De Koude Oorlog (1960-1970)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Introduction

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen welke gebeurtenissen de Koude Oorlog in de jaren '60 bepaalden.

De Koude Oorlog

Periode 1960-1970

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen welke gebeurtenissen de Koude Oorlog in de jaren '60 bepaalden.

U2-incident

1 mei 1960

De Sovjet-Unie schiet een Amerikaans spionagevliegtuig neer, 

dat boven het land foto's aan het maken is.

Video

Reconstructie U2-incident

Piloot Francis Gary Powers overleeft de crash en wordt gevangen genomen door de Sovjet-Unie. Hij zal later worden geruild tegen een Sovjet-spion. 

De speelfilm Bridge of Spies (2015) gaat hierover.

Berlijnse Muur

13 augustus 1961

Waarom een muur?

• Veel inwoners van Oost-Duitsland willen weg.
  

• De grens (IJzeren Gordijn) tussen Oost- en West-Duitsland is dicht
  

• De grens tussen Oost- en West-Berlijn is wél open
  

• West-Berlijn is volgens de Sovjet-Unie 'de etalage van het kapitalisme'.

De grens tussen Oost- en West-Duitsland (het IJzeren Gordijn) is afgesloten: reizen tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oosten, is zonder de juiste papieren vrijwel onmogelijk...

...maar de grens tussen Oost- en West-Berlijn is nog gewoon open! Je kan dus van Oost- naar West-Berlijn lopen, daar de trein pakken en naar het vrije Westen afreizen!

Eigenlijk gek, want ook deze grens is het IJzeren Gordijn.

Waarom een muur?

• Veel Oost-Berlijners zien het rijke westen en willen weg. Vooral mensen met een hogere opleiding vluchten naar het westen
  

• De Oost-Duitse regering ziet dit als een grote bedreiging voor de toekomst van hun land: Berlijn moet dicht
  

• Vergeet dit ook niet: de Oost-Duitse regering geeft aan dat ze de Muur bouwen om zich tegen het fascistische Westen te beschermen.

In de maanden voor de bouw van de Muur vluchtten ruim 3 miljoen, vaak hoogopgeleide, Oost-Duitsers via Berlijn naar het Westen.

Overigens zal de Oost-Duitse regering dit niet als reden voor de bouw van de Muur: volgens hen moet de Muur de inwoners van Oost-Duitsland beschermen tegen 'kapitalisme en fascisme'.

Gevolgen

• Bouw van De Berlijnse Muur, augustus 1961
  

• Laatste gat in het IJzeren Gordijn is dicht

• West-Berlijn was wél bereikbaar vanuit West-Duitsland

• Vluchtelingenstroom neemt sterk af

• Wel: veel ontsnappingen, vaak met dodelijke afloop...

• Vergeet dit ook niet: ontsnappen betekende vaak dat je je familie nooit meer zag.
  

Conrad Schumann hield als Vopo (Oost-Duitse politie) op 15 augustus 1961 toezicht bij de kruising van de Ruppiner en de Bernauer Straße. Schumann had al een aantal malen op de prikkeldraadversperringen gestapt om te controleren of ze goed lagen en waagde in een onbewaakt ogenblik de sprong over het prikkeldraad, waarbij hij zijn machinepistool liet vallen en hij zette het op een rennen naar een West-Berlijns politiebusje dat net over de grens stond.

Fotograaf Peter Leibing nam van hem een foto op het moment hij over het prikkeldraad sprong. Deze foto van Schumann werd wereldberoemd. Schumann werkte na zijn vlucht in Beieren bij het automerkbedrijf Audi als machinezetter. Hij pleegde zelfmoord op 20 juni 1998. De reden hiervoor is dat hij bang bleef voor wraak van de Stasi. Zelfs na de val van de muur bleef hij bang voor wraak van ex-Stasileden.

Video

Histoclips: Berlijn en de Koude Oorlog

Fragment: De Berlijnse Muur

"Ich bin ein Berliner"

Toespraak van Kennedy tijdens zijn bezoek aan Berlijn in juni 1962

President Kennedy houdt zijn toespraak (natuurlijk) in het Westen van Berlijn: dit deel was namelijk bondgenoot van de Verenigde Staten. 

Hij bezoekt de Berlijnse Muur, zoals je hier kunt zien, waarbij er bewust gekozen is voor een verhoging, zodat ook de mensen in Oost-Berlijn hem zouden kunnen zien.

Vertaling van de toespraak

 "Tweeduizend jaar geleden waren de meest trotse woorden 'civis Romanus sum'. 

Vandaag, in de wereld van vrijheid, is de meest trotse leuze 'Ich bin ein Berliner' ... 

