Het nieuwe examen VMBO

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Examen Geschiedenis

Het nieuwe examen VMBO

Nieuwe contexten

Onder nieuwe contexten worden vragen verstaan met bronnen die betrekking hebben op een andere inhoud en context dan op basis waarvan in de stofomschrijving in eerste instantie sprake is, maar die op basis van reeds verworven kennis uit de syllabus beantwoord moeten kunnen worden. 

Bijvoorbeeld: een pamflet uit 1942 gericht aan alle leraren en onderwijzers uit Nederland hoeft niet gekend te worden om toch een vraag over gelijkschakeling te kunnen beantwoorden (voorbeeldvraag 1)

Voorbeeldvraag 1

Bron 1

Een deel van een pamflet (1942)

Gebruik bron 1

Het pamflet was een reactie op de Duitse bezetting van Nederland. 

➤Tegen welk onderdeel van de Duitse bezetting is dit pamflet gericht?

A censuur

B deportatie

C gelijkschakeling 

D propaganda

E tewerkstelling

Aan alle leraren en onderwijzers uit Nederland!

De nazi-agenten hebben iets nieuws: 

Het nationaal-socialistische Opvoedersgilde, waarin alle leraren verenigd moeten worden.

Opvoeders van de Nederlandse jeugd, bedenk: uw taak is zeer belangrijk!

Weiger als één man lid te worden van het Opvoedersgilde!

Geef dit pamflet door. Laat het uw collega's lezen!

C

CV

Voorbeeldvraag 2

Bron 2

Een Duits affiche (1923):

Toelichting

Op het affiche staat vertaald: Handen af van het Ruhrgebied!

De vrouw met geweer stelt Frankrijk voor.

Gebruik bron 2

Iemand beweert: Wat op de tekening is te zien, is het gevolg van een bepaling van de Vrede van Versailles.

➤Noem de gebeurtenis die op de tekening te zien is. Geef ook aan wat het verband is met de Vrede van Versailles.

Doe het zo:

De gebeurtenis is: ...

Het verband met de Vrede van Versailles is: ...

Voorbeeld van een juist antwoord is:

De gebeurtenis is: de bezetting van het Ruhrgebied (door Franse troepen in 1923) (1) 

Het verband met de Vrede van Versailles is: Duitsland / de Duitse regering was niet in staat/wilde niet de herstelbetalingen betalen zoals afgesproken bij de Vrede van Versailles (en dus bezette Frankrijk het Ruhrgebied) (1)

CV

Voorbeeldvraag 3

Bron 2

Een Duits affiche (1923):

Toelichting

Op het affiche staat vertaald: Handen af van het Ruhrgebied!

De vrouw met geweer stelt Frankrijk voor.

Gebruik nogmaals bron 2

De Duitse regering was bang dat de gebeurtenis gevolgen zou kunnen hebben voor de toekomst van Duitsland.

➤Noem een gevolg waarvoor de Duitse regering bang was.

Uit het antwoord moet blijken dat de Duitse regering bang was dat door de bezetting van het Ruhrgebied de (Duitse) economie (nog) zwakker zou worden/niet zou herstellen van de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog / dat Duitsland een arm land zou worden. (1)

CV

Voorbeeldvraag 4

Bron 3

Een Duits affiche (1923):

In 1939 verscheen deze spotprent in een Amerikaanse krant met als titel: ‘Hoe lang zal het huwelijksgeluk duren?’

Gebruik bron 3

De tekenaar vergelijkt het verdrag tussen Hitler en Stalin met een huwelijk. Hij is benieuwd hoe lang het zogenaamde ‘huwelijksgeluk’ tussen de dictators Hitler en Stalin zal duren.

➤Geef een politieke verklaring waarom de tekenaar twijfelt aan de duur van dit huwelijksgeluk.

Voorbeeld van een juist antwoord is:

De tekenaar twijfelt aan de duur van het huwelijksgeluk (tussen de dictators Hitler en Stalin), omdat (één van de volgende):

• het communisme en het nationaal-socialisme twee verschillende/tegengestelde systemen waren / vijandig tegenover elkaar stonden;
• Hitler altijd had beweerd dat de Sovjet-Unie/het communisme een belangrijke vijand was van Duitsland;
• de (Lebensraum)politiek van Duitsland/gericht op gebiedsuitbreiding in Oost- Europa vroeg of laat tot een conflict met de Sovjet-Unie zou leiden.

