4VWO Lichaamscultuur - les 1/2

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

4VWO Lichaamscultuur

"Want dit is mijn lichaam"

Hoe werkt deze periode?

• Veel zelfstandig werken. 
• Maak de opdrachten. Stel vragen als je iets niet begrijpt. 
• Bekijk de documentaire "Beperkt houdbaar".
• Maak een samenvatting: markeer / arceer de tekst. 
• Doorloop deze presentatie om de rode draad te controleren. 

Inleiding

Onze aandacht voor lichamelijke 'dingen' lijkt obsessieve vormen aan te nemen. We leggen onszelf een norm op die de waardering van anderen krijgt. De volmaaktheid van het lichaam hebben we ons tot doel gemaakt. Niet alleen in de media- of schoonheidsindustrie, maar ook in de onderzoeks- en gezondheidsindustrie, onderwerpt men het lichaam aan dit doel. Schoonheid en gezondheid gaan hand in hand met levensgeluk.

Het lichaam is het object van ons handelen geworden. Waar we vergeten soms subject te zijn! (p. 2) 

Cultuurbeelden: geschiedenis

Klassieke Oudheid: Plato ging uit van dualisme. Er is een materiéle en een geestelijke werkelijkheid. Ook de mens bestaat uit twee gedeelten: het lichaam en de ziel. De ziel is goed en eeuwig, het lichaam is slecht en tijdelijk. Het lichaam kende een eerste afwijzing omdat het menselijke lichaam als tijdelijk werd gezien. 

Het Christendom: De mens als beeld van God. Mensen zijn beelddrager van God waarin geen scheiding tussen lichaam en geest wordt gemaakt. In het verdere verloop worden mensen meer bewust van de eigen lichamelijkheid. 

Cultuurbeelden: geschiedenis

De mens is niet zozeer zelf tegengesteld in een lichaam en geest, maar eerder in zijn handelen tussen goed en kwaad. De lichamelijke worsteling: het lichaam wordt steeds meer gezien als instrument voor de ziel. Het scheiden van lichaam en geest zorgt er dan in ieder geval voor dat je toch nog iets goeds hebt. De nadruk komt steeds meer te liggen op het afwijzen van het lichamelijke. Lichamelijk genot was slecht. Ook ontstaat het idee dat de vrouw wordt gezien als de lichamelijke mens. De man is meer de geestelijke mens, en dus beter. (p. 5)

Cultuurbeelden: geschiedenis

De Verlichting: de afwijzing van het lichaam bereikt opnieuw een hoogtepunt onder filosoof Descartes. Het 'ik' van Descartes is hierbij een 'denkend ik, zonder lichaam'. Dat je een lichaam hebt, daar kun je volgens hem niet zeker van zijn. De mens is dus helemaal vergeestelijkt. 

15e tot 19e eeuw: de herwaardering van het lichaam. In de tijd van de Renaissance werd een volumineus naakt ideaal beeld van de mensen herontdekt. Menselijke schoonheid en naaktheid werden verheven boven de natuurgetrouwe afbeeldingen van het menselijke lichaam. De mens moest volgens deze herwaardering in zijn geheel worden gezien: lichaam én ziel.

Cultuurbeelden: geschiedenis

Tijdens de industriële revolutie, wordt het lichaam weer meer als object beschouwd. Het lichaam treedt in dienst van de economie. 

De Moderne Tijd: Men verzette zich tegen een eendimensionale visie op de mens. Men wijst op psychische schade die een gespleten mensbeeld van lichaam en geest veroorzaakt. Hippies getuigen van een tegenbeweging binnen de samenleving. De getoonde gemeenschapszin, de eigen bewustwording van lichamelijke vrijheid, de vrije seksualiteit en spiritualiteit rekenen definitief af met de onderdrukking van de eigen lichamelijkheid. De seksuele revolutie waardeert voor het eerst de eigen seksualiteit: genot. 

Cultuurbeelden: geschiedenis

Het feminisme heeft voor de emancipatie van het vrouwelijke lichaam gezorgd. (p. 7)

Waar vroeger de identiteit van de mens bij de 'geest' werd gelegd, worden mensen tegenwoordig beoordeeld op het lichaam. Het uiterlijk is business. De ervaring van seksualiteit wordt onlosmakelijk verbonden met lust en waardering voor mooie lichamen. 

Het Volmaakte Lichaam

Het uiterlijk is de buitenkant van een persoon en is in hoge mate bepalend voor de seksuele aantrekkingskracht. Het uiterlijk is de directe aanwijzing wat ons van andere mensen scheidt. Aan de andere kant is het uiterlijk één van de gemeenschappelijke delers van mensen. Door het uiterlijk worden mensen herkend als mensen. Jongeren kunnen twijfelen aan hun uiterlijk doordat zij zich meten aan het uiterlijk van andere mensen. Ze twijfelen sterkt aan de unieke verschijningsvorm  van hun uiterlijk in relatie tot de ander. Jongeren komen ook in de problemen met hun uiterlijk door te meten aan schoonheidsidealen. (p.10)

Het Volmaakte Lichaam

De media, film en mode tonen voortudren aantrekkelijke mensen. Een mooi en jeugdig uiterlijk is waardevolle opstap voor een succesvol bestaan. De manier waarop jongeren hun uiterlijk beleven, wordt sterk beïnvloed door de maatschappelijke situatie waarin zij zich bevinden. Zo wordt het uiterlijk van mensen door een publieke opinie aangereikt en pas later individueel aangepast. Het lichaam wordt zowel als een hindernis ervaren en tegelijk gezien als de enige oplossing om hieraan te ontkomen. Dat jongeren en adolescenten het uiterlijk belangrijk vinden, heeft te maken met opvoeding en de maatschappelijke situatie waarin zij zich bevinden. 

