5.2 politiek Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

5.2 politiek Nederland

Programma

• voorkennis activeren 
• uitleg 5.2
• check
• afsluiten  

Wie zitten er in de regering?

1. Eerste en Tweede Kamer
2. Koning + Tweede Kamer
3. Koning + Ministers
4. Koning + Eerste Kamer

Hoeveel leden telt de Tweede Kamer?

1. 75
2. 100
3. 150
4. 200

Wat is de volksvertegenwoordiging in Nederland?

1. Eerste Kamer
2. Tweede Kamer
3. Regering
4. Staten - Generaal

Het parlement is onze volksvertegenwoordiging. Hoe wordt het parlement gekozen?

1. Door de burgemeester.
2. Door de Koning.
3. Door de burgers.
4. Door de minister-president.

Nederland is een constitutionele monarchie

1. waar
2. niet waar

aan het eind van de les

• weet je hoe Nederland werd bestuurd tussen 1815 en 1848
• je kunt verklaren waarom in 1848 de grondwet wijzigde
• je weet wat er vanaf 1848 veranderde in de grondwet  

voorafgaand..

• Franse Revolutie (1789) --> staatsgreep Napoleon
• Lodewijk Napoleon wordt koning van Nederland
• maar, Napoleon wordt in 1813 verslagen --> wat nu?

Congres van Wenen (1815)

Doel: vrede in Europa + herstellen machtsevenwicht

• Herstellen absolutisme (restauratie) -> einde verlichting 
• Voormalig verdreven vorsten  terug: Lodewijk XVIII in FR. Willem van Oranje- Nassau (I) in NL
• Stichting Koninkrijk der Verenigde Nederlanden: België als bufferstaat tegen FR & FR. verliest oostelijke gebieden aan Pruissen

Koning Willem I

• NL wordt constitutionele monarchie: vorst moet zich houden aan grondwet
• NL wordt gecentraliseerde eenheidsstaat

•  invoering volksvertegenwoordiging (Tweede Kamer, gekozen door Provinciale Staten ) -> getrapte verkiezing
• koning kiest eerste kamer

• ondanks grondwet: koning absoluut verlicht vorst

Noord/Zuid

Veel verschillen tussen Noord en Zuid Nederland & werden gediscrimineerd:

• Zuiden was katholiek, Noorden protestants
• Zuiden industrie, Noorden nijverheid
• Zuiden veel Frans gesproken
• Zuiden veel meer inwoners, maar evenveel vertegenwoordigers in parlement
• Zuiden moest meer belasting betalen

• Dit leidde tot een opstand en de afscheiding van België in 1830

Weinig verandering

• grote groep conservatieven in NL -> koning moet land besturen, ministers als raadgever 
• angst voor teveel inspraak volk ->  verliezen macht van de ministers  

Ideologie?

• Ideeën vormen de basis van een ideologie
• Een ideologie is een verzameling ideeën met een gemeenschappelijke gedachte:
• Liberalisme: vrijheid
• Socialisme: gelijkheid
• Beide ideologieën komen uit de Verlichting
• 19de eeuw: verspreiding ideologieën:
• 1. Massaproductie kranten
• 2. Onderwijs voor steeds meer mensen
• 3. Handvat: wat moet je denken/vinden?
• 4. Creëren van een vijand

Liberalisme

• John Locke: recht op beschermen privébezit tegen overheid
• Adam Smith: vrije markt reguleert zichzelf (vraag + aanbod, concurrentie)
• Conclusie: overheid bemoeit zich niet met economie of privé leven
• In de 19de eeuw zijn fabriekseigenaren én de regering liberaal
• Gevolg: géén sociale wetten

Socialisme

• Industriële samenleving: slechte woon- + werkomstandigheden arbeiders
• Karl Marx: arbeiders zullen in opstand komen en kapitaal gelijk verspreiden
• Sociale kwestie: groeiend besef dat de overheid de arbeiders moet helpen
• Communisme: gelijkheid door geweld
• Sociaal-democratie: gelijkheid via parlement

Liberalisme / socialisme

Liberalisme:

- Tegen overheidsbemoeienis

- Vóór de zakenwereld, vrijhandel en winst

- Vóór privé bezit: egoïstisch?

• Socialisme:
• - Gelijkheid
• - Vóór de groep, tegen het individu
• - Vrij denken, tegen de kerk

1848

• Grondwet: belangrijkste rechten + plichten burgers en overheid 
• Ondanks grondwet regeert Willem I als een absoluut vorst --> steun conservatieven
• 1848: revolutiejaar --> liberalen eisen vrijheden van Franse Revolutie
• Uit angst afgezet te worden geeft Willem II de liberaal Thorbecke de opdracht een nieuwe grondwet te maken:

Grondwet

• 1. Ministeriële verantwoordelijkheid: ministers zijn verantwoordelijk voor beleid 
• 2. Koning is onschendbaar
• 3. Tweede Kamer gekozen via censuskiesrecht + districtenstelsel 
• 4. Uitbreiding grondrechten (vrijheid van meningsuiting, enzovoorts) 
• Willem III probeert tevergeefs macht terug te krijgen 
• Tweede Kamer wint machtsstrijd

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Waarom gaf Willem II in 1848 Thorbecke de opdracht om een nieuwe grondwet te schrijven?

1. De grondwet van 1815 was in zijn ogen verouderd
2. De koning was bang dat er in Nederland een revolutie zou uitbreken
3. De koning wilde de burgers meer invloed in het bestuur geven
4. De liberalen hadden de meeste stemmen gekregen

Voorbeelden van de grondwet van 1848 zijn:

1. Censuskiesrecht, Ministeriele verantwoordelijkheid, parlement krijgt de macht.
2. Algemeen kiesrecht, Pensioenrecht en recht van initiatief.
3. Algemeen kiesrecht, Ministeriele verantwoordelijkheid, parlement krijgt de macht.
4. Censuskiesrecht, Ministeriele verantwoordelijkheid, koning behoudt de macht.

Ministeriële verantwoordelijkheid betekent dat

1. De minister is verantwoordelijk voor zichzelf
2. De minister moet verantwoording afleggen aan de koning
3. De minister moet verantwoording afleggen aan het parlement
4. De minister moet verantwoording afleggen aan de minister-president

De koning zegt op tv iets over het vluchtelingenbeleid van de regering. De minister van Binnenlandse Zaken krijgt hierdoor problemen. Waarom?

1. De koning iis niet altijd aanwezig in de Tweede Kamer dus de minister beantwoordt de vragen
2. De koning is onschendbaar, hij mag daarom zeggen wat hij wil.
3. De minister is de woordvoerder van de koning
4. De koning is onschendbaar en de minister verantwoordelijk