CV

Voorbeeldvraag 5

Bron 3

Een Duits affiche (1923):

In 1939 verscheen deze spotprent in een Amerikaanse krant met als titel: ‘Hoe lang zal het huwelijksgeluk duren?’

Gebruik nogmaals bron 3

Achteraf blijkt dat de tekenaar terecht heeft getwijfeld aan het ‘huwelijksgeluk’ van Hitler en Stalin.

➤Noem de gebeurtenis waaruit blijkt dat de twijfel van de tekenaar terecht was..

Uit het antwoord moet blijken dat de aanval van Duitsland op de Sovjet-Unie (in 1941) / operatie Barbarossa (in 1941) het einde betekende voor het huwelijk/het niet-aanvalsverdrag.

CV

Voorbeeldvraag 6

Bron 4

De foto is in 1956 gemaakt in Boedapest, de hoofdstad van Hongarije:

Toelichting:

De gezichten van de opstandelingen zijn onherkenbaar gemaakt.

Gebruik bron 4

De opstandelingen hebben de symbolen van het communisme uit de vlaggen geknipt.

➤Geef een politieke verklaring waarom de opstandelingen de symbolen van het communisme uit de vlaggen hebben geknipt.

Uit het antwoord moet blijken dat de opstandelingen tegen het communisme/de Russische overheersing van hun land zijn (en de symbolen vertegenwoordigen het communisme).

CV

Overall-vragen

Met overall-vragen worden vragen bedoeld die over een gedeelte of over de hele tijdsspanne van de examenstof kunnen gaan, dus niet beperkt blijven tot één van de genoemde zes perioden. Deze vragen gaan vaak over de chronologie of over de plaatsing in een bepaalde periode.

Deze vragen staan in het examen meestal onder het kopje 'Door de tijd heen'

Voorbeeldvraag 7

Hieronder staan vijf gebeurtenissen die vanaf 1848 in Nederland hebben plaatsgevonden:

1 In Amsterdam breekt de Februaristaking uit.

2 In de omgeving van Arnhem vindt operatie Market Garden plaats.

3 In Den Haag heeft Willem III een conflict met het parlement over de Luxemburgse kwestie.

4 In Rotterdam houdt Troelstra een toespraak waarin hij de arbeiders oproept in opstand te komen.

5 In Rotterdam wordt de binnenstad gebombardeerd door de Duitse luchtmacht. 

➤Zet de gebeurtenissen in de juiste tijdvolgorde, van vroeger naar later.

Doe het zo:

Eerst ... , dan ..., dan ... , vervolgens ... en ten slotte ... (vul alleen nummers in).

Eerst 3, dan 4, dan 5, vervolgens 1 en ten slotte 2.

Opmerking

Er is maar één juiste volgorde.

CV

Nieuwe vraagtypen

In het examen GL/TL zullen ook nieuwe vraagtypen voorkomen. Deze vraagtypen worden gekenmerkt door het leggen van verbanden (oorzaken, gevolgen e.d.) of waarbij een uitleg gegeven moet worden. Veelal zijn deze vraagtypen herkenbaar aan de ‘Doe het zo’-formulering. Er moeten dan bijvoorbeeld twee stapjes gezet worden. Het antwoord wordt dan voorgestructureerd door een ‘Doe het zo’ waardoor het makkelijker wordt verbanden explicieter te benoemen (Bijvoorbeeld: Doe dit door eerst ... en daarna ...).

Voorbeeldvraag 8

Bron 5

De Duitse keizer Wilhelm II geeft in 1922 zijn mening over het einde van de Eerste Wereldoorlog.

Gebruik bron 5

De Duitse keizer Wilhelm II geeft zijn mening over het einde van de Eerste Wereldoorlog.

➤Leg uit, met behulp van de bron, dat zijn mening past bij de Dolkstootlegende. 

