4.1 Ontwikkeling van het leven

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Evolutie

Vandaag

• Start Evolutie
• Begrippen BS 1
• Oefenvragen (of begin volgende les)
  

Evolutie,
wat weet je al?

 3,8 miljard jaar geleden: eencelligen

670 miljoen jaar geleden: meercelligen

542 miljoen jaar geleden: gepantserde dieren (weekdieren), geleedpotigen en stekelhuidigen (zeesterren)

Tot in het siluur: alleen leven in de zee

400 miljoen jaar geleden: landplanten

350 miljoen jaar geleden: gewervelden (amfibieën)

Carboon: wouden, eerste reptielen en insecten

Krijt, tertiaur en kwartair > toen de sauriërs waren verdwenen ontwikkelden de zoogdieren en vogels zich verder

trias, jura en krijt > bloeitijd van de reptielen, met name de sauriërs 

7

Ordening op basis van:

- Celtype: prokaryoot (geen celkern) of eukaryoot (wel celkern)

- Aan/afwezigheid van celwand

- Eencellig / meercellig

- Autotroof / heterotroof

- Vorm

Binas 78: "De vier rijken"

Domeinen: 

• Bacteriën
  
• Archaea
  
• Eukaryoten
  

Prokaryoten

Rijken (onder andere)

• Planten 
• Dieren
• Schimmels
• 
  

Domeinen & Rijken

Binas 92A: "Afstamming"

Verder onderverdelen:

ezelsbruggetje:

Leven > domeinen > rijken

Scheikunde OF geschiedenis

SK OF GS

Tot welk rijk behoord de luiaard?

1. Planten
2. Dieren
3. Bacteriën
4. Schimmels

Zoek eens op, bij welke orde, klasse, stam, rijk, domein hoort de luiaard...

Voedselvoorziening per rijk

Rijk	Voedsel	Voedings-stof	Groep
Plant
Dier
Bacteriën
Schimmels

Voedselvoorziening per rijk

Rijk	Voedsel	Stof	Groep
Plant	CO 2 + H 2 O
Dier	Plantaardig / dierlijk
Bacteriën	Plantaardig / dierlijk
Schimmels	Plantaardig / dierlijk

Twee soorten voedingstoffen

• Anorganische stoffen
  Stoffen opgebouwd uit kleine, eenvoudig gebouwde moleculen. H₂O, NO₃, CO₂, PO₄, etc.
  
• Organische stoffen:
  Stoffen die door organismen zijn gemaakt. Ingewikkelde grote moleculen, bevatten vaak C, H en O. bijv. glucose  C₆H₁₂O₆

Organisch of anorganisch?

Anorganisch

Organisch

Eiwit

NaCl

Glucose

DNA

Zuurstof

Rijk	Voedsel	Voedingsstof	Groep
Plant	CO 2 + H 2 O
Dier	Plantaardig / dierlijk
Bacteriën	Plantaardig / dierlijk
Schimmels	Plantaardig / dierlijk

Anorganisch

Anorganisch

Organisch

Organisch

Organisch

De definitie voor autotroof is

1. zelfvoedend
2. kan uit organische stoffen organische stoffen maken
3. kan uit anorganische stoffen organische stoffen maken
4. anders voedend

Rijk	Voedsel	Stof	Groep
Plant	CO2 + H2O	Anorganisch
Dier	Plantaardig / dierlijk	Organisch
Bacteriën	Plantaardig/dierlijk	Organisch
Schimmels	Plantaardig/dierlijk	Organisch

Heterotroof

Autotroof

Autotroof

Heterotroof

producent: autotroof (plant)

consumenten : heterotroof (dier)

Prokaryoot vs Eukaryoot, hoe is dat ontstaan?

Endosymbiosetheorie

Theorie over het ontstaan van eukaryote cellen: cellen met celkern, organellen en dubbele membranen

Binas 94C: "Endosymbiosetheorie van Margulis"

Aeroob vs. anaeroob

Anaeroob: leven in een omgeving zonder zuurstof

Aeroob: leven in een omgeving met zuurstof

• Eerste prokaryoten waren anaeroob heterotroof: omgeving zonder zuurstof, ze "aten" organisch voedsel (uit de oersoep)
• Later ontwikkelden zich autotrofe bacteriën, deze gingen zuurstof produceren
• Zuurstof was giftig voor anaerobe levensvormen, deze namen af en er ontwikkelden zich aerobe heterotrofe bacteriën 

Endosymbiosetheorie

1. Instulpingen van het celmembraan -> Ontstaan van ER, celmembraan, celkern.
   
2. Fagocytose van een aerobe bacterie -> Ontstaan van mitochondriën.
   
3. Fagocytose van een cyanobacterie -> Ontstaan van chloroplasten (bladgroenkorrels)
   

Endosymbiosetheorie

Bewijzen voor de endosymbiosetheorie

1. Mitochondriën en chloroplasten hebben eigen DNA.
   
2. Mitochondriën en chloroplasten hebben twee membranen, een binnen- en een buitenmembraan.
   
3. Mitochondriën en chloroplasten kunnen zichzelf vermenigvuldigen in de cel.
   

Alle organismen worden ingedeeld in drie domeinen: welke?

Koolstofdioxide

1. Organische stof
2. Anorganische stof

Eiwitten

1. Organische stof
2. Anorganische stof

Bamboe is (1) en een panda is (2)

1. (1) autotroof, (2) autotroof
2. (1) autotroof, (2) heterotroof
3. (1) heterotroof, (2) autotroof
4. (1) heterotroof, (2) heterotroof

Welke organismen zijn prokaryoot?

1. bacteriën
2. dieren
3. planten
4. schimmels

Tot welke hoofdgroep behoort
deze cel?

1. Planten
2. Dieren
3. Prokaryoot
4. Eukaryoot

Welk bewijs voor de endosymbiosetheorie is onjuist?

1. Mitochondriën en chloroplasten hebben eigen DNA.
2. Mitochondriën en chloroplasten hebben twee membranen.
3. Prokaryoten hebben ook mitochondriën en chloroplasten.
4. Mitochondriën en chloroplasten kunnen zichzelf vermenigvuldigen in de cel.