The T-shirt - Movies that Matter Educatie

• Maatschappijleer
• Filosofie
• +2
• Middelbare school
• MBO
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 4
• Studiejaar 1,2

Introduction

Welkom bij deze les bij de film The T-shirt. Tijdens deze les maakt jouw klas kennis met filmeducatie en mensenrechten in de breedste zin. Film is een uitstekend middel om het besef van jongeren over maatschappelijke thema's te vergroten. Met deze les open je de ogen van leerlingen en studenten voor mensenrechtenthema's. In deze les bekijken leerlingen en/of studenten de film The T-shirt (2006, Hossein Martin Fazeli). In The T-Shirt raakt een half-Amerikaans, half-Slowaakse klant aan de praat met een winkelbediende. Aan de muur van de winkel hangt de Amerikaanse vlag. De tekst op het T-shirt van de verkoper leidt tot onverwachte wendingen in een gesprek over oorlog, terrorisme en nationalisme. Heb je vragen of opmerkingen over deze les? Neem dan gerust contact met ons op door te mailen naar [e-mail] of te bellen naar 020-2807612.

Instructions

Thema's

• vrijheid van meningsuiting
• recht op vereniging, religie en geloof
• (oplossen van) meningsverschillen

Leerdoelen

Na deze les kunnen leerlingen/studenten:

• vertellen wat beledigen is;
• aangeven wanneer beledigen strafbaar is;
• vertellen wat vrijheid van meningsuiting inhoudt;
• aan de hand van concrete voorbeelden uitleggen dat vrijheden op verschillende manieren geïnterpreteerd en gewaardeerd kunnen worden;
• eigen opvattingen heroverwegen en eventueel wijzigen.

Werkwijze

• In deze les bekijk je de film. De film is in deze les opgenomen. Je hoeft de film alleen maar aan te klikken.
• Per slide wordt beschreven wat de bedoeling is.
• De les kan geprint worden, inclusief de notities per slide, door op de printknop te drukken rechtsboven in het scherm.
• Het is bij deze les niet nodig om met 'devices in de klas' te werken. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren.
• Op de slides zijn hotspotbuttons te vinden. Door deze aan te klikken verschijnt er (extra) informatie, een vraag of een instructie. Als docent kun je ervoor kiezen om de informatie onder de hotspotbutton met hoed samen met de leerlingen/studenten te lezen of zelf aan leerlingen/studenten te vertellen. De informatie is daarom ook opgenomen in de instructies bij de losse slides.
• In de bijlage vind je nog een algemene, uitgebreide docenthandleiding, die je helpt door deze les te navigeren. Heb je al meer ervaring met het geven van onze lessen? Dan heb je de docenthandleiding waarschijnlijk niet meer nodig.

The T-shirt

Welkom bij deze les bij de film The T-shirt.

Deel 1: Voor de film

Deel 1: Voor de film

In dit deel van deze les bereiden leerlingen/studenten zich voor op het kijken van de film en wordt voorkennis geactiveerd.

Wie was Friedrich Nietzsche?

a. Een acteur.

b. Een baseballspeler.

c. Een filosoof.

d. Een Slowaakse president.

Bespreek met de leerlingen/studenten de volgende vraag:

• Wie was Friedrich Nietzsche?
  a. Een acteur.
  b. Een baseballspeler.
  c. Een filosoof.
  d. Een Slowaakse president.
  Antwoord: c. Een filosoof.

In hoeverre ben jij het eens met de volgende stellingen?

Vrijheid van meningsuiting betekent ook dat je mensen mag beledigen.

Vrijheid van meningsuiting betekent ook dat je mag discrimineren.

Vrijheid van meningsuiting geldt overal en voor iedereen.

Bespreek met de leerlingen in hoeverre zij het eens zijn met de volgende stellingen over vrijheid van meningsuiting:

• Vrijheid van meningsuiting betekent ook dat je mensen mag beledigen.
• Vrijheid van meningsuiting betekent ook dat je mag discrimineren.
• Vrijheid van meningsuiting geldt overal en voor iedereen.

