Grensoverschrijdend gedrag (in de zorg)

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2,3

Grensoverschrijdend gedrag (in de zorg)

Grens

= is de scheidslijn tussen welk gedrag jij van een ander accepteert en wat je niet meer accepteert.

 

Wanneer is er voor jou sprake van grensoverschrijdend gedrag?

Grensoverschrijdend gedrag:

“Grensoverschrijdend gedrag is bewust of onbewust, verbaal of non verbaal gedrag  en dat door degene die ermee wordt geconfronteerd als ongewenst en onprettig wordt ervaren.”

Welke vormen van grensoverschrijdend gedrag ken je?

Vormen grensoverschrijdend gedrag

- seksueel (ongewenste aanraking, verkrachting)

- psychisch (pesten, uitschelden, negeren)

- fysiek en verbaal (schreeuwen, slaan, schoppen, vernielen)

- discriminatie (buitensluiten)

- financiele en materiele uitbuiting (chanteren, stelen) 

Agressie

Bescherming van:

• zichzelf
• anderen
• eigendom

Soorten agressie:

• Frustratie-agressie
• Impulsieve agressie
• Instrumentele agressie

Frustratie agressie

Impulsieve/ Explosieve agressie

Instrumentele agressie

Hoe kun je omgaan met agressie?

Tips omgaan met agressie

• Bepaal je eigen grenzen
• Veiligheid
• Ieder heeft een aandeel
• Wat is de reden?
• Benoem het gedrag
• Duidelijkheid
• Uitleggen 

Voorkomen nieuw incident

- Gebruik de uitkomsten van een intervisie en/of evaluatie (vanuit de patiënt en collega’s)

- Aanleidingen wegnemen (bv. overvraging, overprikkeling, om leren gaan met emoties)

- Vroegtijdige signalering (o.a. door signaleringsplan)

- Duidelijke regels en consequente uitvoering:

• Blijf jezelf als verpleegkundige afvragen waarom jullie welke regels hanteren.
  
• Zorg dat je het kan uitleggen aan de patiënt.
  
• Voorkom onnodig veel regels, dit kan weer agressie uitlokken.
  

De escalatie ladder

• Een manier om agressie te leren herkennen is de escalatieladder.
• Een verdeling van drie fase's. 
• Als je het concrete gedrag herkent, kun je daarna bepalen wat je kunt doen. 

Escalatie ladder

Fase 1: Bewust van spanningen en 
tegenstellingen. Conflict in onderlinge
samenwerking willen oplossen

Fase 2: Emoties, gedreigd. Wantrouwen
en geen samenwerking mogelijk.

Fase 3: Schade toebrengen. Geen winst
te behalen. Feiten, belangen en logica
ontbreekt. Beide partijen zullen de 'strijd'

verliezen

Wat als het de-escalatiemodel niet werkt?

1. Zelfzorg
2. Risicotaxatie
3. Time-out
4. Contact maken
5. Grens aangeven
6. Gesprek beëindigen
7. Veilige afstand
8. Collega's en beveiliging alarmeren
9. Schakel zo nodig de politie in  (doe aangifte) 

Grensoverschrijdend gedrag door hulpverleners

• grensoverschrijdend gedrag niet altijd bewust en actief.
  
•  komt veel vaker voor dan je denkt
  
• Niet reageren als iemand roept, slechte hygiëne, ongeoorloofd toepassen van vrijheidsbeperkende middelen, te hard vastpakken, schreeuwen, discrimineren, diefstal, spullen afpakken, bang maken, vernederen, iemand geen zeggenschap geven, privacy beperken…
• niet altijd te wijten is aan het personeel. Ook targets, eisen van het management en regels van de zorginstelling kunnen ervoor zorgen dat deze kwetsbare doelgroep niet de zorg of aandacht krijgt die wenselijk is.
•  Ook in deze situatie is het belangrijk melding te doen.

aanbevelingen

• Geef duidelijk , kort en bondig antwoord
• Iedereen ervaart agressie anders, gaat hier anders mee om
• De theorie kan per situatie erg verschillen met de praktijk
• Veiligheid en nazorg is erg belangrijk
• Overige tips

• Protocollen kennen en hier naar handelen
• Melding maken en bespreken in het team (intervisie)
• Goede scholing 

Wat is grensoverschrijdend gedrag in de zorg?

Niet eenvoudig te beantwoorden.

• Andere normen en waarden en dus andere grenzen. 
• Niet alleen om bewust, maar ook om onbewust gedrag.
• Niet alleen om fysiek contact, maar ook om verbaal en non verbaal gedrag. 
• Denk aan ongewenste aanrakingen, seksueel ontremd gedrag of agressie en geweld maar ook aan verwaarlozing, discriminatie, pesten, vernederen, chantage of sociale isolatie.

Welke elementen spelen een rol 

• Machtsverschil en machtsmisbruik
• Grenzen niet respecteren
• Context en perceptie ( de zorg kan als grensoverschrijdend worden ervaren bv wassen)
• Niet altijd bewust (soms hand op knie kan onschuldig zijn)
• Alle ongepaste omgangsvormen of ongewenst gedrag

Heb je voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag wat je hebt meegemaakt bij eerdere werkzaamheden?

Grensoverschrijdend gedrag voorbeelden:

• Verwijten: “Je doet het helemaal verkeerd. Kan je nu werkelijk niets?”
  
