13.3 transport

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Transport van stoffen.

In de biologie is transport het vervoeren van stoffen binnen een organisme. We weten dat de mens stoffen binnen krijgt via het ademhalings en verterings proces. Vervolgens transporteert het bloed dit naar alle delen van het lichaam die deze stoffen nodig hebben. In deze basisstof kijken wij naar het transport van insecten, vissen en planten aangezien dit iets anders verloopt.

Transport vind plaats doormiddel van zowel het ademhalings als bloedvatenstelsel. Hierdoor zullen wij ook beide behandelen.

Transport van stoffen in vissen

De kieuwen van een vis zorgt ervoor dat een vis onderwater adem kan halen. Als de vis zwemt pompt het hart het bloed naar de kieuwen. Door de kieuwen stroomt water die zuurstof uit het water opneemt en via deze weg in het bloed terecht komt. Het bloed gaat vervolgens langs alle organen en geeft het zuurstofrijk bloed af aan de cellen. Bij een vis blijft het bloed in de bloedvaten. Dit noemen wij een gesloten bloedsomloop.  Omdat het bloed per rondgang maar een keer door het hart stroomt noemen wij dit een enkelvoudige bloedsomloop. 

Ademhaling insecten.

Insecten halen adem doormiddel van tracheeen. Dit zijn hele kleine openingen in het achterlijf van de insect. Deze zorgen voor het vervoer van zuurstof van buiten naar alle cellen en het vervoer van koolstofdioxide van alle cellen naar buiten. Het bloed van de insect bevat geen hemoglobine wat zuurstof hoeft te vervoeren. Dit zorgt ervoor dat een insect geen rood bloed heeft.

Bloedvatenstelsel insecten

 Een insect heeft 1 lange bloedvat en hart. Dit langerekte hart ligt in het achterlijf en bestaat uit een aantal kamers. Als alle kamers samentrekken stroomt het bloed van achter naar voren. In de kop gaat het bloed uit het bloedvat het lichaam. Via openingen in het hart komt het bloed terug in het bloedvatenstelsel.Het bloedvatenstelsel van een insect is een open bloedsomloop. 

Planten

Planten hebben ook een complexe vorm van transport. Planten maken hun eigen voedingsstoffen doormiddel van fotosynthese en nemen water op vanuit hun wortels. Er zijn twee wegen binnen in een plant die worden gebruikt om stoffen te vervoeren namelijk bastvaten en houtvaten. Samen vormen zij de vaatbundels. deze starten in de wortels en lopen door tot de bladnerven en bloemen. De vaatbundels liggen meestal in cirkels met de houtvaten aan de binnenkant en bastvaten aan de buitenkant. 

Houtvaten.

De houtvaten zijn vol water en opgelosten mineralen. Het water en de mineralen worden in de wortels opgenomen en vervoerd naar de rest van de plant. 

Bastvaten

Door de bastvaten loopt water met glucose en andere voedingsstoffen die door de bladcellen zelf gebruikt worden. Een deel van al deze stoffen gaat naar beneden naar de wortels die ze als voedingsstoffen kunnen gebruiken of opslaan als reserve stof. Een ander deel gaat via de bastvaten ophoog die gebruikt worden om of bloemen of vruchten te ontwikkelen.

Bevat geen hemoglobine in het bloed

bevat maar 1 bloedvat en 1 hart

Heeft wat we noemen een enkelvoudige bloedsomloop

heeft een geslotenbloedvaten stelsel

water gaat via de .... van de wortels naar de bladeren

1. houtvaten
2. bastvaten

glucose en andere voedingsstoffen gaan via de .... van de bladeren naar zowel de wortels en de top van de plant

1. Houtvaten
2. Bastvaten