lesplan

Docententraining - Sexting misbruik & online shaming

Een lesplan van Fonds Slachtofferhulp - WTFFF!?

Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.

WERKEN AAN DE PREVENTIE VAN SEXTING MISBRUIK EN ONLINE SHAMING

Deze les is ontwikkeld door Fonds Slachtofferhulp, met steun van KPN

MATERIALEN

VOOR DEZE LES HEB JE DE VOLGENDE MATERIALEN NODIG:

DE DIGITALE LES
De link hiernaast verwijst je naar de digitale les in LessonUp.

PRINT VOOR IEDERE LEERLING OPDRACHTVEL 1.A.
Leerlingen verwerken het verhaal van 'Stukje van mij' zelfstandig aan de hand van de tijdlijnopdracht. Op het tijdlijnvel noteren zij de onderdelen uit het verhaal die hen zijn bijgebleven. Er zijn geen goede of foute antwoorden.

PRINT VOOR IEDERE LEERLING OPDRACHTVEL 1.B.
Op notitievel 1.b vinden de leerlingen quotes uit het lied 'Stukje van mij', met een vraag. De leerlingen beantwoorden de vier vragen in de invulvensters. Er zijn geen goede of foute antwoorden. 

EMOTIES
Tijdens het onderdeel ‘Praat erover!’ werken de leerlingen met vijf emoties: schaamte, schuldgevoel, angst, eenzaamheid en victim blaming. Op slide 16 kunnen de leerlingen deze emoties zien. De leerlingen bespreken in groepjes welke emotie zij het beste vinden passen bij 'Stukje van mij'. Er zijn geen goede of foute antwoorden.

GELUID
Deze les wordt gegeven aan de hand van het lied en de videoclip 'Stukje van mij' en verschillende geluidsfragementen. Controleer dus van tevoren of het geluid werkt. 
Document
Document
Afbeelding

Visie van de les

PREVENTIE SEXTING MISBRUIK EN ONLINE SHAMING

Wanneer middelbare schoolleerlingen in Nederland meer kennis hebben van sexting misbruik, de gevolgen hiervan en weten hoe zij victim blaming voorkomen, werken we aan de preventie van sexting misbruik en online shaming en het minimaliseren van de gevolgen. 

Daarnaast weten jongeren die sexting misbruik meemaken, waar zij terechtkunnen voor laagdrempelige, professionele (anonieme) hulp.

Leerdoelen

INFORMEREN, ACTIVEREN, DE-STIGMATISEREN

Informeren: de les informeert leerlingen over wat sexting misbruik en online shaming betekent, wat de gevolgen zijn en waar je terechtkunt voor hulp, informatie of voor het (anoniem) delen van je verhaal.

Activeren: de les activeert leerlingen om een slachtoffer van sexting misbruik niet te shamen, maar te steunen en om de focus te verleggen van het slachtoffer naar de pleger. Daarnaast activeert de les om te praten over een ervaring met sexting misbruik, met bijvoorbeeld een ouder, vertrouwenspersoon op school of (anoniem) met een hulpverlener.

De-stigmatiseren: de les doorbreekt het taboe rondom online seksualiteit en creëert bewustwording over victim blaming.

''De volgende dag kwam ik op school en zag ik dat mijn foto door de hele school hing. Mijn naam en telefoonnummer stond op tafels geschreven, met het woord ‘hoer’ en ‘slet’ erbij. 

Er was niemand die naar mij toe kwam om te vragen hoe het met mij ging. Geen mensen uit mijn klas, vriendinnen of leraren.

Ik ging naar de conciërge om te vragen of de school iets had waarmee ik mijn telefoonnummer van de tafels kon halen. Ik werd uitgelachen en er werd gezegd dat dat niet kon.

