Het Romeinse Rijk

Het ontstaan van de stad Rome is een goed verhaal waard. Hoewel de stad naar alle waarschijnlijkheid 'gewoon' is ontstaan zoals elke andere stad, op een gunstige en veilige (handels)plek, is het verhaal van Romulus en Remus verplichte kost om te vertellen. Er zijn nogal wat verschillende versies in omloop, mede veroorzaakt vanwege het feit dat het verhaal in eerste instantie mondeling werd doorgegeven. Een versie is te vinden onder Links en bijlagen, onderaan dit lesplan. 

Nadat het verhaal van Romulus en Remus is verteld, kan deze praktische opdracht worden gedaan. Bij deze opdracht, die de leerlingen zowel alleen als in groepsverband kunnen maken. Bij deze opdracht maken de leerlingen m.b.v. de app Puppet Pals een korte video van het verhaal. Uiteraard kan hiervoor elke andere app worden gebruikt; dit is afhankelijk van de devices die de leerlingen gebruiken en de keuze die jij als leraar maakt.

Het stuk staatsinrichting kan voor sommige leerlingen best pittig zijn, mede door begrippen als consul en senaat. Het helpt om aanknopingspunten te vinden bij de kennis van de leerlingen, bijvoorbeeld door de vergelijking te maken met een moderne republiek.

In deze les is een aantal afleveringen van het NPO-programma Welkom bij de Romeinen opgenomen. Deze werken bijzonder goed in de klas. Alle video's zijn optioneel. 

Onderwerpen:

Personen:

De Romeinse bezetting van onze gebieden duurde ruim 400 jaar. Dit is voor leerlingen een niet te bevatten tijdspanne. Laat staan in combinatie met het begrip bezetting. Dit woord is voor de meeste leerlingen permanent gekoppeld aan de Duitse bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is daarom goed om met de leerlingen in te gaan op te vraag hoe het mogelijk is dat de Romeinen hier eeuwenlang konden zijn, zonder dat daar veelvuldig opstanden van kwamen. Wat leverde de bezetting de mensen op? Op welke manieren leefden de Romeinen en de volken in dit gebied met elkaar samen?

De limes in ons land was weliswaar een versterkte grens, maar het was zeker geen ondoordringbare muur. De kracht van de limes zat hem met name in de manier waarop troepen verdeeld waren langs de grens, en de flexibiliteit van de legers (mede door de goede wegen). Als een soort 'blauw op straat' waren er altijd Romeinse legereenheden in de buurt. Zeker aan het begin van de bezetting konden de rust makkelijk worden bewaard.

Het laatste deel van de les laat bekende overblijfselen van de Romeinen in alle delen van Europa. Dit zorgt eigenlijk wel in elke klas tot de reactie' Hé, daar ben ik geweest!'. Leuk, en zeker gebruik van maken! 

Onderwerpen:

Personen:

Deze les behandelt het dagelijks leven van rijke en arme Romeinen (in Rome). De verschillen worden vooral duidelijk door gebruik te maken van de slides waarbij veelvuldig gebruik wordt gemaakt van hotspots, zoals de tekeningen van een insula en een villa rustica. Met deze slides kunnen leerlingen écht zelf ontdekken op welke manier de Romeinen leefden.

De titel Brood en spelen slaat natuurlijk op de wijze waarop rijke Romeinen omgingen met de sociale verschillen in het rijk: de armen moesten vooral vermaak en eten hebben, zodat ze niet in opstand kwamen. Slimme jongens: die Romeinen!

Sta ook zeker wat langer stils bij de gladiatorengevechten in het Colosseum. Het blijft leerlingen fascineren. Mocht je wat beeldmateriaal willen gebruiken: het eerste uurtje van Stanley Kubrick’s Spartacus (1960!) is perfect. Misschien nog wel geschikter dan een film als Gladiator.

In een overzichtelijke maatschappijpiramide wordt getoond welke verschillende bevolkingsgroepen er in het Romeinse Rijk waren, maar vooral ook wat hun status was. 

Slaven nemen in de Romeinse samenleving een bijzondere plek in. Het is goed om met de leerlingen wat langer stil te staan bij hun beeld van een slaaf en wat een Romeinse slaaf was. Het waren namelijk niet alleen mensen die in de mijnen rots aan het hakken waren: ze voerden ook taken uit die bij ons zeker niet gezien worden als slavenwerk, zoals: architect en leraar.

Onderwerpen:

Het is goed om te weten dat deze les geen godsdienstige benadering van het christendom is. Het betreft hier een historische benadering die het belang van het christendom in de historische context van het Romeinse Rijk plaatst. Uiteraard kunnen hier, afhankelijk van de signatuur van de school, eigen keuzes in worden gemaakt.

Het contact tussen de Romeinen en de volken die leven in het Midden-Oosten begint met de verovering van de streek Palestina rond 63 v. Chr. Het grootste struikelblok tussen beide culturen is het al dan niet aanhangen van één of meerdere goden. Dit zorgt voor Joodse opstanden en resulteert uiteindelijk in de diaspora. Dat gaat te ver voor dit onderwerp, maar het komt in latere leerjaren ongetwijfeld terug.

Belangrijk voor de leerlingen is te begrijpen dat het christendom voortkomt uit het Jodendom en dat beide religies belangrijke kenmerken delen, waarvan het monotheïsme wellicht de voornaamste is.

Het christendom kent een bijzondere ontstaansgeschiedenis. Waar de religie in eerste instantie met geweld werd bestreden, wordt het later toegestaan en vervolgens zelfs staatsgodsdienst. 

Onderwerpen:

Personen:

Het is bijna niet voor te stellen dat het Romeinse Rijk bijna duizend jaar bestond. En dat het Oost-Romeinse Rijk vervolgens nog eens duizend jaar langer bestond. Deze enorme perioden kunnen wellicht het beste aan de hand van een tijdbalk worden getoond.

Hoewel de splitsing van het Romeinse Rijk noodzakelijk was, bleek het natuurlijk ook gewoon uitstel van executie. Het einde van het West-Romeinse Rijk is er één van geleidelijk verval: machtsstrijd, corruptie en verkeerd bestuur zorgen er uiteindelijk voor dat de verschillende volken, ‘barbaren’ die opgejaagd waren door de Hunnen, het Romeinse Rijk kunnen binnenvallen. 

In deze les is een serie schilderijen van de Amerikaanse schilder Thomas Cole (1801-1848) opgenomen. In deze serie, The Course of Empire, laat hij de opkomst en val van een fictief rijk zien. Fictief, maar de overeenkomsten met het Romeinse Rijk zijn treffend. Zeker het vierde schilderij uit de serie, Destruction, is een feest om met de leerlingen te analyseren.

Wat blijft er over van de Romeinen? Veel, als zullen leerlingen dat niet direct zo ervaren. Zeker niet als ze tijdens een vakantie (verplicht) langs de ruïnes van het Forum Romanum lopen. Maar ga je met hen in op kenmerken van cultuur en taal, dan is de ervaring dat dit beeld snel kantelt.