen

Op 28 maart 1938 geeft Hitler de leider van de Sudetendeutsche Partei, Konrad Henlein, de opdracht om de eisen van de Duitse minderheid op te schroeven.

Tegelijkertijd: propagandacampagne van de nazi's - Sudetenduitsers werden afgespiegeld als slachtoffers van Tsjechische onderdrukking.

Frankrijk en Engeland probeerden te bemiddelen > München

Conferentie van München

september 1938

• Frankrijk en Engeland zijn geschrokken van de Anschluß, maar willen geen oorlog (Appeasement) 
• Hitler belooft dat er geen oorlog komt als hij Sudetenland, Tsjecho-Slowakije, krijgt.  Ze garanderen de grenzen van de rest van Tsjechoslovakije
• Duitsland, Engeland, Frankrijk en Italië komen tot een akkoord.
  

Appeasementpolitiek

• De toegeeflijke politiek die vooral gevoerd werd door de Engelse premier Chamberlain noemen we ook wel appeasementpolitiek
• Toegeven aan Hitler om oorlog te voorkomen
• Negatieve beeldvorming wordt in 21ste eeuw genuanceerd!

Nuance

"Appeasement gaf Frankrijk en G.B. de tijd om Duitsland opnieuw bij te benen op het vlak van bewapening." Dan Stone, De Holocaust. Een onvoltooide geschiedenis (Antwerpen: Atlas/Contact, 2023), 103.

Observatie (wat je letterlijk ziet) : Hitler marcheert over 

‘spineless leaders of democracy’ terwijl hij zijn duim op zijn neus zet

Translatie (hoe het publiek beïnvloed wordt - context) : duim op neus zetten is een teken van minachting

Interpretatie: Hitler was zijn macht aan het uitbreiden met minachting voor de andere landen

 

1

Denotatie (what you see) : Hitler marcheert (ganzenpas)

Connotatie (context) : Duits militarisme – de ganzenpas was een formele marcheertechniek van het Duitse leger

Betekenis: Hitler verhoogt zijn macht door kracht en militaire dreiging 

2

Denotatie : De eerste stappen zijn genomen naar het ultieme doel: ‘Boss ofthe Universe’.

Connotatie : ‘Taking steps’ impliceert doordachte beslissingen

Betekenis: Low weet niet wat HItler zal doen, maar het doel is om de wereld te veroveren

5

Denotatie (wat je ziet) : Hitler marcheert in ganzenpas over de leiders zonder ruggengraat

Connotatie (context) : De leiders van de westerse democratieën buigen voor Hitler. Zonder ruggengraag = zwak, laf.

Betekenis: Boosheid omwille van appeasement - leiders moeten Hitler confronteren. Dat deze zal blijven uitbreiden is een terugkerende boodschap in het werk van Low

3

bron: Britse cartoonist  David Low (tegenstander van Hitler en appeasement)

Betekenis: Low geeft het anti-appeasement standpunt weer (nl. dat Hitler de appeasers aan het vernederen was)

datum: Juli 1936. 

In maart 1936 hadden Duitse troepen het Rijnland terug ingenomen, was het Duitse leger herbewapend en was de voorheen onafhankelijke stad Danzig terug deel van Duitsland

Betekenis: Low waarschuwt dat Hitler moest geconfronteerd worden of dat hij landen zou blijven innemen

Denotatie: vraagtekens

Connotatie  : Low weet niet wat Hitler nu zal doen

Betekenis: Low weet niet wat Hitlers volgende stappen zijn, maar het zal in het teken zijn van veroveren van de wereld

4

Waarover gaat deze afbeelding?

1. De Duitse bezetting van Nederland
2. De Tweede Wereldoorlog
3. De appeasementpolitiek van Engeland en Frankrijk
4. De conferentie van München

Conferentie van München​

• Afspraak: Hitler mocht Sudetenland innemen in ruil voor Hitlers belofte om de vrede te bewaren.​
  
• Hitler beloofd ook dat hij niet nog meer gebieden zou innemen.