Ik durfde er niet met mijn ouders over te praten. De schaamte en de schuldgevoelens waren zo groot. Ik voelde me heel alleen.'' - Ruth

Didactiek

DE LES IS OPGEBOUWD VOLGENS EEN DIDACTISCH MODEL:
  1. Stukje van mij: tijdens dit didactisch onderdeel bekijken/beluisteren jullie klassikaal het lied en de clip 'Stukje van mij' en verwerken de leerlingen, aan de hand van opdrachten, het verhaal.
  2. Wat vind jij?: tijdens dit didactisch onderdeel staat de visie van leerlingen op sexting misbruik centraal.
  3. Praat erover!: tijdens dit didactisch onderdeel bespreken jullie sexting misbruik, online shaming en victim blaming.
  4. Hulp nodig?: tijdens dit didactisch onderdeel bespreken jullie hoe je victim blaming voorkomt, hoe je een ander helpt en waar je terechtkunt voor informatie, het (anoniem) delen van je verhaal of voor hulp.

Toelichting op didactische onderdelen

DE LES IS KLASSIKAAL EN INTERACTIEF

Hieronder vind je (voor de inhoudelijke slides) een toelichting op de lesonderdelen en de leerdoelen.

introductie

SLIDE 4: HET VERSCHIL BEGRIJPEN TUSSEN SEXTING EN SEXTING MISBRUIK

Vraag de leerlingen allereerst om rustig de krantenkoppen en de alinea’s uit de nieuwsartikelen te lezen. 

Vragen die je jouw leerlingen kunt stellen:
  • Wat betekent sexting volgens jullie?
  • Wat betekent sexting misbruik volgens jullie?
  • Wat is volgens jullie het verschil tussen sexting en sexting misbruik? 
  • Wat valt jullie op aan de nieuwsberichten die je hier ziet?
Leerdoelen
  • Informeren
  • Activeren
  • De-stigmatiseren

video 1 & 2: toelichting op slide 2

WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN SEXTING EN SEXTING MISBRUIK? 

In deze video leggen we het verschil uit tussen sexting en sexting misbruik, en waarom het belangrijk is om dit verschil te benadrukken.

IS SEXTING MISBRUIK STRAFBAAR?

In deze video vertellen we over de strafbaarheid van sexting misbruik. Het is belangrijk om ook de strafbaarheid van sexting misbruik te benoemen in de les, zodat leerlingen een beeld krijgen bij de ernst en impact van sexting misbruik.

'stukje van mij' KLASSIKAAL BEKIJKEN

SLIDE 6 & 7: 'STUKJE VAN MIJ' BEKIJKEN EN BELUISTEREN

Leerdoelen
  • Informeren
  • Activeren
  • De-stigmatiseren

tijdlijnopdracht

SLIDE 9 & 10: WAT VIEL JOU OP EN WAAROM?

Dit lesonderdeel geeft leerlingen de mogelijkheid om de clip van 'Stukje van mij' zelfstandig te verwerken. 

Deze opdracht vullen de leerlingen individueel in op opdrachtvel 1.a en bespreken jullie daarna klassikaal. Op slide 9 zie je een voorbeeld van hoe de tijdlijn ingevuld kan worden. 

Leerlingen noteren welke onderdelen uit ‘Stukje van mij’ zij goed hebben onthouden/indruk maakten. Dit hoeft niet in chronologische volgorde. Op slide 10 zie je een voorbeeld van een volledig ingevulde tijdlijn. Let op: er zijn geen goede of foute antwoorden.

Vragen die je jouw leerlingen kunt stellen:
  • Wat viel jou op in de clip en waarom?
De kans is groot dat leerlingen elementen van shaming en victim blaming opschrijven, zoals de afkeurende blikken of de shame-berichten:
  • Stel dat Sarah deze beschuldigende en beschamende reacties niet had gekregen. Stel dat iedereen de foto meteen zou verwijderen. Was de impact van het doorsturen van de foto dan net zo groot voor Sarah? 
  • Waarom wel/niet? 
Leerdoelen
  • Activeren
  • De-stigmatiseren

video 3: toelichting op slide 9 & 10

WAT IS HET VERSCHIL EN DE OVEREENKOMST TUSSEN SEXTING MISBRUIK EN ONLINE SHAMING?

Tijdens de tijdlijnopdracht op slide 9 & 10 beschrijven leerlingen de onderdelen in 'Stukje van mij' die hen opvielen. Waarschijnlijk benoemen zij elementen van sexting misbruik en online shaming. 

