Kerst en kunst

• Kunstzinnige oriëntatie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Cultuur van de kerk

Het kerstverhaal in beeld en geluid

Annuciatie - De aankondiging

De Engel Gabriël komt bij Maria en kondigt aan dat zij zwanger is van de Heilige Geest: 
“Wees gegroet, gij begenadigde; de Heere is met u; gij zijt gezegend onder de vrouwen. (…) Vrees niet, Maria, want gij hebt genade bij God gevonden. En zie, gij zult bevrucht worden, en een Zoon baren, en zult Zijn naam heten Jezus.”

Annuciatie

Uit het getijdenboek: Les Très Riches Heures de Duc du Berry.

Les Très Riches Heures du duc de Berry (Frans voor De zeer rijke uren van de hertog van Berry) is een rijk geïllumineerd getijdenboek, besteld rond 1410 door Jan van Berry en gedeeltelijk vervaardigd door de befaamde miniatuurschilders de gebroeders Van Limburg.

Noem drie voorbeelden van Christelijke symboliek in deze voorstelling.

1. De lelie, een engel en tekst
2. Een aureool, een engel en een hand
3. De lelie, een aureool en een duif
4. Een aureool, een duif en tekst

In welke stijl is dit kunstwerk gemaakt?

1. gregoriaans
2. gotiek
3. romaans
4. renaissance

De visitatie

De zwangere Maria ontmoet haar zwangere nicht Elisabeth. Elisabeth is op dat moment zwanger van Johannes de Doper. 

De afbeeldingen van de annuciatie en de visitatie komen uit een beroemd getijdenboek. Wat was een getijdenboek?

1. Een boek met jaargetijden
2. Een boek met het kerstverhaal
3. Een boek met christelijke feestdagen
4. Een boek met gebeden

Wie maakten getijdenboeken?

1. Monniken en leken
2. Monniken en priesters
3. Priesters en leken
4. Mariah Carey

Wie gebruikte het getijdenboek

1. Priesters
2. Monniken
3. Adel
4. Boeren

Wat wordt er per beeldenduo afgebeeld?

De annuciatie

De visitatie

Op welke volgorde zijn deze beeldengroepen gemaakt?

Deze twee eerst

Deze twee later

De volkstelling in Bethlehem

De zwangere Maria en haar man Jozef zijn wegens een door de Romeinen uitgeschreven volkstelling naar Bethlehem afgereisd. Voor hen is er geen plaats in de herberg. “En het geschiedde in diezelfde dagen, dat er een gebod uitging van den Keizer Augustus, dat de gehele wereld beschreven zou worden.”

De geboorte in de stal

Vanwege de volkstelling is er in geen enkele herberg plek. Een herbergier biedt Jozef en Maria een stal aan om in te overnachten. Daar wordt Jezus geboren en in de kribbe gelegd: “En zij baarde haar eerstgeboren Zoon, en wond Hem in doeken, en leide Hem neder in de kribbe, omdat voor henlieden geen plaats was in de herberg.”

Hoe heet een toneelstuk met Bijbels verhaal?

1. Mysteriespel
2. Mirakelspel
3. Liturgisch drama
4. Dominius drama

Op welke plaats werd het liturgisch drama opgevoerd?

1. In de straalkappellen en in de zijbeuken
2. In de viering en in de straalkapellen
3. Voor het altaar en in het transept
4. In het middenschip en in het transept

De herders aanbidden Jezus

In de buurt van de stal hielden herders de wacht bij hun schapen, als plotseling een engel verschijnt. “En de engel zeide tot hen: Vreest niet, want, ziet, ik verkondig u grote blijdschap, die al den volke wezen zal; Namelijk dat u heden geboren is de Zaligmaker, welke is Christus, de Heere, in de stad Davids. En dit zal u het teken zijn: gij zult het Kindeken vinden in doeken gewonden, en liggende in de kribbe. (…) En zij kwamen met haast, en vonden Maria en Jozef, en het Kindeken liggende in de kribbe.

Robert Campin

Aanbidding door de herders

Je ziet dat dit schilderij later in de Middeleeuwen is gemaakt aan:

1. De grotere mate van menselijkheid van de figuren
2. Het is een bijbels verhaal met veel details
3. De Engelen zijn met verzadigde kleuren weergegeven
4. Jozef en Maria zijn allebei afgebeeld

Robert Campin

Aanbidding door de herders

Welke aspecten van de vormgeving maken het realistischer?

1. het atmosferisch perspectief en grotere plasticiteit
2. het diffuse licht en grotere plasticiteit
3. het atmosferische perspectief en verzadigde kleuren
4. de verzadigde kleuren en het diffuse licht

De drie wijzen/koningen

In een visioen zien drie wijzen uit het oosten de aankondiging van de geboorte van de koning de Joden. Ze besluiten naar het kind af te reizen met geschenken. “Toen nu Jezus geboren was te Bethlehem, gelegen in Judea, in de dagen van den koning Herodes, ziet, enige wijzen van het Oosten zijn te Jeruzalem aangekomen. Zeggende: Waar is de geboren Koning der Joden? want wij hebben gezien Zijn ster in het Oosten, en zijn gekomen om Hem te aanbidden.”

Hoewel nergens expliciet vermeld staat dat ze met z’n drieën kwamen – Matteüs schrijft slechts dat ‘enige wijzen van het Oosten’ aankomen in Jeruzalem – viert een groot deel van de (christelijke) wereld vandaag Driekoningen – de aankomst van Caspar, Balthasar en Melchior bij de kribbe van Jezus. Zij zagen een ster en besloten dat hen daarmee de geboorte van een bijzonder kind was aangekondigd.

Driekoningen

De drie wijzen/koningen uit het oosten knielen na hun lange reis neer bij de kribbe en bieden de geschenken aan die zij meenamen: goud, wierook en mirre. “En zij, den koning gehoord hebbende, zijn heengereisd; en ziet, de ster, die zij in het oosten gezien hadden, ging hun voor, totdat zij kwam en stond boven de plaats, waar het Kindeken was.”

Bekijk de afbeelding goed

Bekijk deze afbeelding goed!

Naar wie is de stijl van dit gezang genoemd?

1. De Machaut
2. Gregorius de Grote
3. Guido van Arezzo
4. Guus Meeuwis

Hoe heten de rode aantekeningen bij de psalm

1. Neimen
2. Niemen
3. Nuimen
4. Neumen

Vlucht naar Egypte

Een engel waarschuwt Jozef in een droom voor de moordzuchtige Herodes, die erop uit was zijn pasgeboren zoon te doden. Het gezin vlucht hierop naar Egypte. ”Sta op, en neem tot u het Kindeken en Zijn moeder, en vlied in Egypte, en wees aldaar, totdat ik het u zeggen zal; want Herodes zal het Kindeken zoeken, om Hetzelve te doden. Hij dan opgestaan zijnde, nam het Kindeken en Zijn moeder tot zich in den nacht, en vertrok naar Egypte;”

De Kindermoord is letterlijk uitgebeeld. Wat was de belangrijkste functie van Middeleeuwse kunst?

1. Economisch
2. Pedagogisch
3. Educatief
4. Esthetisch

Welke van de 3 standen stond bovenaan in de Middeleeuwse samenleving?

1. Adel
2. Kerk
3. Boeren
4. Mariah Carey

Welke artiest is verantwoordelijk voor de beste kersthit aller tijden?

1. Wham- Last Christmas
2. Mariah Carey- All I Want For Christmas
3. Paul McCartney- Simply Having a Wonderful Christmas Time
4. Ariana Grande- Santa Tell Me