De Toeslagenaffaire
1 / 13
Lesduur is: 50 minIntroductie
Dit is een les over de toeslagenaffaire aan de hand van twee korte fragmenten uit de gelijknamige miniserie DE TOESLAGENAFFAIRE. Lees eerst de instructie door.
De les is bedoeld voor leerlingen op de bovenbouw van het havo en vwo en voor studenten op mbo niveau 3 en 4. De les is met name geschikt voor maatschappijleer en burgerschap.
DE TOESLAGENAFFAIRE is een driedelige dramaserie die op indringende wijze laat zien hoe het toeslagenschandaal het leven van duizenden ouders heeft verwoest. In de serie volgen we een vastberaden advocaat, een klokkenluider en twee journalisten die samen met de gedupeerden strijden om de misstanden aan het licht te brengen.
Instructies
Zie de bijlage voor een PDF-handleiding van deze les!
Thema's:
- burger en overheid
- discriminatie
Lesdoelen:
Aan het einde van de les kunnen leerlingen:
- uitleggen wat de toeslagenaffaire inhoudt;
- de belangrijkste partijen onderscheiden die betrokken zijn (geweest) bij de toeslagenaffaire;
- uitleggen wat de impact is (geweest) van de toeslagenaffaire.
Benodigdheden:
- scherm/digibord
- vellen papier en pennen of stiften
Bekijk de volledige serie via: https://npo.nl/start/serie/de-toeslagenaffaire.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Introductie
Vertel de leerlingen dat jullie vandaag fragmenten gaan kijken uit de miniserie De Toeslagenaffaire. Aan de hand van die fragmenten gaan jullie het met elkaar hebben over wat de toeslagenaffaire is en waarom dit zo'n belangrijke gebeurtenis is geweest.
Slide 2 - Tekstslide
Lesdoelen
Vertel dat de leerlingen in deze les ...
… fragmenten kijken uit de serie De Toeslagenaffaire;
… leren wat de toeslagenaffaire inhoudt;
… leren wie er betrokken is bij de toeslagenaffaire en wat hun rol is (geweest);
… leren wat de impact is (geweest) van de toeslagenaffaire.
Slide 3 - Tekstslide
Voorkennis activeren
- Laat de leerlingen op een A4 of in hun schrift in drie minuten opschrijven wat de begrippen op de dia volgens hen betekenen.
- Inventariseer de antwoorden klassikaal en corrigeer wanneer nodig.
Leg vervolgens uit wat de samenhang is tussen de begrippen op de slide. Vertel dat de toeslagenaffaire een schandaal is waarbij de Belastingdienst onterecht ouders ervan beschuldigde dat ze gefraudeerd hadden met kindertoeslag. Deze ouders, die dus onschuldig waren, kwamen daardoor diep in de schulden. Bovendien bleek dat de Belastingdienst structureel discrimineerde bij het aanwijzen van wie fraudeur was en wie niet.
Leg uit dat gastouderbureaus als tussenpersoon fungeren tussen ouders die opvang zoeken, gastouders (kinderoppassen) en de Belastingdienst. Zij moeten ervoor zorgen dat aanvragen voor kindertoeslag correct verlopen en de administratie op orde is. Bij de toeslagenaffaire werden vele van deze bureaus en hun klanten, de ouders, streng gecontroleerd en onterecht verdacht.
Slide 4 - Tekstslide
Tijdlijn
Leg het verloop van de toeslagenaffaire uit aan de hand van de tijdlijn.
- 2009: de Belastingdienst begint strengere fraudecontroles uit te voeren.
- 2013: een grootschalige fraude met toeslagen door een Bulgaarse bende komt aan het licht. De Belastingdienst stelt een speciaal team aan om fraude op te sporen en strikte controles uit te voeren van de gastouderbureaus en hun klanten, de ouders dus. De Belastingdienst doet dit onder andere aan de hand van risicochecklists. Een van de items op die checklist is of een van de ouders een tweede nationaliteit heeft. Een discriminerende maatregel dus.
- 2016: gedupeerde ouders beginnen in verzet te komen, maar ze worden genegeerd of zelfs tegengewerkt door de Belastingdienst. Ouders kregen geen informatie over wat ze fout hadden gedaan en hun bezwaren werden niet serieus genomen. In de tussentijd stapelen de schulden en daarbij komende problemen zich op.