Alle vrije mensen, waar ze ook leven, zijn burgers van Berlijn, en dus ben ik, als vrij man, er trots op te kunnen zeggen 'Ich bin ein Berliner'!"

Kennedy wilde zowel de Latijnse als Duitse tekst goed kunnen uitspreken. Daarom had hij een spiekbriefje gemaakt waarop de uitspraak (fonetisch) stond uitgeschreven.

Kennedy wilde zowel de Latijnse als Duitse tekst goed kunnen uitspreken. Daarom had hij een spiekbriefje gemaakt waarop de uitspraak stond uitgeschreven.

"Ich bin ein Berliner"

"civis Romanus sum"

Dat betekent ik ben een Romeins staatsburger

"Lass' sie nach Berlin kommen"

Deze zin staat iets verder in de toespraak.

Video

De Berlijnse Muur:

1. Het ontstaan

Cubacrisis

16-28 oktober 1962

Wat weet jij eigenlijk
van Cuba?

Cuba

(Communistisch)

Verenigde Staten

(Kapitalistisch)

De afstand tussen Cuba en de Verenigde Staten is ongeveer 200km

?

Oorzaken

• Sinds 1959 was Cuba communistisch
  

• Dit zorgde voor grote irritatie én angst bij de Verenigde Staten: "Communisme in de achtertuin!"

• Mislukte invasie van de CIA op Cuba: Varkensbaai-incident (april 1961)

Oorzaken

• (Economische) boycot van Cuba sinds 1959

• Cuba gaat/moet suiker verkopen aan de Sovjet-Unie

• Cuba en de Sovjet-Unie zijn bang voor een Amerikaanse invasie van Cuba.
  

• De Sovjet-Unie plaatst raketten op Cuba in ruil voor kopen van Cubaanse suiker

16-22 oktober 1962

• Amerikaanse vliegtuigen tonen foto's van een raketbasis in aanbouw
  

• President Kennedy wordt op de hoogte gebracht
  

• De laatste raketonderdelen zijn per schip onderweg van de Sovjet-Unie naar Cuba
  

Grote onrust bij de Verenigde Staten

Wat kan Kennedy doen?

Wat zal Kennedy doen?

• Niets doen

• Praten met de Sovjet-Unie (diplomatie)

• Aanval of op Cuba of invasie van Cuba
• Fidel Castro overhalen: "Werk samen met ons, niet met de Russen."

• Blokkade van het eiland, zodat er geen schepen met onderdelen Cuba bereiken

Kennedy 

besluit:

• Praten met de Sovjet-Unie

• Blokkade rondom Cuba

De spanning neemt toe...

Kennedy aan Chroesjtsjov:

• "Haal de raketbasis op Cuba weg."

• "Laat de Sovjet-schepen met raketonderdelen omkeren."
  

Chroesjtsjov aan Kennedy:

• "Akkoord, maar dan moeten de Amerikanen Cuba niet aanvallen."

Het Amerikaanse marineschip

Het schip uit de Sovjet-Unie met aan boord de raketonderdelen.

Chroesjtsjov aan Kennedy:

• "Akkoord, maar dan moeten de Amerikanen Cuba niet aanvallen."
  

• "De Verenigde Staten moet hun raketten uit Turkije weghalen. Deze stonden gericht op de Sovjet Unie."
  

• Vergeet dit ook niet: de Amerikanen dachten dat het bestaan van deze raketten heel geheim was...
  

Robert Kennedy 

adviseert zijn broer: 

"Reageer alleen op het eerste verzoek van Chroesjtsjov. 

Doe net of je het tweede bericht niet hebt ontvangen."

Chroesjtsjov gaat akkoord!

Kennedy en Chroesjtsjov in 1961, dus vóór de Cubacrisis, bij een ontmoeting in Wenen.

Video: De Cubacrisis

Gevolgen van de Cubacrisis

• Iedereen beseft dat de wereld heel dicht bij een nieuwe wereldoorlog had gezeten
  

• Betere communicatie tussen de VS en de SU: directe telefoonverbinding (Hotline)

• De Amerikanen halen ook hun raketten uit Turkije, maar spreken met Chroesjtsjov af dat hij dit niet bekend maakt.
  

• Chroesjtsjov zal, mede door zijn optreden, in 1964 als leider van de SU worden afgezet.

De Praagse Lente

1968

• In 1968 wordt Alexander Dubček leider van Tsjechoslowakije
• Hij wil ‘communisme met een menselijk gezicht’
• Mensen mochten zeggen en schrijven wat ze willen
• Uiteindelijk grijpt de Sovjet-Unie uiteindelijk in en Dubček werd gearresteerd
• Deze Praagse Lente had toen een half jaar geduurd 
• 
  

Vietnamoorlog (2)

Amerikanen in Vietnam 1957-1975

Wat weet jij eigenlijk
van de Vietnamoorlog?

