Beeld en Geluid Onderwijs
Een enorme collectie interessant AV-materiaal, gratis voor gebruik in het onderwijs

Catastrofe-cartoons in je les

Spotprenten
Catastrofe Cartoons
1 / 26
next
Slide 1: Slide
MentorlesGeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6

This lesson contains 26 slides, with text slides.

time-iconLesson duration is: 50 min

Introduction

Cartoons zijn een mooi middel om rampen in kaart te brengen. In deze les vergelijken we een aantal spotprenten en voorzien deze van context. Zo kun je de actualiteit en de historie naast elkaar leggen en bespreken.

Instructions

Loop zelf alle slides door en gebruik de cartoons en fragmenten die je relevant vindt. Je hoeft niet alles te gebruiken, je kun gemakkelijk een kleine selectie maken.

Zeker met het oog op veiligheid - bedenk goed wat je in welke klas wilt laten zien. Neem vooral geen risico.

Items in this lesson

Spotprenten
Catastrofe Cartoons

Slide 1 - Slide

Deze cartoon komt uit 2017 - de eerste termijn van Trump. Wat valt je op? Hoe recent vind je de afbeelding?
RAMPEN: waar kijk je naar?
Bekijk de foto en beantwoord in duo's de volgende vragen.

Waar kijk je naar
Waar is dit denk je? 
Waar kun je dat aan zien?

Weet je zelf al iets over deze gebeurtenis?

Slide 2 - Slide

Dit is de ramp in Enschede in 2000. Een ramp zoals wij deze helemaal niet kennen. Vermoedelijk zullen je leerlingen eerst naar rampen in het buitenland refereren. Maar als je bijvoorbeeld naar het stoepje kijkt, ziet het er toch Nederlands uit. Details vertellen vaak veel over een foto.
Mediafragmenten...
Enschede
NOS-jeugdjournaal 2020

Slide 3 - Slide

This item has no instructions

Waar keek je eigenlijk naar?
Je zag zojuist een fragment over de ramp in Enschede op 13 mei 2000.

Weet je nu al meer over deze ramp?
Wat zou je hier nog meer over willen weten?
Waarom wat dit een belangrijk moment in de Nederlandse geschiedenis?

Slide 4 - Slide

Beeld: Foto laten analyseren
Waar is dit?
Waar zie je dat aan?
Fragment: Kennis activeren over de vuurwerkramp.
Wat gebeurt hier? Wat wist je al?
Diepere verwerking: meer achtergrondinformatie zoeken, wat waren de gevolgen, vergelijken met andere rampen - wanneer is iets een nationale ramp?
Bekijk de video
Een andere ramp
(NOS-journaal 2013

Slide 5 - Slide

Ook dit ziet er heftig uit - en nu in Bangladesh. Een kledingfabriek stort in en meer dan 1100 doden. En dat was niet nodig geweest, maar de allerarmsten lijden wederom.

Stel vragen aan je leerlingen over waar hun verantwoordelijkheid begint. Er zijn drie video's toegevoegd - deze kun je alle drie laten zien en aan de laatste een opdracht koppelen:

Zoek uit wat goede en slechte merken zijn. Is er een keurmerk? Welke kleding koop je zelf, hoe deugdelijk zijn die?

Je hebt al een video gezien over Bangladesh. Kun je zelf al een verband leggen met de cartoon?


Catastofe Cartoons
Tom Jansen, 2023

Slide 6 - Slide

Bespreek de Cartoon.
Misschien kunnen ze er zelf ook een maken?
Bekijk onderstaande video's

Video 2 -  NOS journaal 2023
Video 3 -  RAMBAM 2014
opdracht voor in de klas

Catastofe Cartoons
Tom Jansen, 2023

Slide 7 - Slide

Bespreek de Cartoon.
Misschien kunnen ze er zelf ook een maken?

Of laat ze kijken waar hun kleding vandaan komt en uitzoeken of dat een koosjer land is.
Catastofe Cartoons - klimaat
Jos Collignon, 2019
Wat voor soort ramp wordt hier uitgebeeld?

Waar zie je dat aan?

Zoek in de actualiteit naar een soortgelijke ramp in dit afgelopen jaar en voeg elementen deze tekening toe die helder maken om welke ramp het precies gaat.

Slide 8 - Slide

Bekijk goed alle elementen van de cartoon - Details als de dode Nemo, en de verschillende soorten plastic. De cartoon is 6 jaar oud maar nog steeds actueel. Laat ze op zoek gaan naar een milieuramp van dit afgelopen jaar en deze tekening aanpassen met details op die ramp.
Catastofe Cartoons - milieu
Frits Müller, 1988
Zoek de geschiedenis op die hoort bij deze spotprent. 

Gebruik hiervoor elementen uit de tekening (woorden, namen, jaartallen)

Slide 9 - Slide

Rudolf de Korte was VVD-minister van economische zaken - ook hij zat aan de leiband van het bedrijfleven en liet het milieu stikken. Laat je leerlingen meer over hem vinden - bijvoorbeeld een lijkende foto. 
Catastofe Cartoons - milieuramp
Peter van Straaten, 1986
Kun je achterhalen over welke ramp dit gaat?

Slide 10 - Slide

Waar gaat dit over - laat je leerlingen opzoeken
(Tsjernobyl-ramp - het eten van spinazie uit eigen tuin mocht weer)
Catastofe Cartoons - Golven van ellende
Tom Jansen, 2020
Asto, 1972

Slide 11 - Slide

Zoek meer cartoons met golven
Catastofe Cartoons - iconische golven ter inspiratie
Hokusai, 1831
Zoek meer cartoons die geinspireerd zijn op deze golf van Hokusai

Slide 12 - Slide

De grote inspirator
Natuurrampen als de Tsunami in
Zuid-Oost Azië. 
Welke soortgelijke ramp kennen wij in de Nederlandse geschiedenis?


