Gratis

• Beeldende vorming
• Culturele en kunstzinnige vorming
• +9
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3-6

Introduction

Een les over aspecten van vormgeving (o.a. geluid), narratief (protagonist/antagonist) en context (de visie van de maker) van de korte film Gratis (2016) van Merijn Scholte Albers en Tobias Smeets. De leerdoelen van deze les staan beschreven onder 'voorbereiding en instructie'. N.B. Je kunt deze les uitprinten via bovenstaande 'print'-knop. In de les kun je de begeleidende notities ook weergeven (let op: deze zijn dan ook zichtbaar voor de leerlingen.) Ons advies is om bij deze les niet te werken met 'devices in de klas'. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren. Synopsis: Hoewel Ruud en Els al jaren vastgeroest zitten in bepaalde patronen, hebben ze aan één minuut genoeg om elkaar met geheel andere ogen te bekijken. Ruud mag namelijk gratis boodschappen doen en gratis is iets waar de doorgaans wat chagrijnige Els dol op is. Net als altijd deelt zij de bevelen uit en moet Ruud het vuile werk opknappen. Maar op het moment suprème, met een cameraploeg op zijn neus en een fanfareband in zijn oor, verloopt alles anders en is Els aan zet. En dat valt nog niet mee. Pijnlijke relatiekomedie in een supermarkt.

Instructions

De opdrachten kenmerken zich door natuurlijke differentiatie. Dit houdt in dat leerlingen op eigen niveau (onderdelen van) het probleem kunnen oplossen. Bij overleg zal discussie vaak noodzakelijk zijn. 

Leerdoelen:

- De leerling kan verschillende vormgevingsaspecten (o.a. geluid) in film benoemen, herkennen en uitleggen. 

- De leerling kan beeldmateriaal uit de film Gratis analyseren, interpreteren en zijn interpretatie beargumenteren 

- De leerling kan basisprincipes (protagonist, antagonist) uit het narratief van een film analyseren. 

- De leerling kan de visie van de maker in eigen woorden uitleggen en herleiden naar aspecten van vormgeving en narratief in de film 'Gratis'.

GRATIS

Vraag 

Tip

Opdracht

Vragen en opdrachten

• Er zijn kijk- en luistervragen, reflectievragen en extra opdrachten.
• Er zijn geen goede of foute antwoorden. 
• Je kunt kiezen voor verschillende werkvormen: individueel, in groepjes of klassikaal.
• N.B.: Ons advies is om bij deze les niet te werken met 'devices in de klas'. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren.

Je gaat kijken naar de korte film 'Gratis' ►

Instructie voorafgaand aan het kijken

Leerlingen gaan kijken naar de korte film Gratis van regisseurs en scenarioschrijvers Merijn Scholte Albers en Tobias Smeets.

De film heeft een Gouden Kalf gewonnen voor beste korte film.

Na het kijken van de film onderzoeken leerlingen op welke manier de filmmakers het verhaal in beeld hebben gebracht en praten we over de keuzes die er zijn gemaakt op het gebied van verhaal en vormgeving. 

Als ze willen mogen ze alvast observaties opschrijven: wat valt ze op?

Film Gratis, Merijn Scholte Albers & Tobias Smeets, 8 minuten

Bekijken van de film in zijn geheel.

Wat vond je van de film? 

Wat voor soort film is Gratis?

Filmervaring

Er zijn geen goede of foute antwoorden. 

Leerlingen vertellen in het kort wat ze van de film vonden en welk gevoel de film hen gaf. 

Kunnen ze uitleggen waarom? 

Kun je in 1 zin vertellen waar deze film over gaat?

Samenvatting van het verhaal

Laat leerlingen het verhaal van Gratis in eigen woorden samenvatten. 

Je gaat nu luisteren naar één van de makers van de film ►

De regisseur(s) van Gratis vertellen over de film

Leerlingen luisteren naar een radio-interview met regisseur en scenarioschrijver Merijn Scholte Albers. 

In dit interview vertelt Merijn wat voor soort films hij het liefste maakt en waarom. 

(Merijn staat links op de foto, rechts is Tobias Smeets.)

Klik hier om naar het fragment te gaan. Luister tussen 13:45-15:27 ►

Geluidsfragment tussen 13:45-15:27

https://www.nporadio1.nl/de-nacht-van-de-radio/onderwerpen/455574-de-gast-van-de-radio-merijn-scholte-albers

Hoe zou je de visie van Merijn Scholte Albers omschrijven? Wat voor soort films wil hij maken?

De visie van de regisseur

Vraag aan leerlingen: hoe zouden zij de visie van Merijn Scholte Albers samenvatten? 

(Mogelijk antwoord: typisch Hollandse situaties en personages laten zien, hij houdt van droogkomische humor, en typisch Hollandse lulligheid, doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg.)

Film terugkijken en letten op aspecten

De leerlingen kijken nu een aantal scènes terug. 

Bij iedere scène letten ze op een bepaald aspect van filmische vormgeving of het narratief. 

Zo onderzoeken ze op welke manier de filmmakers hun komische visie hebben vormgegeven in beeld en geluid.

Wat is Els voor iemand? Waar zie en hoor je dat aan?

Opdracht 1. Film terugkijken: let op vormgeving (geluid)

De leerlingen kijken de openingsscène terug. Ze letten op de manier waarop de filmmakers o.a. met geluid (muziek, omgevingsgeluid en dialoog) bepaalde karaktereigenschappen van het personage Els hebben vormgegeven.