Tip! De stellingen zijn zo gemaakt dat je het in min of meerdere mate met de stelling eens of oneens kunt zijn. Probeer bij leerlingen/studenten de discussie op gang te brengen door hen te stimuleren hun mening uit te leggen en op elkaar te reageren.

Deel 2: De film

Deel 2: De film

In dit deel van deze les bekijken leerlingen/studenten de film.

Bekijk met de leerlingen de film The T-shirt. De film duurt 10:49 minuten.

Deel 3: Filmanalyse

Deel 3: Filmanalyse

In het derde deel van deze les analyseren leerlingen/studenten de onderwerpen en elementen uit de film.

De klant zegt: "Dat je met dit T-shirt onder de Amerikaanse vlag staat, is een belediging voor veel Amerikanen." Waarom is dat volgens hem een belediging?

De winkelier zegt: "Het is mijn eigen terrein." Vind je dat een goed argument?

Zou jij het een belediging vinden als iemand met deze tekst onder de Nederlandse vlag staat? Waarom wel of niet?

Onderwerp: De Amerikaanse vlag.
Bespreek met de leerlingen/studenten de volgende vragen:

• De klant zegt: "Dat je met dit T-shirt onder de Amerikaanse vlag staat, is een belediging voor veel Amerikanen." Waarom is dat volgens hem een belediging?
• De winkelier zegt: "Het is mijn eigen terrein." Vind je dit een goed argument? Leg uit waarom.
  
• Zou jij het een belediging vinden als iemand met deze tekst op zijn t-shirt onder de Nederlandse vlag staat? Waarom wel of niet?

Wat symboliseert de vlag volgens de klant?

Wat symboliseert de vlag volgens de winkelier?

Een vlag heeft een symbolische functie. De klant en de winkelier geven echter een verschillende betekenis aan de symboliek van de Amerikaanse vlag.

Onderwerp: De Amerikaanse vlag.

Bespreek met de leerlingen/studenten de symbolische functie van de vlag door met hen de volgende vragen te bespreken:

• Wat symboliseert de vlag volgens de klant?
• Wat symboliseert de vlag volgens de winkelier?

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

Een vlag heeft een symbolische functie. De klant en de winkelier geven echter een verschillende betekenis aan de symboliek van de Amerikaanse vlag.

Hoe kan de wetenschap God en/of godsdienst doden?

In 1883 schrijft Nietzsche: "God is dood. En wij hebben hem gedood!" 

Volgens Nietzsche gaat de ontwikkeling van wetenschap ten koste van het geloof. Uiteindelijk zal de wetenschap God 'doden'.

Onderwerp: Nietzsche.

Bespreek met de leerlingen/studenten de betekenis van de uitspraak "God is dood" van Nietzsche. Bespreek met hen de volgende vraag:

• Hoe kan de wetenschap God en/of godsdienst doden?

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

In 1883 schrijft Nietzsche: "God is dood. En wij hebben hem gedood!" Volgens Nietzsche gaat de ontwikkeling van wetenschap ten koste van het geloof. Uiteindelijk zal de wetenschap God 'doden'.

Hoe is de reactie van de klant als hij het eerste deel van de tekst ziet?

Hoe is zijn reactie als hij de volledige tekst op de voorkant leest? Kun je zijn reactie verklaren?

Hoe zou zijn reactie op de tekst op de achterkant van het t-shirt zijn, denk je?

Waarom laat de winkelier niet meteen de achterkant van zijn t-shirt zien, denk je?

Er staan twee teksten op het T-shirt van de winkelier. De klant ziet eerst alleen de beginwoorden van de eerste tekst. Daarna worden de laatste woorden zichtbaar. Op het allerlaatst kun je als kijker de achterkant van het T-shirt lezen.

 

De teksten op het T-shirt verschijnen aan de kijker als volgt:

God is...

God is... dead. Nietzsche.

No, Nietzsche is dead. God.

