lesplan
Lesplan Amersfoort Middeleeuwse Stad
Een lesplan van Ontdek kunst en erfgoed in Amersfoort
Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.
Algemene informatie
In het project Amersfoort middeleeuwse stad?! ontdekken leerlingen van groep 6 en 7 wat er zo middeleeuws is aan Amersfoort. Op school gebruiken zij hiervoor een verhaal dat zich in middeleeuws Amersfoort afspeelt. In Museum Flehite onderzoeken zij het middeleeuws erfgoed, de historische
gebouwen in het oude stadscentrum en de collectie van Museum Flehite. Het project is de vernieuwde versie van Bouwen aan een poort. In deze versie wordt meer aanspraak gedaan op het eigen kijk- en denkvermogen van leerlingen. Tijdens het museumbezoek wordt de groep begeleid door twee museumdocenten. Door de groep in tweeën te delen, is er meer
ruimte voor individuele ontdekking en ervaring.
Leerdoelen
Leerlingen leren
- Over tijdvak Steden en Staten 1000 – 1500.
- Over het dagelijks leven in de middeleeuwen in Amersfoort door een beeldend verhaal (wonen en werken, leven en leren, rechtspraak en veiligheid).
- Het erfgoed in hun eigen leefomgeving kennen (gebouwen en museumobjecten).
- Over middeleeuwse stadsmuren en gebouwen in Amersfoort.
- Het onderzoeken van historische bronnen.
- Het betekenis geven aan historische gebouwen en museumobjecten.
- Het vergelijken van het heden met het middeleeuwse verleden.
- Over de functie van oude gebruiksvoorwerpen.
- Over het dagelijks leven in andere tijdvakken.
- Over verschillende soorten materialen en hun eigenschappen.
- Over de werkzaamheden in het museum.
Aansluiting bij de kerndoelen:
- Nederlands: 1, 2, 3, 4, 12
- Oriëntatie op jezelf en de wereld: mens en samenleving: 44, 51, 52
- Kunstzinnige Oriëntatie: 56
Een afspraak maken voor het museumbezoek
Neem contact op met de afdeling educatie voor een afspraak:
Mail: educatie@museumflehite.nl
Telefoonnummer: 033-2471106
Er kunnen maximaal 30 leerlingen meedoen per bezoek, begeleid door minimaal 4 begeleiders van school. Het museumbezoek duurt 90 minuten en wordt begeleid door twee museumdocenten. De kosten zijn 144 euro per groep.
Voorbereidingsles 1
Leven in middeleeuws Amersfoort: op stap met Gijsbert.
Duur: 50 minuten.
Materiaal: Lessonup
De leerlingen luisteren naar deel 1 van het verhaal Op stap met Gijsbert en doen de digibordquiz.
Museumbezoek
Duur: 90 minuten.
De school zorgt voor minimaal 4 - maximaal 6 begeleiders.
De les in het museum wordt verzorgd door twee museumdocenten. In het museum wordt de groep gesplitst. De leerkracht heeft deze tweedeling van te voren gemaakt. Leerlingen bezoeken de Koppelpoort en Museum Flehite. In het museum wordt de plattegrond van Amersfoort gebouwd en maken leerlingen zelfstandig opdrachten bij objecten.
Verwerkingsles
Gebouwen uit de Middeleeuwen
Duur: 10 minuten verhaal Gijsbert - deel 2
60 minuten onderzoek opdracht
Materiaal: Lessonup
De leerlingen worden getest op hun kennis van Amersfoortse middeleeuwse gebouwen. Daarna luisteren ze naar deel 2 van het verhaal over Gijsbert.
Vervolgens doen de leerlingen een onderzoekje naar zeven middeleeuwse gebouwen in Amersfoort en presenteren dit aan elkaar. Voor de onderzoekjes kan onderstaand werkblad uitgeprint worden.
Daarnaast zijn er extra lessuggesties.
achtergrondinformatie leerkracht
Amersfoort in de Middeleeuwen
Tot het begin van de 12e eeuw (1100) is het gebied, waar nu Amersfoort ligt, moerassig en onbewoond. Verschillende beken stromen uit de Gelderse Vallei richting Amersfoort. Op het laagst gelegen deel van het landschap, bij het latere Amersfoort, komen ze samen en vormen de rivier de Amer (Eem). Na 1100 wordt er een weg aangelegd van de bisschopsstad Utrecht naar de
handels- en Hanzestad Zwolle. De weg kruist de rivier de Amer
(Eem) op een doorwaadbare plaats: een voorde. Bij deze Amer-voorde (de precieze plek is onbekend) komen boeren wonen. Ook de baas van de provincie Utrecht (het Sticht), de Bisschop van Utrecht, bouwt hier een hof (hoeve, versterkte boerderij).
Daar komen zijn ondergeschikten te wonen, de Heren van Amersfoort.
In 1259 geeft de Bisschop het dorpje bij de Amer-voorde stadsrechten. Dat betekent dat de stad Amersfoort nu baas in eigen huis is. De stad heeft eigen rechtspraak en mag zichzelf verdedigen tegen de vijand. Die is dichtbij: Amersfoort ligt op grens met Gelre (Gelderland), waar de hertog de baas is.
Als verdediging wordt omstreeks 1250 eerst een gracht gegraven rond het groepje huizen bij de voorde. De opgegraven grond wordt gebruikt om een aarden wal aan te leggen, binnen de gracht. Er zijn vier doorgangen de stad in en uit, de waterweg de Amer en de landweg (Langestraat). Daar worden poorten gebouwd van bakstenen zoals de Kamperbinnenpoort.
Bakstenen zijn in de middeleeuwen kostbaar. Daarom duurt het ook jaren voordat de stenen stadsmuur rondom de stad klaar is, omstreeks 1300. Onderdeel van die eerste stadsverdediging is ook de toren die later stadsgevangenis wordt, de Dieventoren. Binnen in de stad zijn de huizen van hout. Alleen belangrijke gebouwen zoals de Sint-Joriskerk zijn van baksteen. In 1340 brandt een groot deel van de stad af, met alle houten huizen.
Het gaat goed met de stad. Tientallen bierbrouwerijtjes brouwen bier dat ook buiten de stadsgrens wordt verkocht. De stad raakt overvol en moet groter. Omstreeks 1380 wordt begonnen met de bouw van een nieuwe stadsmuur rond een groter gebied. Omstreeks 1450, 70 jaar later, is de hele tweede stadsmuur klaar, 2850 meter lang, vijf meter hoog en meer dan een halve
meter dik. Er zijn zes nieuwe stadspoorten, zoals waterpoort Monnikendam en de Koppelpoort.
Na de middeleeuwen
De oude, eerste stadsmuur ligt nu binnen in de stad en wordt afgebroken. Onder de grond blijft het muurwerk zitten. Daarop worden vanaf ongeveer 1500 grote huizen gebouwd. Muurhuizen, zoals die van Museum Flehite, staan met hun voorgevel op de oude stadsmuur.
Omstreeks 1460 is in de stad ook de Onze-Lievevrouwekerk gebouwd, een bedevaartskerk. Hier komen pelgrims (religieuze toeristen) om te bidden bij het Mirakel-beeldje in de hoop op genezing. Na de middeleeuwen verandert de stad lange tijd niet veel, er is voldoende ruimte binnen de stadsmuur om te bouwen. Begin 19e eeuw wordt de oude muur afgebroken en maakt plaats voor plantsoenen. Pas na de aanleg van de spoorlijn in 1863 groeit de stad uit haar middeleeuwse jasje.