Transport in de plant

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Transport in de plant

Doel van deze lessonup

In deze lessonup leer je over transport in de plant.

Je leer het verschil kennen tussen

bastvaten en houtvaten

Ook leer je hoe de plant de wortels

gebruikt om water en mineralen

op te nemen

Functie van stengels

• De stengel zorgt voor het vervoer van voedingsstoffen en water. 
• In een stengel lopen vaten
• vaatbundels 
• vaten zorgen voor transport voor stoffen in de plant. 

 in de stengel bevinden zich het vaatbundels:

-bastvaten
- houtvaten

0

Transport in een plant.

• Via vaatbundels vervoeren planten water, mineralen en glucose binnen de plant.
• Houtvaten vervoeren water en mineralen omhoog naar de bladeren.
• Bastvaten vervoeren glucose en andere voedingsstoffen richting de wortels.

Bast en houtvaten

Houtvaten

- Ontstaan uit boven elkaar liggende houtcellen

- Dwarswanden en cellen verdwijnen

- Ligging in de stengels aan de binnenkant

- vervoeren water en mineralen omhoog 

Bastvaten

- Ontstaan uit boven elkaar liggende bastvaten

- In de dwarswanden komen openingen

- Ligging in de stengels aan de buitenkant

- vervoeren water en glucose naar beneden

Houtvaten

Ezelsbruggetje:

Houtvaten vervoeren stoffen omHoog

Bastvaten

ezelsbruggetje:

Bastvaten vervoeren stoffen naar Beneden

Bastvaten zitten aan de Buitenkant van de stengel.

Houtvat

Vervoert water en mineralen omhoog

Bastvat

Vervoert water en glucose naar beneden

Bastvat

Vervoert water en glucose naar beneden

Houtvat

Vervoert water en mineralen omhoog

Houtvaten (A) vs Bastvaten (B)

• Worteldruk

Wortels persen (duwen) het water door de houtvaten omhoog

• Verdamping

Door verdamping in de bladeren, zuigen de bladeren water omhoog

Wanneer er druppels aan het blad hangen is er veel worteldruk, maar weinig verdamping

Houtvaten transporteren water en mineralen.

Zijn een soort 'rietje', geen levende cellen meer.

Bastvaten transporteren glucose en sacharose

Bestaan uit levende cellen

Wordt ook wel organische sapstroom genoemd.

Transport via de stengel

• De stengel verbindt de wortels met de bladeren
  
• Water (en opgeloste stoffen) moeten van de wortel naar de bladeren
• Voedingsstoffen die gemaakt zij bij de fotosynthese moeten van de bladeren naar de wortels (en andere delen bv. vruchten en zaden)
  
  
• Door de hele plant lopen transportbuisjes
• We noemen dit vaten
• Deze vaten zitten in groepjes bij elkaar ....
• ..... vaatbundels.
  
  
• Het transport gaat dus in twee richtingen
• Van beneden naar boven ....
• ..... water en mineralen via houtvaten
• Van boven naar beneden  ....
• .... glucose en water via bastvaten

Vaatbundels

houtvaten

bastvaten

Hoe komt het water in de bladeren?

• In het blad zitten huidmondjes. dit zijn kleine openingen waardoor stoffen naar buiten kunnen. 
• Het water in de cellen rondom de huidmondjes verdampt en gaat via het huidmondje naar buiten. Dit water wordt door de buurcellen aangevuld. 
• Door opname van water door de wortels en verdamping van water uit de bladeren blijft de waterstroom in de houtvaten op gang. 
• Het aanzuigen van water door de huidmondjes heet zuigkracht van de bladeren. 

Functies wortels

• Water met mineralen opnemen via de wortelharen
  (soms mest nodig)
• Stevigheid voor in de grond
• Reservestoffen opslaan

plant gebruik water voor:

• transport van stoffen
• om de vacuole te vullen
  =stevigheid
• fotosynthese

Wortels

Nemen water op via wortelharen
Dit water moet naar de rest van de plant
Het vervoeren van dit water 
noemen we transport
Dit gaat via vaatbundels

wortelharen

• Aan de wortels zitten wortelharen. hiermee zuigt de plant water op. 
• Wortelharen zijn heel dun.
• Hierdoor kan de plant makkelijke water opnemen

Als een fusariumschimmel een plant is binnengedrongen, raken houtvaten
verstopt. In de afbeelding zie je een schematische tekening van een doorsnede van een stengel. Daarnaast is een doorsnede van een vaatbundel vergroot afgebeeld.
Welke letter geeft een deel van de vaatbundel aan waarin zich houtvaten bevinden?

1. letter Q
2. letter R
3. letter S

Bekijk de afbeelding hiernaast.

Met welke letter wordt het bastvat aangegeven?

1. A
2. B
3. C
4. D

Wat vervoert een 1) houtvat? En wat vervoert een 2) bastvat?

1. 1) Glucose, 2) Water & mineralen
2. 1) Water & mineralen, 2) Glucose
3. 1) Glucose, 2) Glucose
4. 1) Water & mineralen, 2) water & mineralen

Bastvaten
In welke richting verloopt het transport in bastvaten?

1. Van de bladeren naar de wortels.
2. Van de bladeren naar alle delen van de plant.
3. Van de wortels naar de bladeren
4. Van de wortels naar alle delen van de plant.

Houtvat

Bastvat

Bastvaten vervoeren....

1. van de wortel naar de bladeren
2. van de bladeren naar de wortel

Wat zijn houtvaten en bastvaten?

1. Een soort buisjes in een plant
2. Tonnen om wijn in te bewaren
3. Bepaalde bloedvaten in een insect

Hoe heet het beschermende laagje genoemd die de delende cellen in de wortel beschermen

1. Wortelschoentje
2. Wortelkapje
3. Wortelsjaaltje
4. Wortelmutsje

Wortelmutsje

Zijwortel

Hoofdwortel

Wortelharen

Worteltop

In welke richting verloopt het transport door de bastvaten?

1. van de bladeren naar de wortels
2. van de wortels naar de bladeren
3. van de bladeren naar de wortels en van de wortels naar de bladeren

Nr 1 = bastvat
Nr 2 = houtvat

1. nee
2. ja

Houtvaten

Bastvaten

Vervoer Water / mineralen

Vervoer energierijke stoffen

In de afbeelding hierboven zie je een houtvat of een bastvat?

1. bastvat
2. houtvat

Ligging bastvat blad?

1. buitenkant
2. binnenkant
3. onderzijde
4. bovenzijde