Onderwerp: Nietzsche.

Bespreek met de leerlingen/studenten de teksten op het t-shirt van het personage in de film. Bespreek met hen de volgende vragen:

• Hoe is de reactie van de klant als hij het eerste deel van de tekst ziet?
• Hoe is zijn reactie als hij de volledige tekst op de voorkant leest? Kun je zijn reactie verklaren?
• Hoe zou zijn reactie op de tekst op de achterkant van het t-shirt zijn, denk je?
• Waarom laat de winkelier niet meteen de achterkant van zijn t-shirt zien, denk je?

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

Er staan twee teksten op het T-shirt van de winkelier. De klant ziet eerst alleen de beginwoorden van de eerste tekst. Daarna worden de laatste woorden zichtbaar. Op het allerlaatst kun je als kijker de achterkant van het T-shirt lezen. 

De teksten op het T-shirt verschijnen aan de kijker als volgt:
God is...
God is... dead. Nietzsche.
No, Nietzsche is dead. God.

De winkelier vergelijkt de klant met een Taliban. Waarom maakt hij die vergelijking?

Bekijk de uitspraken over de winkelier en de klant:
1. Beiden zijn gelovig.
2. Beiden houden van baseball.
3. Beiden houden van Slowakije.

Welke uitspraken zijn niet juist?

Onderwerp: De winkelier en de klant.

Bespreek met de leerlingen/studenten de volgende vraag:

• De winkelier vergelijkt de klant met een Taliban. Waarom maakt hij die vergelijking?

Bekijk vervolgens met de leerlingen/studenten de volgende uitspraken over de winkelier en de klant:
1. Beiden zijn gelovig.
2. Beiden houden van baseball.
3. Beiden houden van Slowakije.
Bespreek naar aanleiding van de uitspraken met de leerlingen/studenten de volgende vraag:

• Welke uitspraken zijn niet juist?

Schrijfopdracht
Als de klant een pistool trekt, neemt het verhaal een gewelddadige wending. Stel dat jij het scenario zou moeten aanpassen zonder gewelddadig einde. Wat zou er dan gebeuren?

Beschrijf de dialoog die tijdens jouw nieuwe einde tussen de mannen ontstaat. Wat doen, zeggen en/of voelen ze?

Schrijfopdracht.
Leerlingen/studenten denken na over het einde van de film. Als de klant een pistool trekt, neemt het verhaal een gewelddadig einde. Laat de leerlingen/studenten een scenario schrijven voor een verhaal zonder gewelddadig einde. Ze mogen zelf beslissen waar in het verhaal hun aanpassingen beginnen. Geef hen de volgende opdracht mee:

• Beschrijf de dialoog die tijdens jouw nieuwe einde tussen de twee mannen ontstaat. Wat doen, zeggen en/of voelen ze?

Welke verschillen zijn er tussen de door jullie geschreven scenario's?

Welk scenario bevalt je het best? Waarom?

Schrijfopdracht (vervolg).

Verdeel de leerlingen/studenten na het schrijven in groepjes van 3. Laat leerlingen/studenten hun scenario met die van twee klasgenoten vergelijken door de volgende vragen in hun groepje te bespreken:

• Welke verschillen zijn er tussen de door jullie geschreven scenario's?
• Welk scenario bevalt je het best? Waarom?

Deel 4: Inhoudelijke analyse

Deel 4: Inhoudelijke analyse

In het vierde deel gaan leerlingen/studenten in op de onderwerpen: beledigen, vrijheid van meningsuiting en het interpreteren van vrijheden.

Waar denk jij aan bij het woord beledigen?

Belediging - Een krenking van iemands gevoel van eer of eigenwaarde. 

Dit gevoel kan worden opgeroepen door een scheldwoord, een negatief gebaar of een typische gezichtsuitdrukking. Of je in een bepaalde situatie kunt spreken van een belediging, hangt deels af van de persoon over wie het gaat. Niet iedereen voelt zich immers even snel vernederd of aangevallen als de ander. Daarnaast spelen ook cultuur, religie en nationaliteit een rol in het bepalen of iets een belediging is of niet. Want waar het in China bijvoorbeeld een compliment voor de kok is om te boeren na een maaltijd, wordt dit in Nederland veelal als respectloos gezien, en daardoor als beledigend ervaren.

