Burgers en stoommachines

Deze les is vooral een (niet volledige, maar wel aanpasbare) opsomming van belangrijke uitvindingen: schietspoel, Spinning Jenny en de stoommachine. Vooral bij de laatste is het leuk om met de leerlingen allerlei toepassingen van de stoommachine te bedenken, en wat de voor- en nadelen van stoommachines kunnen zijn. In de les zijn hiervoor twee interactieve open vragen opgenomen.

In sommige methoden is het begin van de Industriële Revolutie opgenomen in een ander hoofdstuk en hierdoor wellicht al behandeld. In dat geval kan deze les natuurlijk worden gebruikt als een herhaling.

Onderwerpen:

Video's:

De eerste koning van Nederland was een Fransman. Dit is altijd een leuke binnenkomer, maar het is feitelijk juist: Lodewijk Napoleon, inderdaad de broer van, was de eerste koning van het Koninkrijk Holland (1806-1810). Hoewel hij maar vier jaar op de troon heeft gezeten, is zijn nalatenschap veel groter dan de mening geschiedenisboek vermeldt. Zo was hij een van de belangrijkste voorstanders van de oprichting van het Rijksmuseum en de Koninklijke Bibliotheek. 

Maar zijn positieve en betrokken manier van regeren heeft ook de weg geplaveid voor een koninkrijk onder de Oranjes ná de val van Napoleon: mensen vonden het eigenlijk wel prima om een koning te hebben.

Dat gebeurde uiteindelijk in 1815, nadat prins Willem Frederik van Oranje-Nassau al soeverein vorst van het Vorstendom der Verenigde Nederlanden was geworden in 1813.

Deze les is te kort om heel diep in te gaan op de drie Willems van de negentiende eeuw. Zeker vanwege het feit dat er toch veel aandacht moet uitgaan naar de grondwetswijziging van 1848. Een dat is altijd een lastig onderwerp. In deze les zitten daarom ook de slides die worden gebruikt in de bovenbouw waarin te zien is op welke manier Nederland werd bestuurd vóór en na 1848.

De ingevoegde video uit de serie Welkom in de IJzeren Eeuw geef een leuke en heldere uitleg over de veranderende rol van de koning, en gaat bijvoorbeeld ook in op de ministeriële verantwoordelijkheid.

Onderwerpen:

Personen:

In deze les wordt ingegaan op de gevolgen van de industrialisatie voor de arbeiders. De boeren, die niet meer konden concurreren met de fabrieken, moesten noodzakelijk naar de stad verhuizen. Ze werden fabrieksarbeiders en moesten onder moeilijke omstandigheden werken om rond te komen. 

In veel opzichten zal het wonen en werken in een industriestad niet beter, en wellicht zelfs wel slechter, zijn geweest dan in een middeleeuwse stad. Het voortdurende gebrek aan hygiëne, rust, licht en goede voeding moet het leven voor de arbeidersklasse een hel hebben gemaakt. De boeken van Auke van der Woud, in het bijzonder Koninkrijk vol sloppen, geven hiervan een levendig en ontluisterend beeld. Een aantal passages uit dit boek gebruiken, als anekdote maar ook om een opdracht aan te koppelen, werkt in de les zeer effectief. 

Dit geldt natuurlijk ook voor fragmenten uit een film als Daens, waarin ook kinderarbeid aan bod komt. Onderaan dit lesplan is lesmateriaal opgenomen die bij deze film gebruikt kan worden.

Deze les is relatief kort, maar kan naar eigen inzicht uitgebreid worden met foto’s en videofragmenten. De les biedt hiervoor voldoende ruimte en aanknopingspunten.

Onderwerpen:

Voor leerlingen is de Sociale Kwestie een schimmig begrip. Dat komt vanwege het feit dat het niet goed in één zin is samen te vatten, maar ook omdat de twee woorden waaruit het begrip is opgebouwd, sociale en kwestie, een bepaalde abstractie hebben. Wat wat is nu precies ‘sociaal’, en ‘kwestie’? Ga hier uitgebreid op in, het scheelt achteraf veel uitleggen.

Aan het begin van deze les zit een werkvorm die Zoom in heet. Door deze werkvorm leren de leerlingen stapsgewijs te kijken naar foto’s (of schilderijen) en deze te interpreteren door vragen te stellen. Leg aan de leerlingen uit dat ze deel voor deel een afbeelding gaan bekijken. 

Bij elke stap worden (min of meer) dezelfde vragen gesteld: “Wat zie je?”, en “Wat valt je op?”. 

Vanaf het tweede deel (de volgende slide) van de afbeelding, komen daar twee vragen bij: “Heeft de nieuwe informatie antwoorden gegeven?”, en: “Welke nieuwe vragen heb je nu?”.

Deze techniek is, in principe, bij elke foto toe te passen. Dus ook bij andere onderwerpen.

Constateren dat er een ‘kwestie’ is, betekent nog niet dat er gelijk een oplossing voor is gevonden. Deze les gaat daarom ook in op de verschillende ideeën van de politieke stromingen in die tijd. Het is aan te bevelen om iets meer van de politiek te weten te komen. In principe is Wikipedia daar overigens goed genoeg voor.

Tot slot wordt in deze les ingegaan op de Eerste feministische golf, waarin de strijd voor vrouwenkiesrecht centraal stond. Er kan worden ingegaan op het verkrijgen van passief- en actief kiesrecht, maar dat is afhankelijk van het niveau van de groep. 

Onderwerpen:

Personen:

Deze les kan het beste worden begonnen met een stukje herhaling over de VOC-tijd, eventueel met een woordweb. Voor de leerlingen is vaak het begin en de werkwijze van de VOC bekend, maar het einde van de VOC is vaak minder bekend.

Deze les gaat in op de periode na de Franse bezetting van Nederland (en de kortstondige Engelse overheersing van o.a. Java). Voor koning Willem I was het duidelijk: de modernisering van Nederland moest betaald worden met opbrengsten vanuit Indonesië. Met het cultuurstelsel werd deze wens uitgevoerd.

Het vijfde deel dat de inheemse bevolking in dit syteem moest verbouwen, leverde de Nederlandse schatkist zoveel geld op dat de plannen van koning-koopman Willem I om van Nederland een modern land te maken, konden worden gefinancierd.

Het ‘slimme’ van het cultuurstelsel zit hem natuurlijk voor in de wijze waarop de Nederlanders het bestuur neerzetten: naast en boven het bestaande bestuur. Gewoon de verhoudingen voor de inheemse in stand houden, daarbij de Indische sultans en prinsen vorstelijk belonen. Met name dit zorgde voor de misstanden zoals ze zijn beschreven in Multatuli’s Max Havelaar.

Het laatste deel van de les gaat kort in op de Ethische politiek, waarbij Nederland als kolonisator iets terug wilde doen voor de Indonesische bevolking. Dit lijkt allemaal heel nobel, maar het was geenszins de bedoeling dat Indonesië onafhankelijk zou worden. Dat was tenminste het plan...

Personen: