2.3.8 Start hormoonstelsel

• Anatomie Fysiologie Pathologie
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 8

Periode 3

Leerjaar 2

Lesindeling 

1. Welkom + Osiris 
2. Kennismaking hormoonstelsel en de anatomie/fysiologie.
3. Afsluiting en huiswerk

Lesdoelen

Aan het eind van de les kunnen jullie:

• Uitleggen wat hormonen zijn en door welke organen zij worden geproduceerd.
• Benoemen welke hormonen de hypofyse voor- en achterkwab produceren en wat de functies zijn van deze hormonen.
• Benoemen wat de functie is van de hypothalamus.

Hormonen

-Speciale stoffen, signaal stoffen, die in kleine hoeveelheden in het bloed zitten.

-Het zijn chemische boodschappen die er wat langer over doen om op de plaats van bestemming te komen dan de elektrische stroompjes die via zenuwbanen worden gestuurd.

 -Ze beïnvloeden de stofwisseling en functies van organen. Eigenlijk het ‘bewakingssysteem’ van ons lichaam

Organen die hormonen maken

Vervoert hormonen

Stoffen die berichten doorgeven aan organen

Een belangrijke hormoonklier

Hormoonklieren

Bloed

Hormonen

Hypofyse

De werking in het kort

Transport en werking hormonen

Via transporteiwitten (steroïdhormonen) of vrij stromend (eiwithormonen) in het plasma

Of een cel reageert op hormoon hangt af van:

aanwezigheid van voldoende receptoren in celmembraan;

de gevoeligheid van de cel voor de signalen die het hormoon veroorzaakt in het celmembraan;

Hormoonklieren 

Endocriene klier: afgifte aan het bloed. 

Een klier die zowel endocrien als exocrien is, is de alvleesklier; het endocriene gedeelte maakt het hormoon insuline, dat aan het bloed wordt afgegeven, het exocriene gedeelte maakt darmsap.

Exocriene klier: afgifte via afvoergang (bijv. zweetklier en traanklier)

Exocriene klier: afgifte via afvoergang waardoor hun producten naar de bestemde plaats worden geleid. Bijv. traanklier, zweetklier.

Opdracht

Hormonen AF invulopdracht

Eierstok

Testikel

Pijnappelklier (hersenen)

Bijnieren

Hypofyse

Schildklier

Zwezerik

Vandaag staan de hypofyse en de hypothalamus centraal

Hypothalamus en Hypofyse

Hypothalamus: De 'baas'

• Regelt het autonome zenuwstelsel (onbewuste processen)
• Bijvoorbeeld temperatuur, honger- en dorstgevoel, dag- en nachtritme (de biologische klok), de emoties en het geheugen. 
  
• Zet als het ware de Hypofyse aan het werk.

Hypofyse: De 'onderbaas'

• Regelt lichaamsfuncties door afscheiden van hormonen
• Verbonden via hypofysesteel aan de hypothalamus

De hypothalamus en de hypofyse zijn met de hypofysesteel met elkaar verbonden. De hypothalamus 'meet' of er voldoende van een bepaald hormoon in het bloed aanwezig is. Wanneer het lichaam meer of minder van een bepaald hormoon nodig heeft, geeft de hypothalamus de hypofyse een seintje. Dat gaat met behulp van hormonen.

Hypofyse

Hypofyse: 

• Produceert 8 verschillende hormonen
• Bestaat uit een voorkwab en een achterkwab

Voorkwab: Endocrien weefsel (gespecialiseerd in één/meer hormonen)

• 7 verschillende hormonen (TSH, ACTH, LH, FSH, GH, PRL)

Achterkwab: Neurosecretoire cellen (gespecialiseerde zenuwcellen)

• 2 hormonen (Oxytocine en ADH/vasopressine)

Opdracht

Pak het boek Medische terminologie erbij en zoek uit wat de afkortingen betekenen en wat de functie is van deze hormonen.