Kun jij een situatie benoemen waarin jij je beledigd voelde?

Denk terug aan de film, wanneer denk je dat de winkelier zich beledigd voelde? En, zullen zijn nationaliteit, zijn religie of zijn cultuur hier een rol in hebben gespeeld, denk je?

Vind jij dat iemand beledigen strafbaar moet zijn? Waarom wel of niet?

Onderwerp: Beledigen.
Bespreek met de leerlingen/studenten het begrip 'beledigen'. Bespreek met hen de volgende vragen:

• Waar denk jij aan bij het woord beledigen?
• Kun jij een situatie benoemen waarin jij je beledigd voelde?
  

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

Belediging - Een krenking van iemands gevoel van eer of eigenwaarde. Dit gevoel kan worden opgeroepen door een scheldwoord, een negatief gebaar of een typische gezichtsuitdrukking. Of je in een bepaalde situatie kunt spreken van een belediging, hangt deels af van de persoon over wie het gaat. Niet iedereen voelt zich immers even snel vernederd of aangevallen als de ander. Daarnaast spelen ook cultuur, religie en nationaliteit een rol in het bepalen of iets een belediging is of niet. Want waar het in China bijvoorbeeld een compliment voor de kok is om te boeren na een maaltijd, wordt dit in Nederland veelal als respectloos gezien, en daardoor als beledigend ervaren.

Een belediging is een 'klachtendelict'. Wat betekent dit volgens jou?

Dat beledigen vervelend is, is wel duidelijk. Maar is beledigen ook echt strafbaar volgens de wet?

De volgende gevallen zijn officieel strafbaar gesteld:

• Beledigen van een openbare instelling.
• Beledigen van een ambtenaar tijdens of wegens de rechtmatige uitoefening van zijn functie.
• Belediging van een lid van de regering van een bevriende staat.
• Belediging van de koning(in) en directe familie. Dit wordt 'majesteitschennis' genoemd.

Strafbaar bij aangifte:

Alle andere soorten belediging kunnen alleen worden vervolgd door justitie als het slachtoffer bij de politie aangifte doet. Dit betekent dat een belediging een zogenaamd 'klachtdelict' is. Wanneer het slachtoffer niet aangeeft dat hij wenst dat de 'belediger' bestraft wordt, zal er geen strafrechtelijke vervolging plaatsvinden.

Wat vind jij ervan dat beledigen een 'klachtdelict' is? Waarom vind je dat?

Onderwerp: Beledigen en de wet in Nederland.

Bekijk met de leerlingen/studenten de informatie onder de hotspotbutton over beledigen en de wet in Nederland. Bespreek met hen de volgende vraag:

• Een belediging is een 'klachtendelict'. Wat betekent dit volgens jou?

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

Dat beledigen vervelend is, is wel duidelijk. Maar is beledigen ook echt strafbaar volgens de wet?

De volgende gevallen zijn officieel strafbaar gesteld: (1) Beledigen van een openbare instelling; (2) Beledigen van een ambtenaar tijdens of wegens de rechtmatige uitoefening van zijn functie; (3) Belediging van een lid van de regering van een bevriende staat; en (4) Belediging van de koning(in) en directe familie. Dit wordt 'majesteitschennis' genoemd.

Alle andere soorten belediging kunnen alleen worden vervolgd door justitie als het slachtoffer bij de politie aangifte doet. Dit betekent dat een belediging een zogenaamd 'klachtdelict' is. Wanneer het slachtoffer niet aangeeft dat hij wenst dat de 'belediger' bestraft wordt, zal er geen strafrechtelijke vervolging plaatsvinden.

Deel 5: Mensenrechten

Deel 5: Mensenrechten.