Catastofe Cartoons - Golven van ellende
Tom Janssen, 2004

Slide 13 - Slide

Nog een rampgolf.
Catastofe Cartoons - De koude oorlog
Fritz Behrendt, 1970 
Kun je in de actualiteit een soorgelijke situatie bedenken?

Slide 14 - Slide

Vergelijk deze prent met de volgende ... history repeating - het is bijna eng zo treffend gelijk als het is.
Catastofe Cartoons - De koude oorlog
Tom Janssen, 2018

Slide 15 - Slide

This item has no instructions

Wanneer is deze cartoon gemaakt?
Wat zegt dat over de blik van een cartoonist?


Catastofe Cartoons - Koude Oorlog?
Tom Janssen

Slide 16 - Slide

Cartoon komt uit 2004. Wederom erg actueel!!
Catastofe Cartoons - Beladen symboliek
Willem, 2006
Ies Spreekmester, 1943?
Wat treft je meer... de heftige tekeningen of de heftige symboliek


Slide 17 - Slide

Denk na of je deze wilt laten zien - het kan in deze tijd gevoelig liggen.
Hoe bespreek je in de klas iets zoiets afschuwelijks dat je er geen beelden bij wilt laten zien?
Geweld en ellende is er helaas elke dag. Is dit een goede manier om over genocide te praten?


 
Catastofe Cartoons - Genocide
Jos Collignon, begin jaren negentig

Slide 18 - Slide

Geen echte lijken maar getekend - werkt dit?
We laten niet in detail de echte gruwelijke beelden zien. Wat zal meer impact hebben - een cartoon of een foto of bewegend beeld? - 

Wat zien jullie sowieso al via sociale media? Filter je zelf op heftige beelden?
 
Catastofe Cartoons - Genocide
Tom Janssen, 2004, winnaar Inktspotprijs

Slide 19 - Slide

This item has no instructions

Cartastofale Cartoons - Charlie Hebdo
Joep Bertrams, 2015, winnaar Inktspotprijs

Slide 20 - Slide

Dit refereert aan de aanslag op Charlie Hebdo. Denk na of je deze wilt vertonen. Het gaat natuurlijk wel over vrijheid van  meningsuiting - dus het is zinvol. Maar zoek eerst de veiligheid op.
Cartastofale Cartoons - Charlie Hebdo
Tom Janssen, 2015
Wie weet waarover dit gaat?
(weer een golf)

Wat wordt hier bedoeld?
 

Slide 21 - Slide

Het geweld van de aanslag op Charlie Hebdo resulteerde op een enorme oplageverhoging van het magazine. Ze kregen er succes door.

Overigens na een jaar was het abonnee-aantal weer terug op het oude niveuau.
Provoceren
Tom Jansen, 2023
Toch hoort provoceren er ook bij. Bekijk dit fragment (bron: Zie Zoo, 5-10-1991) waarin tekenaar Tom Jansen uitlegt over provoceren in tekeningen.

Slide 22 - Slide


Vrijheids van meningsuiting en persvrijheid betekenen dat je in Nederland alles kunt zeggen, afdrukken of plaatsen. Dat betekent niet direct dat je alles mág zeggen. Als je mensen of groepen discrimineert, denk bijvoorbeeld aan racisme, dan is dat verboden. Ook zijn sommige beledigingen of verdachtmakingen (smaad, laster) verboden. De politie kan je daarvoor oppakken, en een rechter kan je beboeten. Diverse tekenaars in Nederland zijn weleens aangeklaagd: Jos Collignon, Theo Gootjes, Gregorius Nekschot, Ruben L. Oppenheimer, Martin Simek en nog meer. Vrijwel iedereen is uiteindelijk vrijgeproken.
Je hebt stereotypen en karakteristieken nodig om iets duidelijk te maken - maar je kunt daardoor wel op iemands tenen tenen staan.

Wie worden hier uitgebeeld?
Voel jij je aangesproken door een van de twee figuren?
Waarom wel waarom niet?



Stereotypen
Tom Jansen, 2004

Slide 23 - Slide


Bekijk deze spotprent - Wat is stereotype en waarom zou je hiermee iemand kunnen beledigen?

Cartastofale Cartoons - Vrijheid van meningsuiting
Waar gaat deze cartoon over?

Slide 24 - Slide

Ann Telnaes - op t matje door Jeff Bezos, de Amazon-topman die tevens eigenaar is van de Washington Post
Recent ...
Welk verhaal wordt hier verteld?
Tom Jansen, 2025

Slide 25 - Slide


Vrijheids van meningsuiting en persvrijheid betekenen dat je in Nederland alles kunt zeggen, afdrukken of plaatsen. Dat betekent niet direct dat je alles mág zeggen. Als je mensen of groepen discrimineert, denk bijvoorbeeld aan racisme, dan is dat verboden. Ook zijn sommige beledigingen of verdachtmakingen (smaad, laster) verboden. De politie kan je daarvoor oppakken, en een rechter kan je beboeten. Diverse tekenaars in Nederland zijn weleens aangeklaagd: Jos Collignon, Theo Gootjes, Gregorius Nekschot, Ruben L. Oppenheimer, Martin Simek en nog meer. Vrijwel iedereen is uiteindelijk vrijgeproken.

Slide 26 - Slide

Deze les is meer een inleiding om leerlingen te helpen spotprenten te lezen en er uiteindelijk zelf een te maken.