• Uitschelden: “Opschieten stomme hoer! Ik lig al 30 minuten te wachten.”
  
• Een cliënt die tijdens de verzorging een seksfilm aan het kijken is.
  
• Een bezoeker die veel te dicht bij komt staan tijdens het uiten van zijn ongenoegen.
  
• Dreigen met slechte beoordelingen op sociale media.

Grensoverschrijdend gedrag door zorgvragers

Bij ouderen: machteloos en overgeleverd aan de verpleging. Ze proberen mogelijk een stukje macht terug te pakken door seksuele intimidatie van het verplegend personeel of agressief gedrag. Ook verveling kan dit gedrag in de hand werken

Bij dementie: ontremd gedrag, zorgen dat mensen hun impulsen minder goed, of helemaal niet meer, onder controle kunnen houden.

Normen en waarden in de zorg

De beroepsethiek, ofwel de waarden en normen die leidend zijn in het dagelijks handelen, is voor zorgverleners vastgelegd in de Nationale Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden.

(App) 

Beroepscode

2.4 Als verpleegkundige/verzorgende neem ik in mijn relatie met de zorgvrager (en/of zijn vertegenwoordiger)professionele grenzen in acht.

Dat betekent onder andere dat ik:

• geen misbruik maak van de afhankelijke positie van de zorgvrager

• geen intieme en/of seksuele relatie aanga met de zorgvrager

• mij niet schuldig maak aan intimidatie of geweld

• geen gift in natura, geld of geschenk van de zorgvrager of diens sociale netwerk accepteer dat meer is dan een symbolisch gebaar van dank

Vervolg beroepscode

• geen financiële banden van welke aard dan ook aanga met de zorgvrager

• aan de zorgvrager mijn eigen grenzen duidelijk maak

• mijn collega’s of leidinggevende om hulp vraag als ik merk dat de professionele grenzen dreigen te vervagen of

overschreden dreigen te worden.

Tip 's van Vilans:

1. Erken dat mensen in de zorg/ met een beperking risico's lopen

2. Realiseer u dat grensoverschrijdend gedrag in veel vormen voorkomt

3. Grensoverschrijdend gedrag kan overal voorkomen

4. Zorg voor een open klimaat

5. Luister naar de zorgvragers

6. Ken de risico's

7. Verminder machtsverschillen

8. Ga het gesprek aan

Lees meer: https://www.vilans.nl/actueel/nieuws/8-belangrijke-tips-bij-grensoverschrijdend-gedrag

Copyright © Vilans

1. Erken dat mensen met een beperking risico's lopen Mensen met een beperking lopen een verhoogd risico om grensoverschrijdend gedrag mee te maken. Onderzoek laat zien dat grensoverschrijdend gedrag en misbruik van mensen met een beperking een wijdverspreid probleem is (Fitzsimons, 2009). 2. Realiseer u dat grensoverschrijdend gedrag in veel vormen voorkomt In de gehandicaptenzorg is veel aandacht voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Andere vormen krijgen meestal minder aandacht. Zoals psychisch grensoverschrijdend gedrag, verwaarlozing en onthouding van zorg, fysiek grensoverschrijdend gedrag, discriminatie, schenden van rechten en financieel en materieel misbruik. 3. Grensoverschrijdend gedrag kan overal voorkomen Grensoverschrijdend gedrag kan overal voorkomen, dus ook bij u in de organisatie: u ziet het meestal pas, als u erkent dat het kan voorkomen. 4. Zorg voor een open klimaat Dit is een klimaat waarin medewerkers, leidinggevenden, ouders en cliënten op een laagdrempelige manier ‘niet pluis- gevoelens’, dilemma’s, twijfels en angsten kunnen bespreken. Dit doen mensen meestal alleen als ze zich veilig voelen. 5. Luister naar mensen met een beperking Mensen met een beperking maken vaak meer mee dan ouders en begeleiders denken. Veel grensoverschrijdend gedrag blijft, als u er niet naar vraagt, onopgemerkt en gaat dus door. 6. Ken de risico's Vaak wordt gedacht dat grensoverschrijdend gedrag te wijten is aan één persoon. In werkelijkheid gaat het vaak om een complex samenspel van factoren, waardoor grensoverschrijdend gedrag voorkomt en blijft bestaan. 7. Verminder machtsverschillen Machtsverschillen liggen vaak aan de basis van grensoverschrijdend gedrag. Door machtsverschillen tussen mensen met een beperking en anderen te minimaliseren, vermindert het risico op grensoverschrijdend gedrag. Soms zijn machtsverschillen onvermijdelijk. Ga er dan op een integere manier mee om. 8. Ga het gesprek aan Maak grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar: iemand moet de eerste zijn!

Wat kun jij preventief doen als verpleegkundige?

Preventie van grensoverschrijdend gedrag in de zorg

Wat kun jij doen?:

Allereerst: Je kunt het niet voorkomen

• Geef je grenzen aan
• Creëer een veilige sfeer zodat collega's of zorgvragers grensoverschrijdend gedrag  durven te bespreken
• Zorg dat je grensoverschrijdend gedrag van zorgvragers bespreekt met collega’s
• Meldt het gedrag volgens het protocol van de instelling (mic/vim melding)
• Neem collega's of zorgvragers serieus bij een melding
• Indien mogelijk: volg intern een training in de signalering en omgang met grensoverschrijdend gedrag