In deze video leggen we uit wat het verschil is tussen sexting misbruik en online shaming en waarom het belangrijk is om te benadrukken dat online shaming de impact van sexting misbruik vergroot. 

quotes en vragen

SLIDE 11: DE BOODSCHAP VAN 'STUKJE VAN MIJ'

Deze opdracht voeren de leerlingen individueel uit en bespreken jullie daarna klassikaal.

Aan de hand van slide 9 beantwoorden leerlingen de vragen op opdrachtvel 1.b. Op het opdrachtvel staan vier quotes uit het nummer van MEAU ‘Stukje van mij’ (paars), met vier vragen (groen). De leerlingen beantwoorden zelfstandig de vier vragen in het witte invulveld.

Vragen die je jouw leerlingen kunt stellen:
  • Welke antwoorden hebben jullie gegeven en waarom?
  • Wanneer begint volgens jullie het probleem? Wanneer Sarah de foto in vertrouwen deelt of wanneer de foto wordt doorgestuurd?
  • Wat zijn volgens jullie redenen of motieven om intieme foto’s van een ander door te sturen? 
  • Wat vinden jullie daarvan? 
Leerdoelen
  • Activeren
  • De-stigmatiseren

video 4: toelichting op slide 11

HOE WERKEN WE AAN DE PREVENTIE VAN SEXTING MISBRUIK?

Aan de hand van de quote-opdracht denken leerlingen na over de tekst van 'Stukje van mij'. Aan de hand van de extra vragen in deze handleiding leren leerlingen waarom het belangrijk is om de focus te verleggen van het slachtoffer naar de pleger. 

In deze video leggen we uit wat werkt om sexting misbruik te voorkomen en wat juist niet werkt. Daarnaast leggen we uit waarom het belangrijk is dat leerlingen hun focus verleggen van de persoon die aan sexting doet, naar de persoon die sexting misbruik pleegt. 

poll vraag

SLIDE 12: ONZE PRIMAIRE REACTIE 

Aan de hand van slide 12 beantwoorden leerlingen individueel, op hun telefoon of laptop, de poll vraag. Na de poll vraag kan het device weer worden opgeborgen.

Let op: vink onderin het scherm de optie 'toon bij leerling' aan. 

Vragen die je jouw leerlingen kunt stellen:
  • Waarom heb je voor het groene, rode of paarse antwoord gekozen
  • Wil je dat toelichten?
  • De reacties die Sarah kreeg in de videoclip, vielen die in de paarse, rode of in de groene categorie? 
Leerdoelen
  • De-stigmatiseren

video 5: toelichting op slide 12

WAT IS VAAK DE EERSTE REACTIE NA SEXTING MISBRUIK?

Aan de hand van de poll-vraag op slide 12 hebben leerlingen aangegeven wat hun eerste gedachte is bij de persoon die op een doorgestuurde naaktfoto staat. 

In deze video leggen we uit waarom het belangrijk is om te benadrukken dat de reactie: waarom maak je een naaktfoto?, victim blaming is. Met victim blaming vergroten we het probleem en de impact voor jongeren die sexting misbruik meemaken, aanzienlijk.

KORTE CLIPS

SLIDE 14: DE FOCUS VERLEGGEN 

Na het beantwoorden van de vragen bekijken jullie samen een aantal korte clips. De edits uit de videoclip laten zien dat de reacties die slachtoffers van sexting misbruik vaak krijgen, in de groene antwoordcategorie van de voorgaande poll-vraag vallen. De reacties zijn beschuldigend. Oftewel: victim blaming. 

Je kunt benoemen: 

Dat het belangrijk is dat we ons focussen op het gedrag van de persoon die zonder toestemming een foto doorstuurt (sexting misbruik) en niet op het gedrag van de persoon die in vertrouwen een foto van zichzelf maakt (sexting).