Hoe zat het ook alweer?

• Noord-Vietnam was communistisch
  

• Zuid-Vietnam was kapitalistisch

• Grens ligt bij de 17e breedtegraad

• De Verenigde Staten steunen (in het geheim) Zuid-Vietnam

• Dominotheorie
  

Dominotheorie

Amerikaanse steun aan Zuid-Vietnam

Doel: voorkomen dat Zuid-Vietnam onder de voet wordt gelopen door het communistische Noord-Vietnam

• Noord-Vietnam steunen communistische aanhangers in Zuid-Vietnam: Vietcong

• Er ontstaan een burgeroorlog in 1957
  

• Amerikanen steunen Zuid-Vietnam, eerst met 'adviseurs' en wapens, daarna met troepen (eind 1963: 16.000)
  

• CIA vermoordt leider van Zuid-Vietnam in 1963 en plaatst een stroman

Tonkin-incident

augustus 1963

'Aanslag' op het Amerikaanse marineschip Maddox door Noord-Vietnam

Gevolgen

• Amerikanen zien de aanslag als een oorlogsverklaring
  

• President Johnson krijgt carte blanche om het probleem op te lossen (lees: oorlogsverklaring)
  

• Operation Rolling Thunder

• Vergeet dit ook niet: in 1968 zijn er ongeveer 500.000 Amerikaanse soldaten in Vietnam

Video

Operation Rolling Thunder

Maar...waarom gaat het zo hopeloos mis in Vietnam?

Hoe verliep de oorlog?

• De Amerikanen vochten in een volstrekt onbekend jungle-gebied, terwijl de Vietnamezen dit gebied goed kenden
  

• Guerilla-oorlogsvoering: geen massale aanvallen, maar kleine, onverwachte aanvallen van de Vietcong
  

Hoe verliep de oorlog?

• De vijand bevond zich ook tussen de bondgenoten
  

• Waar is de vijand?! De Vietcong maakte gebruik van tunnels, ondergrondse bunkers en waren soms vrijwel onzichtbaar
  

Van kwaad tot erger: 

napalm en Agent Orange

De Verenigde Staten zetten alles in om de oorlog te winnen

Steeds meer protesten tegen de oorlog

• Er reizen veel journalisten mee met de soldaten
  

• De oorlog is vanuit de huiskamer te volgen op televisie en in de kranten
  

• Niet alleen de Vietnamezen, maar ook de eigen soldaten begaan vreselijke oorlogsmisdaden
  

• De frustraties van de soldaten zijn duidelijk te zien: "Wat doen we daar?!"

• Vergeet dit ook niet: de meeste protesten zijn in Amerika zelf, maar ook in Nederland wordt tegen de oorlog geprotesteerd.
  

LBJ! 

How many kids 

did you kill today?

Afloop van de oorlog

• Nixon, vanaf 1969 president, wil de oorlog beëindigen
  

• Zo min mogelijk gezichtsverlies voor de Amerikanen: Peace with Honour

• Vietnamisering: geef de oorlog terug aan de Vietnamezen
  

• Terugtrekking van de Amerikaanse troepen
  

• Vredesverdrag met Noord-Vietnam/Vietcong in Parijs (1973)
  

Gevolgen van de Vietnamoorlog

• Het Amerikaanse zelfvetrouwen heeft een enorme dreun gehad

• Veel Vietnamveteranen met posttraumatische stressstoornis, maar worden vooral als moordenaars gezien
  

• Enorme staatsschuld van de Verenigde Staten door de oorlogskosten

Gevolgen van de Vietnamoorlog

• De Vietnamoorlog had eigenlijk niet zoveel met de Koude Oorlog te maken, meer met Amerika's angst voor het communisme
  

• Vergeet dit ook niet: in 1975 valt Noord-Vietnam, Zuid-Vietnam binnen. Het land wordt in 1976 in zijn geheel communistisch
  

Begrippen uit deze les

• dekolonisatie
• blokkade
• Vietcong
• Dominotheorie
• Rolling Thunder
• Agent Orange
• Napalm
• Guerilla
• vietnamisering

Personen uit deze les

• Dwight Eisenhower
• John F. Kennedy
• Lyndon B Johnson
• Nikita Chroesjstsjov
• Fidel Castro
• Richard Nixon
• Ho Chi Minh

Schrijf 3 dingen op
die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je nog
niet zo goed hebt begrepen