Welke reden voert de cartoonist aan om in te stemmen met de Duitse annexatie van het Sudetenland?

Conferentie van Munchen

Mussolini, Italië

Hitler, Duitsland

Daladier, Frankrijk

Chamberlain, GB

Stalin voelde zich gepasseerd bij de Conferentie van München. Wanneer wreekt dat zich?

Vier vragen die je moet beantwoorden wanneer je een cartoon analyseert.

1. Wat zie je? (elementen & labels)
   
2. Voor wat staan ze? Wat representeren ze?
3. Wat is de boodschap van de maker?
4. Wat is het standpunt van de maker?

Hitler marcheert over ‘spineless leaders of democracy’ naar zijn doel:

’Boss of the Universe’.

De eerste 3 stappen zijn gelabeld:

‘Re-armament’, ‘Rhineland’ en ‘Danzig’. (herbewapening, Rijnland en Danzig)

De cartoon is van de hand van de Britse cartoonist David Low en verscheen in de krant  in July 1936.

Net als Oostenrijk, valt Sudetenland onder de Heim ins Reich-politiek, waarbij alle gebieden met Duitsers weer bij Duitsland moeten horen. Sudetenland was na de Eerste Wereldoorlog deel van de nieuwe staat Tsjecho-Slowakije geworden.

Pogromnacht

9 november 1938

• In Parijs vermoordt een jonge Jood, Herschel Grynszpan, een Nazidiplomaat. 
  
• Na een vlammende radiotoespraak van Joseph Goebbels, trekken Duitsers massaal de straat op om eigendommen van Joden te vernielen.
  
• De politie en SS kregen de opdracht om niet in te grijpen.
  
• Bloederig: korte termijn: 100 -> lange termijn: +1000 (overlijden in Dachau)

Pogromnacht = toppunt cynisme

Boete 1 000 000 000 Rijksmark voor herstelkost wegens 'vijandige houding t.o.v. het Duitse volk' -> te betalen door Joden zelf!

!!!

Duitsland bezet geheel Tsjechoslowakije maart 1939 

Hoewel Hitler in München had gezegd genoegen te nemen met Sudetenland, bezet hij geheel Tsjecho-Slowakije een half jaar later.

Engeland en Frankrijk veroordelen de bezetting, maar doen niets.

Molotov-Ribbentrop Pact
augustus 1939

• Hitler en Stalin zijn elkaars politieke vijanden
• Hitler wil er echter zeker van zijn dat de Sovjet-Unie geen oorlog tegen hem  gaat beginnen, als Duitsland Polen aanvalt.
• Geheime clausule: Na de Duitse inval in Polen wordt het land verdeeld onder Duitsland en Sovjet-Unie
• Ze  sluiten een niet-aanvalsverdrag of het Duivelspact
  

Op de grond ligt Polen

Waarom Hitler het pact sluit

Duitsland wendde het risico van een oorlog op twee fronten af - verdeel en heers

Ze verkregen op deze manier ook een deel van Polen

Waarom Stalin het pact sluit

Stalin stond wantrouwig tov de Westerse Europese landen, wat vergroot werd door Conferentie van München.

Hij wilde ook tijd winnen - na de grote zuiveringen was zijn leger nog niet klaar om oorlog te voeren

Uitbreiding van grondgebied (deel van Polen + vrije hand in Baltische staten)

Guernica 1937

In Spanje was een burgeroorlog.

Hitler koos de kant van Francisco Franco en stond hem bij met wapens en vliegtuigen. (Legioen Condor) -> 'Strijd tegen Bolsjewisme'

De Duitse vliegtuigen gingen als experiment de stad Guernica bombarderen

Foto Robert Capa

Loyalist Militiaman at the Moment of Death, Cerro Muriano, September 5, 1936

Heel wat debat omtrent de authenticiteit van de foto.

