Beeldspraak en voorzetseluitdrukkingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Beeldspraak

- vergelijking

- metafoor

- personificatie

- vast voorzetsel

- voorzetseluitdrukkingen

Beeldspraak

Beeldspraak is figuurlijk taalgebruik. Je bedoelt niet letterlijk wat je zegt, maar gebruikt beelden om iets sterker uit te drukken. In deze LessonUp komen drie vormen van beeldspraak voorbij: de vergelijking, de metafoor en de personificatie.

De vergelijking

Bij een vergelijking gebruik je een beeld om 

eigenschappen van iets of iemand (het object) 

te benadrukken. 

Hoe groot een hond (object) is, bijvoorbeeld, 

kun je aangeven door hem te vergelijken 

met een kalf (beeld).

"De jongen die een tien had gehaald was zo trots als een pauw."
Wat is hier het object?

1. De jongen
2. een pauw

"Het 'neuzen' van eskimo's is al zo oud als de weg naar Rome."
Wat is hier het beeld?

1. Het 'neuzen' van eskimo's
2. de weg naar Rome

De metafoor

De metafoor is uiteraard ook een vorm van beeldspraak. 

Hij lijkt ook een beetje op de vergelijking, maar het object ontbreekt hierbij: alleen het beeld wordt genoemd. Spreekwoorden en veel vaste uitdrukkingen
zijn metaforen. Denk bijvoorbeeld aan: 

'De appel valt nooit ver van de boom.' 

Welke zin bevat een metafoor?

1. Jouw ogen zijn als sterren.
2. Wat een boom van een kerel.
3. Als het kalf verdronken is, dempt men de put.
4. Dat meisje lijkt wel een prinses, zo elegant!

"Wie de schoen past, trekke hem aan."
Is dit een metafoor of een vergelijking?

1. metafoor
2. vergelijking

"Dat oude dametje is zo mager als een lat." Is dit een metafoor of een vergelijking?

1. metafoor
2. vergelijking

Personificatie

De personificatie is een bijzondere vorm van beeldspraak. Hierbij doen we net alsof levenloze dingen iets kunnen wat mensen kunnen. Denk bijvoorbeeld aan tijd die voorbij kruipt,
of aan wind die huilt. Kruipen
en huilen zijn dingen die mensen
wél kunnen, maar dingen niet.

"Wolken en zon spelen haasje over."
Is dit een personificatie?

1. ja
2. nee

"Het papier is geduldig."
Is dit een personificatie?

1. ja
2. nee

"De leerlingen uit havo 2 gebruiken bij tekenen altijd sprekende kleuren!" Waarom is dit een personificatie?

Vaste voorzetsels

Veel werkwoorden hebben een vast voorzetsel:

- Vertrouwen op
- Beschikken over
- Zich schamen voor
- Houden van

Vast voorzetsel

De betekenis van het werkwoord verandert soms als er zo'n vast voorzetsel bij staat, of als je het voorzetsel verandert. 

Bijvoorbeeld:             
Houden / houden van

Lachen naar
Betekent iets heel anders dan:

Lachen om

Vul aan met een vast voorzetsel:
Rekenen .......

Vul aan met een vast voorzetsel:
Verlangen ......

Vul aan met een vast voorzetsel:
Aanleiding geven .....

Voorzetseluitdrukkingen

Dit zijn woordcombinaties met een voorzetsel, een zelfstandig naamwoord en weer een voorzetsel. Zo'n uitdrukking kun je soms vervangen door één voorzetsel:

- Ten tijde van
- Met betrekking tot

- Ten behoeve van = voor
- Als gevolg van = door

Voorbeelden:

Ten behoeve van een goede werksfeer zijn er regels nodig.

Voor een goede werksfeer zijn er regels nodig.

Als gevolg van de harde wind reden de treinen niet.

Door de harde wind reden de treinen niet.

voorzetseluitdrukking                                  vervanger

aan de hand van                                                     met

als gevolg van                                                          door

door middel van                                                      met 

in verband met                                   omdat, vanwege, wegens

met als resultaat dat                                              zodat

met behulp van                                                    door, met

met betrekking tot                                             over, door 

naar aanleiding van                                     omdat, over, na

onder invloed van                                                   door

op grond van                                 vanwege, volgens, voor, wegens

op het gebied van                                               op, voor

ten aanzien van                                bij, op, over, tegen, van, voor

ten behoeve van                                                     voor

Sandra besteedt al haar zakgeld ... nieuwe kleren en make-up

1. voor
2. op
3. in
4. aan

We zijn ons niet bewust ... de impact van reclame op ons koopgedrag.

1. over
2. van
3. met
4. voor

In de kantine wordt ... ingang ... het nieuwe schooljaar verse jus verkocht.

1. met in
2. door van
3. met van
4. van in