Op de volgende dia's meer uitleg

Hormonen vd voorkwab

1. Hormonen voor de schildklier (thyroïd)

TSH: Thyroïd Stimulating Hormone (schildklierstimulerend hormoon)

• Zet de schildklier aan tot aanmaak thyroxine. (o.i.v. Hypothalamus) 
• Hartslag, bloeddruk, spijsvertering

Schildklier komen we later uitgebreid op terug

Hormonen vd voorkwab (2)

2. Hormonen voor de borstklieren (voor lactatie)

Prolactine:

• Stimuleert de aanmaak van borstklierweefsel
• Stimuleert de productie van melk (lactatie)

Hormonen vd voorkwab (3)

3. Hormonen voor de bijnieren

ACTH: Adrenocorticotroop Hormoon

• Stimuleert bijnierschors tot produceren van hormonen (bijv. cortisol)
• Afgifte via vast ritme + extra bij stress

Bijnieren worden later ook nog uitgebreid behandeld.

Cortisol controleert de stressreacties van het lichaam, het suikergehalte in het bloed, het helpt je fit te voelen en het lichaam te beschermen tegen de gevolgen van ziektes, verwondingen of psychische stress. Wanneer ons lichaam aan een stressvolle situatie wordt blootgesteld is een extra hoge cortisolspiegel nodig om overeind te blijven. Het gaat hierbij zowel om lichamelijke stress als psychische stress.

Hormonen vd voorkwab (4)

4. Hormonen om te groeien

Groeihormoon: Voor botten en Weefsels

• Stimuleert de groei en ontwikkeling van het lichaam
• Is van invloed op de stofwisseling van organen

Hormonen vd voorkwab (5)

5. Geslachtshormonen (Gonadotropines)

Hypofyse produceert:

• LH (Luteïniserend Hormoon)
• FSH (Follikel Stimulerend Hormoon)

-Zetten de eierstokken (ovaria) aan tot de groei en rijping van de eicellen met als gevolg: eisprong (ovulatie).

-Zetten aan tot de productie van vrouwelijke geslachtshormonen. 

Geslachtshormonen noemen we gonadotropines

Hypofyse achterkwab

Hypofyse achterkwab: 

• Wordt direct door de hypothalamus aangestuurd
• Maakt zelf geen hormonen, maar geeft deze door!

Oxytocine: 

• Zorgt voor samentrekking van baarmoeder bij de 
    bevalling
• Zorgt voor samentrekking van melkklieren
    (toeschietreflex) bij borstvoeding

De zenuwcellen van de achterkwab staan in directe verbinding met de hypothalamus. De hypothalamus produceert zelf de hormonen en geeft deze via de hypofyse achterkwab af. De hypofyse achterkwab slaat deze hormonen als het ware op.

In nieuwe boek staat dat achterkwab zelf produceert. 

Hypofyse achterkwab (2)

Antidiuretisch hormoon (ADH)/vasopressine: 

• Anti = tegen, diurese = plassen -> zorgt voor minder urine productie
• Reageert op het zoutgehalte van het bloed
• Zet de nieren aan tot terugresorptie van water (bij uitdroging)

Een hoog zoutgehalte zorgt voor productie van ADH -> ADH zorgt ervoor dat de nieren meer vocht terughalen in het bloed -> Zout in het bloed wordt als het ware 'verdund' -> productie van ADH loopt weer terug

Even in de herhaling...

Welk hormoon produceert de hypofyse voor de schildklier?

1. TRH
2. TSH
3. PSH
4. CRH

Het hormoon prolactine werkt op de/het...

1. Schildklier
2. Bijnieren
3. Baarmoeder
4. Borstklieren

Het hormoon ACTH wordt extra geproduceerd onder invloed van

1. Zonlicht
2. Stress
3. Zwangerschap
4. Eten

Welk hormoon zorgt voor de rijping van eicellen en zaadcellen?

1. LH
2. FSH
3. TSH
4. MSH

Samenvattend filmpje

Zelf aan de slag

Open 'Opdracht hormonen' op Cumlaude (week 13)

Beantwoordt de vragen met behulp van het anatomieboek en internet.

Let op: Ook hier kunnen vragen van terugkomen in de toets!

Huiswerk

• Maak voor jezelf een lijst met moeilijke woorden rondom het hormoonstelsel. Gebruik hiervoor ook de woordenlijst op blz. 151 in het boek Medische terminologie AF.
• Maak een module van Expert college over hormonen
• Afmaken 'Opdracht Hormonen'
• Boek Medische terminologie AF mee