Vragen die je jouw leerlingen kunt stellen
  • Wat vinden jullie er eigenlijk van dat hij die foto doorstuurt?
  • Waarom denken jullie dat hij de foto doorstuurt?
  • Wat vinden jullie ervan dat anderen meedoen door de foto verder te verspreiden en Sarah te shamen?
Leerdoelen
  • Activeren
  • De-stigmatiseren

geluidsfragment

SLIDE 15: WELKE EMOTIE VIND JIJ HET BESTE PASSEN?

Bij deze opdracht verdeel je de leerlingen in groepjes van 4/5 leerlingen. Klassikaal beluisteren jullie een geluidsfragment uit ‘Stukje van mij’.  Slide 15 kan tijdens deze opdracht worden getoond aan de leerlingen. 

De leerlingen kiezen in groepsverband de emotie of het woord dat zij het best vinden passen bij het geluidsfragment. Er zijn geen goede of foute antwoorden. 

Vragen die je jouw leerlingen kunt stellen:
  • Waarom heb je voor die emotie of dat woord gekozen?
  • Kan je dat toelichten?
  • Alle emoties hangen samen met victim blaming. Kunnen jullie vertellen waarom dat is?   
Leerdoelen
  • Informeren
  • Activeren
  • De-stigmatiseren

video 6: TOELICHTING van meau OP SLIDE 15 & 16

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE EMOTIES NA SEXTING MISBRUIK?

In deze video legt MEAU uit hoe zij input heeft gekregen van jongeren die sexting misbruik hebben meegemaakt en waarom de emoties: schaamte, schuldgevoel, angst en eenzaamheid in 'Stukje van mij' zijn verwerkt. 

gesprekstips

SLIDE 18 T/M 21: HOE HELP JE EEN ANDER?

Aan de hand van slide 13 t/m 17 bespreken jullie helpende en niet-helpende reacties (victim blaming) na online seksueel misbruik.

Let op: klik op de witte bolletjes onderaan de slide om de goede en foute reacties te laten zien. 

Vragen die je jouw leerlingen kunt stellen bij de rode reacties:
  • Waarom is dit geen goede reactie denk je?
  • Welk gevoel geef je iemand met deze reactie?
Vragen die je jouw leerlingen kunt stellen bij de groene reacties:
  • Waarom is dit een goede reactie denk je?
  • Welk gevoel geef je iemand met deze reactie? 
Leerdoelen
  • Informeren
  • Activeren

video 7: toelichting op slide 18 t/m 21

WAT ZEG JE BETER WEL EN NIET TEGEN IEMAND DIE SEXTING MISBRUIK MEEMAAKT, EN WAAROM?
Aan de hand van slide 18 t/m 21 krijgen leerlingen de tools om steunend te reageren en om daarmee victim blaiming te voorkomen. In deze video leggen we uit waarom je met deze reacties victim blaming voorkomt. Op WTFFF.nl en op Slachtofferwijzer.nl vind je meer tips voor naasten. 

hulp nodig?

SLIDE 23: WAT KAN JE DOEN ALS JE ONLINE SEKSUEEL MISBRUIK MEEMAAKT?

Je sluit de les af met een video van Robin Griffin. Robin maakte online shaming mee en vertelt de leerlingen persoonlijk dat je over een ervaring met online seksueel misbruik mag en kan praten, omdat wanneer je online seksueel misbruik meemaakt dit niet jouw schuld is en jij je niet hoeft te schamen.

Leerdoelen
  • Informeren
  • Actveren
VIDEO 8: WAAR KAN JE TERECHT?

de kernboodschap

SLIDE 25: WAT IS DE BELANGRIJKSTE BOODSCHAP VAN 'STUKJE VAN MIJ'?

MEAU vertelt in een korte vlog over de belangrijkste boodschap van haar lied 'Stukje van mij' en van de campagne 'Denk na voordat je doorstuurt'. 

