expressionisme

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Expressionisme

1905 - 1940

Meerder kunst bewegingen voorbeelden zijn:

Duitsland: Die Brücke en Der Blaue Reiter

Frankrijk: Fauvisme

Expressionisme komt van Latijn: 

expressio, "het uitdrukken''

In het expressionisme probeert de kunstenaar zijn, of haar, gevoelens of ervaringen uit te drukken, door een zekere 'vervorming' van de werkelijkheid. Het expressionisme wordt ookwel 'uitdrukkingskunst' genoemd.

Expressionistisch

Kenmerken:

- De gevoelswaarde (het onderbewuste) dat de kunstenaar ervaart naar aanleiding van het onderwerp, bepaald het kunstwerk. Gevoelens en ervaringen worden vormgegeven door de werkelijkheid te vervormen/vereenvoudigen.

- Felle kleurgebruik, de vervormingen en de grillige ordening van een compositie. Afwijkende kleuren worden gebruikt om gevoelens te accentueren. Het negeren van ruimtelijkheid en van perspectiefwetten wordt veelvuldig toegepast in expressionistische kunst. 

Stilleven met danseressen

Emil Nolde

Olieverf op doek

1917

Stilleven met sculpturen

Ernst Ludwig Kirchner

Olieverf op doek

1912

Duitsland

Die Brücke

Der Blauwe Reiter

Die Brücke

Globale weergave vormen

Subjectieve beleving

Warm-koud contrast

Kirchner

Nolde

Nietzsche

Die Brücke

•  nieuwe kunst voor een modern publiek
•  Nietzsche (aldus sprak zarathustra) (verleden-toekomst)
•   heldere kleuren en primitieve schoonheid
•   thema's: eenzame individu in de grote stad + vrouwelijk naakt
•  1906: eerste tentoonstelling in lampenwinkel in Dresden
• Die Brücke als Der Blaue Reiter kern van het Duitse expressionisme. Eerst een soort emotioneel impressionisme, daarna  tegenhanger van het Franse fauvisme.

In 1905, kwamen vier jonge kunstenaars uit Dresden en Berlijn samen. Ze noemden zich Die Brücke (De Brug). Geleid door Ernst Ludwig Kirchner, wilde de groep een radicaal nieuw kunstvorm creeeren, die een modern publiek zou aanspreken en die ze zelf karaktiseerden als jong, levendig en stedelijk. 

Geinspireerd door de werken van Friedrich Nietzsche, de 19e eeuwse Duitse filosoog, wilden zij, zoals hun naam al suggereerde, de brug zijn tussen het heden en de toekomst.

Hoewel elk van de kunstenaars duidelijk een eigen stijl had, kenmerken de werken van Die Brücke zich door heldere, vaak niet met de werkelijkheid overeenkomende kleuren en een 'primitieve' schoonheid, geïnspireerd door Afrikaanse en Europese, middeleeuwse kunst. 

De thema's die vaak terugkomen in hun werken zijn de eenzaamheid en beklemming van de moderne grote stad, en meer sexueel geladen werken met het vrouwelijk naakt in de hoofdrol.

De eerste tentoonstelling met werken van Die Brücke, vond plaats in de showroom van een lampenwinkel in Dresden in 1906. Hier waren voornamelijk afdrukken van houtsnedes te zien, waarbij ze hun interesse in oude Duitse kunst lieten zien.

In de aankondiging van deze expositie liet Kirchner weten dat de groep revolutionaire plannen had:

'With faith in progress and in a new generation of creators and spectators we call together all youth. As youth, we carry the future and want to create for ourselves freedom of life and of movement against the long established older forces.'

Dit optimisme was geen lang leven beschoren. Conflicten en onenigheden binnen de groep zorgden ervoor dat Die Brücke in 1913, net voor de Eerste Wereldoorlog, uiteen viel. 

Zowel Die Brücke als Der Blaue Reiter vormden de kern van het Duitse expressionisme. Begonnen als een soort emotioneel impressionisme werd het al gauw de tegenhanger van het Franse fauvisme.

Kathe Kollwitz - De weduwe

Bekijk deze houtsnede. Welke emotie overheerst in dit werk en hoe wordt dit weergegeven?

Der blaue reiter

Vervreemding

Eenheid in landschap door kleurvlakken

Blauw is symbolische kleur voor mannelijkheid

Wassily Kandinsky

Kandinsky en de weg naar abstractie

De schilder Kandinsky wordt enorm beïnvloed door de componist Schönberg. Schönberg adviseert om te breken met alle regels: kunst behoort tot het onbewuste, men moet zich rechtstreeks uiten! 

Kortom vergeet alle regels. 

Kandinsky

Een concert op 2 januari 1911 dat Kandinsky samen met zijn kunstvrienden bezocht had wellicht een beslissende invloed op de ontwikkeling van de Russische schilder. Kandinsky hoorde daar de muziek van Arnold Schönberg. Hij was er zo van onder de indruk dat hij de volgende dag meteen probeerde het concert in een schilderij te vervatten. Het leidde tot het meesterwerk Impression III (Konzert) en tot een briefwisseling en contacten met deze componist van atonale muziek.

Kandinsky, Impressie III (Concert) 1911

Egon Schiele

Egon Schiele, zelfportret, 1913

Dit is een goed voorbeeld van het expressionisme.

Dit kan je zien aan de vervorming van de werkelijkheid.

Het gezicht heeft veel hoeken en dat zou je in de werkelijkheid niet zo maar zien. Met dit schilderij wilt Egon Schiele zijn onderbewuste gevoel uiten.

Hier is jaloezie te zien, want het gezicht van het schilderij kijkt best schuw.