Doe dit door:

-eerst aan te geven wat de Dolkstootlegende is, en

-daarna, met de behulp van de bron, aan te geven dat de mening van de keizer past bij het begrip Dolkstootlegende.

De Duitse arbeiders hebben onder mijn leiding met veel moed en inzet aan het front gevochten. Zij zorgden ervoor dat er telkens voldoende wapens en munitie was. Dat ze later begonnen te twijfelen, dat was de schuld van de leiders van bepaalde politieke partijen. Die gewetenloze opruiers zijn de echte schuldigen aan de totale ineenstorting van Duitsland en het verlies van de oorlog. Het was niet de schuld van de fatsoenlijke en vaderlandslievende arbeiders.

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• de dolkstootlegende is een (complot)theorie dat Duitsland de Eerste Wereldoorlog niet op het slagveld had verloren, maar door (een revolutie van) socialisten/communisten van binnenuit/binnen Duitsland (waardoor de strijd gestaakt moest worden) (1)
• de mening van keizer Wilhelm II past bij de Dolkstootlegende, omdat volgens hem de nederlaag van Duitsland de schuld was van de (leiders van de) socialistische en communistische partijen / het was de schuld van de politiek / het was niet de schuld van het leger/de legerleiding/de soldaten/de (fatsoenlijke en vaderlandslievende) arbeiders (1)
  

CV

Voorbeeldvraag 9

Bron 6

De Duitse geheime politie schrijft op 11 november 1938 in een rapport.

Gebruik bron 6

➤Leg uit dat de gebeurtenis in de bron past bij een kenmerk van het nationaal-socialisme.

Doe dit door:

- eerst het kenmerk te noemen van het nationaal-socialisme, en

- daarna met een voorbeeld uit de bron dat kenmerk aan te tonen.

Afgelopen nacht zijn er 191 synagogen en 11 buurthuizen in brand gestoken. Nog eens 76 synagogen zijn tot de grond toe verwoest. Daarnaast zijn er zo’n 20.000 Joden opgepakt. Er vielen 36 doden en er waren ook 36 zwaargewonden. Deze doden en gewonden zijn Joden.

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• kenmerk: anti-semitisme / Jodenhaat (1)
• voorbeeld uit de bron: er wordt geweld gebruikt tegen Joden/Joodse bezittingen/Joodse gebedshuizen / Joden worden gearresteerd, gedood of raken (zwaar)gewond (1)
  

CV

Het gebruik van kernbegrippen staatsinrichting die voorafgaan aan de inhoudelijke examenstof

Voorafgaand aan de stofomschrijving staat een lijst met kernbegrippen die te maken hebben met de werking van Staatsinrichting, zoals o.a. rechtsstaat, democratie en dictatuur.

Voorbeeldvraag 10

In 1936 werd onder leiding van Stalin in de Sovjet-Unie een grondwet ingevoerd. In theorie stonden er, net als in de Nederlandse grondwet, democratische grondrechten in deze grondwet. Maar in de praktijk werden deze grondrechten niet toegepast.

➤Geef twee voorbeelden van democratische grondrechten die in de praktijk niet toegepast werden.

In het antwoord moeten twee voorbeelden genoemd worden van democratische grondrechten die niet toegepast werden, zoals vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vergadering, vrijheid van godsdienst, vrijheid van onderwijs, er was geen eerlijke rechtspraak/er waren showprocessen

per juist voorbeeld (1)

CV

Voorbeeldvraag 11

Bron 7

Een foto uit de tijd van de Duitse bezetting van Nederland (1942)

Gebruik bron 7

Het echtpaar op de foto is verplicht een herkenningsteken te dragen. Tegenwoordig zou dat ondenkbaar zijn, omdat het in strijd is met een grondrecht uit de Nederlandse grondwet.

➤Welk grondrecht wordt bedoeld?

Uit het antwoord moet blijken dat het (dragen van een Jodenster) in strijd is met het discriminatieverbod / het recht op gelijke behandeling.

Opmerking

Niet goed gerekend mag worden vrijheid van geloof of godsdienstvrijheid.

CV