Francisco Franco

• Caudillo de España por la Gracia de Dios 
• Fascistische dictator van Spanje tussen 1939 en 1975(!), die een einde aan de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) maakte.
  

• Historici zijn het er overigens niet over eens of Franco daadwerkelijk in het rijtje van fascistische leiders als Mussolini en Hitler hoort.

Falen van de Volkenbond

Begrippen uit deze les:

- Vrede van Versailles

-  Weimarregering

- Dolkstootlegende

- Dawesplan

- Bierkellerputsch

- Beurskrach

- Grote depressie

- volksgemeinschaft

- Rijksdagbrand

- Noodwet

- Machtigingswet

- Gelijkschakeling (Gleichschaltung)

- Nacht van de lange messen

- Führer

- SS/SA

- 

Begrippen uit deze les:

- indoctrinatie

- propaganda

-  volksgemeinschaft: volksgemeenschap

- nazificatie; opbouw van de nazidictatuur

- paramilitair; op militair lijkend 

- Neurenberger Rassenwetten

- Militarisering Rijnland

- Anschluss

- Heims in Reich

- Lebensraum

- Conferentie van Munchen

- Appeasementpolitiek

- Kirstallnacht

- Molotov-Ribbentrop Pact (Duivelspact)

Gebruik bron 1 (dubbel klik om te vergroten)
Een bewering: 'Door de economische crisis kreeg Hitler extra veel steun van arbeiders en werklozen.' Is deze bewering juist of onjuist? Licht je keuze toe met behulp van de bron.

HITLER

STALIN

MUSSOLINI

CHURCHILL

Leg uit waarom de bron past bij gelijkschakeling.

1. De armen met daarop de tekst verwijst naar de kranten die verzet plegen tegen de overheid. Men mag niet zijn eigen mening geven en lezen wat men zelf wilt lezen. Op deze manier komt iedereen in contact met dezelfde denk ideeën.
2. Deze bron past beter bij dictatuur, want je ziet op de bron dat slechts 1 persoon de macht heeft.
3. De armen met daarop de tekst verwijst naar de kranten die onder censuur van overheid staan. Men mag zijn eigen mening geven en lezen wat men zelf wilt lezen op de . Op deze manier komt iedereen in contact met verschillende denk ideeën.
4. De armen met daarop de tekst verwijst naar de kranten die onder censuur van overheid staan. Men mag niet zijn eigen mening geven en niet lezen wat men zelf wilt lezen. Op deze manier komt iedereen in contact met dezelfde denk ideeën.

Leg aan de hand van bronelementen uit:
- Naar welke gebeurtenis de maker verwijst
- Wat de boodschap van de maker is

Leg met bronelementen uit dat je met zekerheid kan stellen dat de maker van de bron NIET in nazi-Duitsland of de Soviet-Unie woont.

Verklaar Hitler zijn buitenlandse politiek aan de hand van zijn ideologie en het idee van de Volksgemeinschaft

Gebruik de bron en leg uit wat de mening van de maker is over de appeacementpolitiek

Sleepvraag

Communisme

Nationaal-Socialisme

Planeconomie

Volksgemeinschaft

antisemitisme

Machtigingswet

Dawesplan 

Goelag

Grote zuivering

Censuur 

propaganda

gelijkheid

NSDAP

a. Leg uit dat de Conferentie van München in 1938 een hoogtepunt was van de appeasementpolitiek.
b. Noem een gebeurtenis die het mislukken van de appeasementpolitiek aantoonde

Noteer de nummers van de volgende 10 feiten in juiste volgorde van vroeger naar later:
1 begin van WO II 7 Het Dawesplan treedt in werking.
2 beurskracht in New York 8 Het verdrag van Versailles wordt ondertekend
3 Conferentie van München 9 Hitler wordt kanselier
4 De Machtigingswet wordt aangenomen. 10 Rijksdagbrand
5 De Republiek van Weimar wordt gesticht.
6 Einde van WO II