In het vijfde deel onderzoeken leerlingen/studenten met behulp van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens welke mensenrechten van toepassing zijn op de film The T-shirt.

Waar denk jij aan bij vrijheid van meningsuiting?

Hoe belangrijk is vrijheid van meningsuiting volgens jou?

Vrijheid van meningsuiting - De vrijheid van burgers om hun overtuigingen kenbaar te maken, zonder voorafgaande controle door de staat.

Onderwerp: Vrijheid van meningsuiting.

Bespreek met de leerlingen/studenten de volgende vragen:

• Waar denk jij aan bij vrijheid van meningsuiting?
• Hoe belangrijk is vrijheid van meningsuiting volgens jou?

Het lastige van vrijheid van meningsuiting is dat het ook bescherming biedt aan meningsuitingen die mogelijk als kwetsend of schokkend ervaren wordt. Welk voorbeeld hiervan ken je?

Het recht op vrijheid van meningsuiting is een van de bekendste mensenrechten. Het recht om in vrijheid een mening te kunnen vormen en deze ook in vrijheid te kunnen uiten, zijn absolute voorwaarden voor een democratische samenleving.

Wat valt er volgens de wet in Nederland onder vrijheid van meningsuiting?

Onder meer het volgende:

• Het recht om te demonstreren.
• Het recht van artistieke expressie.
• De persvrijheid.
• Het uiten van je mening via bijvoorbeeld het internet.

Onderwerp: Vrijheid van meningsuiting.
Bespreek met de leerlingen/studenten het recht op vrijheid van meningsuiting. Gebruik hiervoor de informatie onder de hotspotbutton. Bespreek met hen de volgende vraag:

• Het lastige van vrijheid van meningsuiting is dat het ook bescherming biedt aan meningsuitingen die mogelijk als kwetsend of schokkend ervaren wordt. Welk voorbeeld hiervan ken je?

Denk terug aan de film, kan de winkelier volgens de wet in Nederland gestraft worden voor het dragen van het T-shirt, denk je? Waarom wel of niet?

Vrijheid van meningsuiting is geen absoluut recht. Wat betekent dit volgens jou?

Vrijheid van meningsuiting is geen absoluut recht. 

Op de website mensenrechten.nl staat hierover het volgende:

"... het mag door de overheid ingeperkt worden als dit nodig is om de rechten of goede naam van anderen te beschermen of in het belang van de nationale veiligheid of ter bescherming van de openbare orde, de volksgezondheid of de goede zeden."

Onderwerp: Vrijheid van meningsuiting.

Bekijk met de leerlingen/studenten de informatie onder de hotspotbutton en bespreek met hen de volgende vragen:

• Vrijheid van meningsuiting is geen absoluut recht. Wat betekent dit volgens jou?
• Denk terug aan de film, kan de winkelier volgens de wet in Nederland gestraft worden voor het dragen van het T-shirt, denk je? Waarom wel of niet?

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

Vrijheid van meningsuiting is geen absoluut recht. 

Op de website mensenrechten.nl staat hierover het volgende:

"... het mag door de overheid ingeperkt worden als dit nodig is om de rechten of goede naam van anderen te beschermen of in het belang van de nationale veiligheid of ter bescherming van de openbare orde, de volksgezondheid of de goede zeden."

Over welke mensenrechten gaat het in dit verhaal? Leg uit waarom je dat denkt.

Bekijk hier de korte versie van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Onderwerp: Mensenrechten in de film.

Bekijk met de leerlingen de korte versie van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op de website van Amnesty International. Bespreek met hen de volgende vraag:

• Over welke mensenrechten gaat het in dit verhaal? Leg uit waarom je dat denkt.

The T-shirt

Bedankt voor het volgen van deze les bij de film The T-shirt.

Wil je jouw klas nog eens trakteren op zo’n inspirerende les, maar dan met een andere film en/of ander thema? Movies that Matter Educatie heeft een groot filmaanbod met lesmateriaal. Bekijk het aanbod hier.