Het Volmaakte Lichaam

De beschreven sociale constructie van jongerengroepen is een combinatie van consumeren en produceren van eigen lichamelijke identiteit. De bewustwording en de reflectie van het eigen uiterlijk op voorgevormde lichaamsbeelden wordt een begin van eigen identiteit. 

Plastische chirurgie is een moderne manier van ingrijpen op het uiterlijk die aan de behoefte en verwachtingen van jongeren kan voldoen. De plastische chirurgie is een reconstructieve en correctieve medische ingreep op het lichaam. Simis heeft uit onderzoek opgemaakt dat jongeren om plastische chirurgie vragen om uiterlijk gerelateerde problemen te overwinnen. (p. 12)

Het Volmaakte Lichaam

Een afwijkend uiterlijk hebben gaat voor jongeren vaak samen met forse psychische en sociale problemen. Jongeren ervaren een probleem met hun uiterlijk omdat de omgeving hen dit aanreikt. Gegevens voor en na de operatie laten zien, dat jongeren na de operatie meer tevreden zijn over het geopereerde lichaamsdeel en veel minder uiterlijk gerelateerde psychische en sociale problemen melden dan daarvoor. Volgens Simis is het opmerkelijk dat die jongeren die het meest lijden, vaak ook het meeste gebaat zijn met plastische chirurgie. Het opheffen van een lijdensweg gaat in het beste geval vóór het najagen van een schoonheidsideaal. (p.13 en 14)

Het Seksuele Lichaam

Lief en leed ervaren helpt jongeren in het groeien tot volwassenheid. Nijs wijst op de idee, dat aan de oorsprong van elk mens, een seksuele man-vrouw relatie ligt. De seksuele praktijk sluit aan bij de thans heersende ideeën over seksualiteit. De jeugdcultuur is een verzameling van allerlei groepjes jeugd die hun identiteit persoonlijk beleven. Jongeren identificeren zich eerst met anderen en pas later individualiseren zij zich. De individuele ontwikkeling van wat ik wel of niet met mijn lichaam wil, is de vrijheid van dezelfde cultuur, maar komt binnen een jeugdcultuur op de tweede plaats.  

Het Seksuele Lichaam

Het lichaam wordt niet alleen gedragen, maar biedt eveneens een uitgangspunt voor een beter bestaan. Het lichaam is niet alleen een zaak van hebben, maar ook één van het te zijn. Seks met mijn lichaam staat vóór het seks hebben door het lichaam. Dit omdat seks hebben door het lichaam opnieuw een wederkerigheid van een relatie uitdrukt. Veel suggesties in het boek van Duijvelaar zeggen dat jij bepaalt wat te ver is. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het pleidooi zich richt op vriendschappelijk relaties waarin de seksuele gedragingen kunnen plaatsvinden. 

Het Seksuele Lichaam

Ook films thematiseren jeugdseksualiteit op een zeer open wijze en geven daardoor een blauwdruk af voor hedendaagse jongeren. De liefde in de liefdesact is verdwenen. Volgens Quinn baseert de jeugdseksualiteit zich op twee verschillende uitgangspunten. Het is enerzijds de ondergang van een cultureel model dat seksualiteit met het huwelijk verbond. Ten tweede worden voorstellingen van seksualiteit opengebroken. Deze bevrijding van de jeugdseksualiteit, die startte in de jaren 50 van de vorige eeuw, is het resultaat van de invloed die jongeren op elkaar hebben. (p.19)

Het Seksuele Lichaam

De waarde van deze liberale seksualiteit is de verworven vrijheid om spontaan met elkaar te slapen. Deze tijd kenmerkt zich steeds meer door een re-romantisering van seksualiteit. De term 'seriële monogamie' duidt op een aaneenschakeling van seksuele monogame relaties. Quinn meent dat deze nieuwe jeugdseksualiteit een terugkeer is naar traditionele waarden van seksualiteit. Jongeren verenigen lust en nabijheid in seksualiteit. Het verlangen naar menselijke nabijheid is voor jongeren als motief voor seks, nauw verbonden met de lustbeleving. Een grote meerderheid van jongeren koppelt geslachtsgemeenschap aan een vaste relatie. 

Het Seksuele Lichaam

Op het eerste gezicht lijken er geen normen te gelden. De grens lijkt voor de meesten echter bereikt bij seks zonder affectie. Al met al lijkt het erop dat de laatste tijd liefde en lust steeds meer naar elkaar toegroeien. Het romantische perspectief en de machoachtige houding vullen elkaar aan.