12.2 Het zit in de familie

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

12.2 Het zit in de familie

• Herhaling 12.1
• Uitleg 12.2

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

Homozygoot dominant

Homozygoot recessief

Heterozygoot

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke allelen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

AA

aa

Aa

Nieuwe begrippen

Monogeen

• Erfelijke aandoening bepaald door 1 gen
  
• Bijv. albinisme
  

Drager

• Iemand met een gezond en een ziekmakend allel
  
• Elk mens heeft 6 tot 10 ziekmakende allelen

Recessieve overerving

• Beide ouders zijn drager (heterozygoot)
  
• Kind krijgt 2 recessieve allelen voor de erfelijke aandoening; gevolg: aangedaan ("ziek")
• Homozygoot recessief persoon is dus "ziek" 

Dominante overerving

• 1 van de ouders moet ziek zijn (heterozygoot of homozygoot dominant)
  
• Kinderen met het dominante allel zijn ziek 
• Aandoening vaak bij meerdere generaties in een familie
• 50% kans om de ziekte als ouder door te geven

Geslachtsgebonden recessieve overerving

• Meestal op het X-chromosoom
  
• Notitie: 

• Kleurenblindheid

Kleurenblindheid

• Gebonden aan het X-chromosoom
  
• Mannen hebben maar 1 X-chromosoom dus meer kans op kleurenblindheid
  
• 1 op de 12 mannen kleurenblind
  
• Kans op een kleurenblind meisje <0.5%

Geslachtsgebonden dominante overerving

• Komt bijna niet voor. 

Recessieve overerving...

1. krijg je alleen als je twee keer het ziekmakende allel hebt
2. krijg je alleen als het gezonde allel ontbreekt
3. krijg je alleen maar als je heterozygoot bent
4. heeft een dominant ziekmakend allel

Geslachtsgebonden dominante overerving komt minder vaak voor dan geslachtsgebonden recessieve overerving. Hoe kan dat?

1. Er zijn minder dominante ziektes
2. Dat is niet waar, dominante ziekte komen vaker voor
3. Als je ziek bent neem je vaak geen kinderen
4. Door de ziektes kun je onvruchtbaar worden

Wolter heeft een erfelijke aandoening. Zijn beide ouders hebben het allel voor deze ziekte ook, maar zijn gezond.
Van welk type overerving is deze ziekte een voorbeeld?

1. autosomale, dominante overerving
2. autosomale, recessieve overerving
3. geslachtsgebonden, dominante overerving
4. geslachtsgebonden, recessieve overerving

Je hebt een X-gebonden recessieve overerving. Zowel de vader als de moeder hebben een X-chromosoom met de afwijking. Hoe groot is hier de kans op een dochter met de afwijking?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Cees heeft een erfelijke aandoening. De ziekte wordt door de moeder doorgegeven. Moeders krijgen zelf de ziekte vrijwel niet.
Van welk soort overerving is deze ziekte een voorbeeld?

1. Dominante overerving.
2. Recessieve overerving
3. Geslachtsgebonden dominante overerving.
4. Geslachtsgebonden recessieve overerving.

Aan de slag

12.2 opdracht 3 t/m 21 maken en nakijken