§2.3 ontleding (3H)

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

• Korte bespreking §2.3
  
• Zelfstandig werken

Wat gaan we doen vandaag?

Na deze paragraaf kun je de volgende begrippen uitleggen en in de juiste context gebruiken :

• energie-effecten: exotherm en endotherm.
• ontleding op macroniveau en op microniveau.
• thermolyse, elektrolyse en fotolyse.
• reactieschema's.

Wat weet je na deze paragraaf

H3A: De eerste 4 minuten.......

En verder

• Jas uit
• Tas van tafel
• Telefoon in je tas

Leg dit klaar op je tafel:

• Je scheikunde boek
• Een schrift met je huiswerk 
• Een pen

Filtreren

Adsorberen

Indampen

Destilleren

Extraheren

Sleep de fase en faseovergang naar de juiste plek.

Ik kan benoemen in welke drie fasen een stof kan voorkomen.

1

Smelten

Stollen

Condenseren

Sublimeren

Rijpen

Verdampen

gas

vloeistof

vaste stof

Indeling van de stoffen

Ontleedbare stoffen

meerdere atoomsoorten bestaat, bijvoorbeeld koolstofmonooxide, CO

niet-ontleedbare stoffen

stof die je niet kunt ontleden, stof die uit één atoomsoort bestaat, bijvoorbeeld Mg of O₂

Zuurstof wordt aangetoond door een gloeiend stukje hout (gaat fel branden).

Waterstof wordt aangetoond door het aan te steken (je hoort een plop geluid).

Aantoningsreacties

Welk gas konden we aantonen tijdens de ontleding van suiker?

1. Waterdamp
2. Zuurstof
3. Waterstof
4. Koolstof

• Chemische reactie met één beginstof  
  
• Reactie stopt als je stopt met toevoegen van warmte. Je moet dus steeds energie toevoegen
  
• Je ziet geen vuur en er ontstaat geen warmte.
  
• Moleculen veranderen blijvend.
  

Wat is ontleding

Hoe kun je nou zo'n ontledingsreactie scheikundig opschrijven?

Reactieschema

1 Beginstof → 2 of meer ontledingsproducten

Een voorbeeld

Een propje papier wordt in een reageerbuis sterk verhit zonder dat er lucht bij kan. Tijdens het verhitten ontstaat een zwarte vaste stof (koolstof), condens (water) en een brandbaar gas.

Reactieschema van deze ontleding

Papier → koolstof + water + gas

Het reactieschema

We hebben net in het filmpje de ontleding van suiker gezien. Geef van deze ontleding het reactieschema

Endotherm 

je moet steeds energie toevoeren om de reactie te laten verlopen. 

Stop je met toevoegen dan stopt ook de reactie

Exotherm en endotherm

Exotherm

er komt energie vrij bij de reactie

De reactie loopt vanzelf door ook al stop je er geen energie meer in

Endotherm 

je moet steeds energie toevoeren om de reactie te laten verlopen. 

Stop je met toevoegen dan stopt ook de reactie

Exotherm en endotherm

Exotherm

er komt energie vrij bij de reactie

De reactie loopt vanzelf door ook al stop je er geen energie meer in

Een chemische reactie kent ALTIJD een energie effect (endotherm of exotherm)

Fotolyse

Ontleding door middel van licht

Electrolyse

Ontleding door middel van elektriciteit 

Thermolyse

Ontleding door middel van temperatuur 

3 typen ontledingsreacties (kennen!)

Fotolyse is een ontledingsreactie door middel van licht. 

Lichtgevoelige stoffen worden om deze reden in het donker bewaard.

Bruine flesjes gemaakt van glas voor medicijnen worden gebruikt omdat ze licht tegen gaan en dus fotolyse voorkomen

Fotolyse

Elektrolyse is een ontledingsreactie door middel van elektriciteit. 

voorbeeld

water ontleden met elektriciteit:

water (l)  → waterstof (g) + zuurstof (g)

Electrolyse

De minimale temperatuur die nodig is om een verbinding te ontleden heet; ontledingstemperatuur.

Bij stoffen waar kool vrij komt bij de reactie zonder zuurstof zijn het organische stoffen.

Thermolyse

Mengsel: Verschillende stoffen door elkaar. Kunnen van elkaar gescheiden worden.

Verbinding: Zuivere stof. Kan alleen nog chemisch ontleed worden in elementen. Bestaat uit verschillende soorten atomen.

Element: Zuivere stof die niet verder ontleed kan worden. Bestaat uit één soort atomen.

Het verschil tussen een fysische scheiding of chemische ontleding:

bij een chemische ontleding maak je de moleculen stuk. Er ontstaan nieuwe stoffen

Verschil scheiding en ontleding

00:29

Wat was de beginstof van dit experiment?

1. Zout
2. Suiker
3. Koolstof
4. Sneeuw

Tijdens het strijken met een te heet strijkijzer ontstaan schroeivlekken. Dit is een ...

1. Thermolyse
2. Elektrolyse
3. Fotolyse
4. Geen ontleding

Na een jaar zijn de kleuren van felgekleurde gordijnen op sommige plekken verbleekt. Dit is een ...

1. Thermolyse
2. Elektrolyse
3. Fotolyse
4. Geen ontleding

Door glas sterk te verhitten kan het in een andere vorm gegoten worden. Dit is een ...

1. Thermolyse
2. Elektrolyse
3. Fotolyse
4. Geen ontleding

Met behulp van elektrische energie wordt aluminium gemaakt uit aluminiumerts. Dit is een ...

1. Thermolyse
2. Elektrolyse
3. Fotolyse
4. Geen ontleding

Elke reactie heeft een energie-effect.

• Bij een exotherme reactie komt energie vrij.
  
• Voor een endotherme reactie is voortdurend toevoer van energie nodig.
  

Bij faseovergangen en het oplossen en uitkristalliseren van stoffen is er ook een energie- effect.

Een reactieschema is een schematische weergave van een proces met het patroon:

A (+ B) → C + D

In een reactieschema staat vaak ook de fase van de stof:

vast (s), vloeibaar (l), gas (g) of opgelost (aq).

Samengevat

01:42

Wat zou die heldere kleurloze vloeistof kunnen zijn?

1. Vloeibaar suiker
2. Olie
3. Water
4. Alcohol

05:39

Wat waren de reactieproducten van dit experiment?

1. Koolstof, water en brandbaar gas
2. Koolstof, alcohol en een gas
3. Karamel, water en een gas
4. Karamel, water en brandbaar gas

Bij een ontleding verdwijnt één beginstof en ontstaan twee of meer reactieproducten.

Het reactieschema van een ontleding heeft het patroon

stof A → stof B + stof C (+ ...).

Op microniveau is een ontleding een reactie waarbij de moleculen van de beginstof verdwijnen. Er ontstaan bij een ontleding altijd twee of meer soorten andere moleculen

Er zijn drie soorten ontleding:

- thermolyse: ontleding door warmte;

- elektrolyse: ontleding door elektrische stroom;

- fotolyse: ontleding door licht.

Zuivere stoffen zijn te onderscheiden in ontleedbare en niet-ontleedbare stoffen.

.

Samengevat

Hoe goed begrijp je nu ontleden

😒🙁😐🙂😃

Noem 3 dingen die jij hebt geleerd bij het maken van je samenvatting

Stel 1 vraag over een onderdeel dat je niet helemaal hebt begrepen.

Ik heb deze les §2.3 voorbereid

😒🙁😐🙂😃

4.4 Rekenen aan reacties - basis

Huiswerk

Zie magister