Leestekens en hoofdletters

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-4

* Leestekens en hoofdletters

Lesdoelen

• Je leert leestekens op de juiste manier gebruiken.
• Je weet wanneer je een komma, een dubbele punt en aanhalingstekens gebruikt in een zin.
• Je weet wanneer je een hoofdletter gebruikt

Leestekens

Begrip

• Leestekens: tekens die in de tekst gebruikt worden om een tekst beter leesbaar te maken. 

Een zin eindigt met een leesteken.

• Punt (gewone zin):
  De deelnemers presenteren hun act.
• Vraagteken (vraagzin):
  Zijn ze erg zenuwachtig?
• Uitroepteken (uitroep):
  Doe je best!

Komma

De komma is een korte pauze in een zin. Zonder de komma kan een zin verkeerd geïnterpreteerd worden.

Komma

 De komma is een korte pauze in een zin.

Je gebruikt een komma...	bijvoorbeeld
als je iemand aanspreekt	'Hé, wat doe jij hier?'
tussen delen van een opsomming	In de zomer ga ik fietsen, zwemmen, wandelen en raften.
voor voegwoorden als: want, maar, omdat, zoals.	In deze zin staat een komma, want er staat een voegwoord in.
tussen twee persoonsvormen	Pas toen hij dat zei, vielen de puzzelstukjes op z'n plaats.

Wat gebeurt hier?

• De meester zei Pietje is een monster
• De meester zei: "Pietje is een monster."
• "De meester," zei Pietje, "is een monster."

Wat gebeurt hier?

• De leerlingen die met zekerheid een voldoende willen hebben vaak goed geleerd en geoefend.
• De leerlingen die met zekerheid een voldoende willen, hebben vaak goed geleerd en geoefend.

Voorbeeldzin zonder komma

Schrijf de zin over, met de komma op de juiste plek!

Als je gesport hebt moet je daarna douchen.

Als je gesport hebt, moet je daarna douchen.

Voorbeeldzin zonder komma

Schrijf de zin over, met de komma op de juiste plek!

Laatst toen ik mijn kamer aan het opruimen was vond ik allerlei spullen van toen ik jong was: lego barbies kaartspellen en knuffels.

Laatst, toen ik mijn kamer aan het opruimen was, vond ik allerlei spullen van toen ik jong was: lego, barbies, kaartspellen en knuffels.

Dubbele punt

• Voor een toelichting of verklaring.
• Voor een opsomming
• Voor een citaat

Wat gebeurt hier?

• De patiënt redt het niet het donorhart invriezen dus
• De patiënt redt het: niet het donorhart invriezen dus!
• De patiënt redt het niet: het donorhart invriezen dus!

Aanhalings-tekens

• Bij een directe rede of citaat.
• Als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis 

Voorbeeld aanhalingstekens

Directe reden of een citaat:

- 'Heb jij een pen voor me?' vroeg Rachel aan Sem.

- 'Volgende week ben ik bij mijn vader en zijn vriend', zei Storm.

- Linde smeekte haar zus: 'Mag ik alsjeblieft dat zwarte jurkje van je lenen?'

- 'Als ik je van het station moet halen', zei Lars, 'dan stuur je maar een appje.'

Voorbeeld aanhalingstekens

LET OP! 

Bij een indirecte rede (je schrijft dan niet letterlijk iemands woorden) en bij gedachten gebruik je geen aanhalingstekens.

- Rachel vroeg aan Sem of hij een pen voor haar had.

‘Isabelle zei:‘ Ik heb een super vakantie gehad.

1. Goed
2. Fout

Bjorn vroeg: ‘Wil je de suiker aangeven?’

1. Goed
2. Fout

Nina zei tegen Joost: ‘Ik kan het niet vinden.’

1. Goed
2. Fout

Hij dacht dat hij wel op tijd kon komen.

1. onjuist
2. juist

Bollo, de hond van de buren, heeft het hele weekend geblaft.

1. onjuist
2. juist

'Je kunt ervan uitgaan', zegt hij, 'dat ik niet op tijd in de les kan komen.'

1. juist
2. onjuist

Hoofdletters

• aan het begin van de zin > Het is vandaag zonnig.
• bij eigennamen > Myrthe Croese
• bij feestdagen of historische gebeurtenissen > Tweede Wereldoorlog
• aan het begin van een citaat >
  De docent riep: 'Start met stillezen.'

Begin van een zin

• Je begint een zin met een hoofdletter.

Als de zin met een afgekort woord begint, verschuift de hoofdletter naar het tweede woord:

• 's Ochtends sta ik vroeg op.
• 't Was vanochtend wel erg koud.

Begin van een zin

Als de zin met een cijfer of symbool begint, schrijf je geen hoofdletter aan het begin van de zin.

• €15 betaalde hij voor het boek.
• 86 jaar geleden werd mijn opa geboren.

Namen van personen

Je schrijft een hoofdletter bij voor- en achternamen, doopnamen en voorletters:

• Myrthe Croese

Aanspreektitels (mevr.) en tussenvoegsels (van der) krijgen geen hoofdletter, maar wel als de voornamen erbij staan.

• fam. Berkmans
• Bert van den Brink, let op: meneer Van Den Brink

Organisaties, merken, producten

Organisaties, merken en producten krijgen een hoofdletter.

• Apple
• Verenigde Naties

Soms gebruiken bedrijven de hoofdletters afwijkend, je neemt dit dan over.

• iPhone, iPod, eBay

Aardrijkskundige namen, volken, talen, windstreken

Bij aardrijkskundige namen van landen, steden, rivieren, enzovoort gebruik je een hoofdletter.

• Eindhoven
• Amerikaanse president
  
  

Ook bij volken, talen of dialecten gebruik je een hoofdletter.

• Fransman
• Limburgs dialect

Wat is goed geschreven?

1. ronell Langston Plasschaert
2. Ronell langston Plasschaert
3. Ronell Langston Plasschaert
4. Ronell Langston plasschaert

Wat is goed geschreven?

1. belgische gerechten
2. belgische Gerechten
3. Belgische Gerechten
4. Belgische gerechten

Welk woord schrijf je met een hoofdletter?

1. kerstmis
2. december
3. kerstviering
4. kerstboom

Welk woord schrijf je met een hoofdletter?

1. winkel
2. supermarkt
3. lidl
4. aanbieding