Een vraag die je jouw leerlingen voorafgaand aan het bekijken van de vlog kunt stellen:
  • Wat is volgens jullie de belangrijkste boodschap van 'Stukje van mij'?
  • Waarom denken jullie dat?
Leerdoelen
  • Activeren
  • De-stigmatiseren
VIDEO 9: MEAU VERTELT OVER DE KERNBOODSCHAP VAN 'STUKJE VAN MIJ'

Voorbereiding in de klas

WAT HEB JE NODIG?
  • Zet de digitale les klaar en controleer of het geluid aan staat. 
  • Verzamel de materialen: emotiekaarten, opdrachtvel 1.a en 1.b. 
  • Geef alle leerlingen opdrachtvel 1.a en 1.b. 
  • Tijdens het onderdeel ‘Wat vind jij?’ hebben leerlingen bij de poll vraag hun telefoon nodig. Na de poll vraag kan de telefoon weer worden opgeborgen. 
  • Tijdens het onderdeel ‘Praat erover!’ werken we met de emotiekaarten. De leerlingen doen deze opdracht in groepjes van 4 á 5 leerlingen. Deel per groepje de vijf emotiekaarten uit. 

Rol van de school en de docent

DE ROL VAN DE SCHOOL

Het is belangrijk dat je als school weet hoe je kunt handelen wanneer een leerling online seksueel misbruik meemaakt. Het stappenplan nazorg bij online seksueel misbruik van Slachtofferhulp Nederland kan de school hierin ondersteunen. 

Door lessen over online veiligheid en de preventie van online seksueel misbruik structureel terug te laten komen in het lesaanbod, laat je als school zien dit onderwerp serieus te nemen. 

DE ROL VAN DE DOCENT
  • Je creëert een veilige sfeer in de klas door aan te geven dat deze les iets bij leerlingen los kan maken. Geef met een naam en e-mailadres aan bij wie leerlingen op school terechtkunnen met vragen over dit onderwerp.
  • Door afspraken te maken over hoe leerlingen met elkaar omgaan tijdens deze les, zorg je voor veiligheid in de klas. We lachen bijvoorbeeld niet om elkaars antwoorden en laten ruimte voor verschillende meningen.
  • Door aan te geven dat je bij afsluiting van de les informatie krijgt over waar je - onafhankelijk van school en anoniem - terechtkunt met vragen of voor hulp, geef je leerlingen handelingsperspectief. 
  • Door aan te geven dat er geen goede of foute antwoorden zijn, geef je leerlingen de ruimte om te participeren. Het doel is om met elkaar in gesprek te gaan over dit onderwerp. 
  • Door aan te geven dat wanneer dit onderwerp je raakt, het je vrij staat om hier naar eigen inzicht naar te handelen, speel je in op mogelijke behoeften die tijdens de les ontstaan.
HET BELANG VAN EEN POSITIEVE BENADERING
  • Het uitgangspunt is dat er met sexting niets mis is, wanneer dit met wederzijdse toestemming en plezier gebeurt. Het gaat mis wanneer beeldmateriaal zonder toestemming wordt doorgestuurd. 
RELATIE
  • Een goede vertrouwensband tussen de docent en de leerlingen is voor het geven van deze les een pré.

ouders

HOE INFORMEER JE OUDERS EN GEEF JE HEN TOOLS OM DIT ONDERWERP THUIS TE BESPREKEN?

Hiernaast vind je een template informatiebrief voor ouders. 

In de brief staat informatie over het doel van de les en de werkwijze  van Fonds Slachtofferhulp. In de brief vinden ouders ook een link naar de oudermodule waar zij tips en tools vinden om dit onderwerp ook thuis te bespreken en om te werken aan preventie.

De template informatiebrief voor ouders vind je hiernaast.




Document

succesfactoren

HET SUCCES VAN DEZE LES IS AFHANKELIJK VAN VERSCHILLENDE FACTOREN
  • De veiligheid in de klas.
  • De mate waarin leerlingen hun mening klassikaal durven te geven.
  • De mate waarin leerlingen het gesprek durven te voeren met elkaar.
  • De relatie met de docent en/of de dynamiek tussen de leerlingen en de docent.
  • De mate waarin leerlingen zich kunnen verplaatsen in het verhaal van Sara.
  • De mate waarin leerlingen direct of indirect met dit onderwerp te maken hebben gehad.

Mogelijkheden voor verdieping