- 2019: de affaire komt breed in het nieuws. Er wordt ontdekt dat de meeste fraudebeschuldigingen onterecht zijn en de controlemaatregelen discriminerend.
- 2020: het kabinet biedt excuses aan en belooft schadevergoeding.
Vertel dat de serie waarvan jullie fragmenten gaan kijken zich afspeelt vanaf 2013 tot aan 2020, maar dat de toeslagenaffaire nog steeds bezig is.
Aan het eind van de les kun je terugkomen op de ontwikkelingen vanaf 2020 tot heden.
Slide 5 - Video
Trailer
Vertel de leerlingen dat jullie nu de trailer gaan kijken van de miniserie De Toeslagenaffaire; een driedelige dramaserie die op indringende wijze laat zien hoe de toeslagenaffaire het leven van duizenden ouders heeft verwoest.
Bekijk de trailer.
Controleer of de leerlingen begrijpen waar De Toeslagenaffaire over gaat en welke partijen worden vertegenwoordigd door de personages.
Benadruk dat De Toeslagenaffaire een fictieserie is en geen documentaire.
Slide 6 - Video
Fragment 1
Vertel de leerlingen dat jullie een fragment gaan kijken dat zich afspeelt bij de Belastingdienst. Je ziet verschillende medewerkers van het speciale team voor fraudeopsporing in gesprek.
Bekijk het fragment.
Slide 7 - Tekstslide
De Belastingdienst
Bespreek het fragment aan de hand van onderstaande vragen:
- Wat gebeurt er in het fragment?
- Welke verschillende perspectieven op de fraudeopsporing hebben de werknemers?
- Waarom gaat Alice weg?
- Stel dat jij bij de Belastingdienst zou werken en in deze situatie zat. Zou je weggaan, of zou je blijven? Waarom?
Slide 8 - Video
Fragment 2
Vertel de leerlingen dat jullie een fragment gaan kijken van een toeslagenouder die verhaal komt halen bij de Belastingdienst. Vraag hun te letten op hoe de ouder wordt tegengewerkt.
Bekijk het fragment.
Slide 9 - Tekstslide
De toeslagenouders
Bespreek het fragment aan de hand van onderstaande vragen:
- Wat gebeurt er in het fragment?
- Waarom wordt de man boos?
- Wat vind je van het gedrag van de medewerker?
Slide 10 - Tekstslide
Gevolgen en impact
Geef een kort overzicht van hoe het er nu voor staat.
- Door de media komt de toeslagenaffaire uiteindelijk aan het licht.
- Dit heeft grote politieke gevolgen: het kabinet-Rutte III valt in 2021 en er komt een grootschalig onderzoek. Het kabinet maakt excuses en belooft de fouten recht te zetten.
- In de tussentijd zitten veel toeslagenouders echter nog steeds in de problemen. Een deel van hen is door de schulden hun baan, hun huis, of zelfs hun kinderen kwijtgeraakt.
- Ook hebben zij nog steeds geen herstelbetalingen gekregen.
Bespreek met de leerlingen hoe dit voor de toeslagenouders moet zijn.
- Hoe zouden zij zich voelen in deze situatie?
- Hoe denk je dat de toeslagenouders denken over de Belastingdienst en de overheid als geheel?
- Wat vind je dat de overheid moet doen?
Slide 11 - Tekstslide
Nabespreking en afsluiting
Kom kort terug op de leerdoelen aan het begin van de les. Vraag aan de leerlingen:
- Wat houdt de toeslagenaffaire in?
- Welke partijen zijn betrokken bij de toeslagenaffaire?
- Wat was de impact van de toeslagenaffaire?
Sluit de les af.
Zie de volgende slide voor meer (kijk)tips over dit onderwerp.
Slide 12 - Tekstslide
Meer over de toeslagenaffaire
Je kunt de serie in zijn geheel bekijken op NPO Start via https://npo.nl/start/serie/de-toeslagenaffaire.
Bekijk ook de links naar NPO Kennis die te maken hebben met het onderwerp van deze les:
- Bekijk ook de explainer van NOS op 3 over de toeslagenaffaire.
Slide 13 - Tekstslide
Waardeer de les
We horen graag hoe jij en je leerlingen de les hebben ervaren! Je kunt hem een score geven via de sterren op de homepage van de les op LessonUp.
Meer feedback? Mail ons op: netwerkfilmeducatie@eyefilm.nl.
Kijk voor ander film- en lessentips op www.filmeducatie.nl.
