De laaiende stilte - Albert Helman

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Beeld bij je boek

De laaiende stilte - Albert Helman

Voor het eerst bij Beeld en Geluid op school? Kijk hier voor een korte instructie.

Aanbevolen door

• Lianne Damen

De top 5 van Lianne Damen

Beeld en Geluid op school vroeg schrijvers hun favoriete top 5 samen te stellen. Welke boeken móeten gelezen worden, zijn urgent? Wij zoeken er beelden bij zodat je al vooraf kunt zien waarom dit boek écht enorm de moeite waard is. Zie hier de keuze van Lianne Damen, aangevuld met haar eigen roman De smeekbede: 

• De laaiende stilte - Albert Helman
• Houd den bek - André Brink
• Maria Sibylla, een ongebruikelijke passie - Inez van Dullemen
• De zwarte lord - Rihana Jamaludin
• De smeekbede - Lianne Damen

Motivatie van de schrijfster

Helmans roman De stille plantage (1931) is de eerste Nederlandstalige roman waarin het plantageleven en de slavernij in Suriname een hoofdrol spelen. De gevluchte Franse Hugenoten Raoul de Morhang, zijn vrouw Josephine en haar twee jongere zussen Agnes en Cécile vertrekken aan het eind van de zeventiende eeuw – via Amsterdam – naar Suriname en proberen er de suiker- en tabaksplantage Bel Exil op te bouwen. Zij zijn idealistisch en willen een humane aanpak van de tewerkgestelde slaafgemaakten maar de hardvochtige plantageopzichter Willem Das belet hen dat. De laaiende stilte is een herschreven versie van De stille plantage, uit 1952. Dit keer is er niet een alwetende verteller maar wordt het verhaal vanuit Agnes d’Esternay, een van de zussen, verteld waardoor haar gevoelens voor de slaafgemaakte Isidoor meer ruimte krijgen. Mooi ingetogen verteld, maar daardoor zijn de wreedheden en het zelfgekozen isolement extra nadrukkelijk aanwezig. 

Wie is Albert Helman?

Albert Helman (1903-1996) was een veelzijdig persoon die zich onder andere ontwikkelde als schrijver, musicus, historicus en bestuurder. Zijn roman, De stille plantage, geldt als het eerste werk dat expliciet de slavernij als uitgangspunt neemt. Helman heeft een omvangrijk oeuvre nagelaten, waarin thema's als slavernij, onrecht en politiek besef centraal staan.

Albert Helman heeft zijn roman De stille plantage (1931) herschreven vanuit een vrouwelijk perspectief. De 24-jarige Agnès D'Esternay verhaalt de verschillende gebeurtenissen op de plantage in een dagboekvorm. In het originele werk wordt het leven op de Surinaamse plantage juist beschreven vanuit een mannelijk standpunt: de planter Raoul de Morhang.

In dit fragment (Avonturen aan de wilde kust, 1982; 03.09 min), dat is gebaseerd op Helmans beschrijving van de Surinaamse geschiedenis, zie je wat er is overgebleven van de plantages uit de negentiende eeuw.

Thema 1: Perspectief

Het gebeurt met enige regelmaat dat een roman wordt herschreven vanuit een ander perspectief en de kans is groot dat je een dergelijke opdracht ook eens hebt gekregen bij een verwerkingsopdracht van een literair werk. Kun je bedenken welk verschil in verhaal optreedt bij de beschrijving van het harde leven op een Surinaamse plantage? Waar zou een mannelijk standpunt meer aandacht aan besteden en waar zou het vrouwelijke perspectief zich meer op richten? Of is er volgens jou niet veel verschil?

Opdracht 1 Perspectief

De roman De laaiende stilte is 21 jaar na het verschijnen van het originele werk (De stille plantage) uitgebracht. Het is opvallend dat Helman sommige personages heeft gebruikt om kritiek te geven op politieke tegenstanders. Zo wordt David Findlay, met wie Helman een politiek conflict had, neergezet als David MacFarley. Dit personage kan werkelijk niets goeds doen en handelt consequent vanuit gewetenloosheid.

Bekijk dit fragment (Andere tijden, 2000; 04.19 min) waarin je een korte beschrijving ziet van de politieke situatie in Suriname van de twintigste eeuw.

Thema 2: 20 jaar later

Albert Helman heeft de herschrijving van zijn roman niet alleen gebruikt om het verhaal vanuit een ander perspectief te kunnen vertellen, maar ook om politieke tegenstanders in een kwaad daglicht te plaatsen. Vind jij dat een schrijver het recht heeft om fictie te gebruiken om een politieke boodschap te verkondigen? Of komt dit te dicht bij de werkelijkheid en wordt fictie zo misbruikt voor eigen voordeel?  

Opdracht 2: 20 jaar later

Meer fragmenten?

Kijk op beeldengeluidopschool.nl

https://www.beeldengeluidopschool.nl/#/home

Bekijk dit fragment (De slavernij - industrie in de tropen, 2011; 04.18 min) om iets te leren over de voormalige plantages in Suriname. Wil je meer lezen over de originele roman, dan biedt De stille plantage, bewerkt door Henna Goudzand Nahar en Michiel van Kempen, een fantastisch inkijk.  En kijk ook eens naar de les over De stille plantage in Beeld en Geluid op school.