Opdracht 1. Terugkijken: let op filmische vormgeving (geluid)

scène van 0:00-0:59

Wat zegt het geluid en de muziek over Els?

Geluid: wat valt je op?

Denk aan volume, soort muziek, omgevingsgeluiden, geluid van 'buiten de scène' of juist in de scène zelf.

Opdracht 1. Film terugkijken: let op filmische vormgeving (geluid)

Er zijn geen goede en foute antwoorden, maar zoiets als:

• Els is heel erg gefocust op geld besparen. Dit zie je niet alleen terug in de geconcentreerde blik van de actrice bij het knippen van de kortingsbonnen maar hoor je ook in de muziek / het geluid.
• Eerst horen we alleen (bossanova-)muziek (die van buiten de scène lijkt te komen) en het zorgvuldige geknip van de schaar. 
• Maar als Ruud op het raam klopt wordt de muziek zachter en blijkt de muziek uit de radio komen, dus uit de scène zelf. 
• Door dit 'spel' met het geluid spelen de filmmakers op subtiele wijze en heel filmische wijze met het vertelperspectief : eerst ben je als kijker als het ware 'in het hoofd' van Els, met niets anders dan muziek en het knippen van de schaar als geluiden. 
• Als Ruud op het raam klopt wordt je als kijker net als Els als het ware 'uit het moment' getrokken en kijk je in een keer van een afstand naar de personages.) 
• Zodra Els het woord 'gratis' hoort, hoor je muziek met een snel ritme: weer benadrukt het gebruik van het soort muziek hoezeer Els gefocust is op geld besparen. 
  

Extra opdracht: geluid en muziek

Extra opdracht: Verander de soundtrack

In de openingsscène wordt op een subtiele manier met geluid en muziek een personage en een situatie neergezet. 

Leerlingen kiezen (b.v. door middel van muziek op hun telefoon) een muziekje uit dat zij vinden passen bij het personage Els. 

Speel de openingsscène nog een keer af met het door leerlingen gekozen muziekje.

Verandert het muziekje hoe je de scène beleeft? Hoe?

Verandert het muziekje hoe je als kijker naar het personage Els kijkt? Hoe dan?

Protagonist

Het hoofdpersonage van het verhaal. Dit kunnen ook meerdere personages zijn. Soms ook wel de 'held' genoemd. 

Wie is de protagonist in dit verhaal? Wat is zijn of haar doel?

Opdracht 2. Film terugkijken: let op narratief (protagonist) 

Leerlingen kijken een tweede scène terug. 

Deze keer gaan ze letten op welke rol  personages spelen in het verloop van een verhaal. 

Meerdere antwoorden zijn goed, maar zoiets als:

Els is de protagonist: de kijker krijgt bij het begin een inkijkje in haar karakter. Het verhaal draait vooral om haar en haar ultieme doel: besparen en winnen.

0

Opdracht 2. Terugkijken: let op narratief (protagonist).

Antagonist

De tegenstander van de protagonist.  Een tegenpool, iemand die de protagonist tegenwerkt.

Wie is de antagonist? Wat is zijn of haar doel?

Opdracht 3. Terugkijken: let op narratief (antagonist)

Leerlingen kijken een derde scène  terug.  

Deze keer letten ze op wie de antagonist is.

Wat zou het doel zijn van de antagonist? Waaraan zie of hoor je dat?

Meerdere antwoorden zijn goed, maar zoiets als: 

De manager is duidelijk de antagonist, hij werkt Els echt tegen, legt haar obstakels op zoals bij de stopwatch en het mandje. Zijn doel zou kunnen zijn te voorkomen dat Els en Ruud te veel gratis boodschappen meenemen uit zijn winkel.

Ruud kun je zien als iemand die de protagonist helpt, maar misschien ook als antagonist: hij wil zijn vrouw helpen en steunen, maar is het ook wel een beetje zat om telkens door haar te worden afgebrand. In dat opzicht werkt hij haar ook wel tegen.

0

Opdracht 3. Terugkijken: let op narratief (antagonist). 

• Kies een aspect (b.v. camerawerk, muziek en geluid, montage, kostuums).
• Bekijk het laatste deel van Gratis opnieuw.
• Leg de droogkomische, 'Hollands lullige' visie van Merijn Scholte Albers uit aan de hand van het aspect dat je gekozen hebt.

Opdracht 4. Film terugkijken: let op een zelfgekozen aspect

Leerlingen kiezen al dan niet individueel een aspect en kijken het laatste deel van de film terug. Hoe komt de visie van de regisseur naar voren door middel van het aspect dat ze gekozen hebben?

Alle antwoorden zijn goed, maar o.a.

Aspect geluid/muziek: het snelle muziekje wanneer Els gaat winkelen versterkt haar innerlijke onrust en focus op winnen en besparen.

Aspect camera: de camera zit bij het 1 minuut winkelen heel dicht op haar huid / ze is van dichtbij, van onderen gefilmd, we leven echt met haar mee. 

0

Opdracht 5. Terugkijken: let op een zelfgekozen aspect.

Afsluiten les

In welke opzichten is Gratis een 'typisch Hollandse' film? Wat is er typisch Hollands aan? 

Vind je dat de film erin geslaagd is om op een droogkomische manier de typische Hollandse lulligheid weer te geven? Waarom wel? Waarom niet?

Meer films in de klas? ►