This lesson contains 48 slides, with interactive quizzes, text slides and 5 videos.
Lesson duration is: 60 min
Introduction
Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog verliep.
Items in this lesson
Terugblik
Sleep de gebeurtenissen in de juiste volgorde van tijd. Begin met de gebeurtenis die het langst geleden is.
Duitsland valt Polen aan.
Japan valt Pearl Harbor aan.
Duitsland valt Nederland aan.
D-day.
Atoombommen op twee Japanse steden.
Slide 1 - Drag question
Verloop WOII
Slide 2 - Slide
5.2 Nederland bezet
Hoe was het leven in Nederland onder Duitse bezetting?
Slide 3 - Slide
Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga
Slide 4 - Slide
Leerdoelen
Ik kan de begrippen collaboreren, het verzet, Hongerwinter en NSB (Nationaal Socialistische Bond) uitleggen.(R)
Ik kan beschrijven hoe de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvielen en hoe Nederland bezet werd. (T1)
Ik kan beschrijven hoe het leven in Nederland tijdens de Duitse bezetting eruit zag. (T1)
Ik kan uitleggen waarom sommige mensen collaboreerden, in het verzet gingen of niets deden tegen de Duitse bezetting. (T2)
Ik kan uitleggen waarom het noorden van Nederland in 1944 een Hongerwinter hadden en wat de gevolgen daarvan waren. (I)
Slide 5 - Slide
Hoelang heeft Nederland gevochten tegen nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog?
Slide 6 - Mind map
Nederland mobiliseert
november 1939
De Nederlandse regering hoopt dat, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog, Nederland neutraal zou blijven.
Uiteindelijk wordt pas laat besloten om tóch te mobiliseren en gebruik te maken van de Hollandse Waterlinie.
Slide 7 - Slide
Duitsland valt aan
10 mei 1940
Op vrijdagmorgen, om 3.55, valt het Duitse leger het slecht bewapende Nederland aan.
Op sommige plekken, zoals bij de Afsluitdijk en de Grebbelinie, wordt nog behoorlijk tegenstand geboden, maar tegen de overmacht is niets opgewassen.
Slide 8 - Slide
Regering wijkt uit naar Londen
13 mei 1940
Om niet in de handen van de Duitsers te vallen, wijkt een groot deel van de Nederlandse regering uit naar Engeland.
Vanuit Londen zal koningin Wilhelmina de Nederlanders motiveren om niet op te geven en tegen de bezetters te strijden.
Slide 9 - Slide
Slide 10 - Video
Bommen op Rotterdam
14 mei 1940
Hoewel de stad zich al heeft overgegeven, bombarderen de Duitsers Rotterdam tóch.
Het bombardement duurt maar een kwartier, maar de binnenstad is verwoest, en zal pas na de oorlog weer worden opgebouwd.
Slide 11 - Slide
https:
Slide 12 - Link
Nederland geeft zich over
15 mei 1940
Na het bombardement op Rotterdam, en de Duitse dreiging om ook andere steden te bombaderen, kan Nederland niets anders dan zich overgeven.
In totaal komen in de meidagen van 1940 ongeveer 2200 mensen om het leven.
Slide 13 - Slide
Het resultaat?
Slide 14 - Slide
De Duitse inval
Vrijdag 10 mei 1940 – 14 mei 1940
Waarom gaf het Nederlandse leger zich al na 5 dagen over?
- Slechte bewapening en geen goede voorbereiding
- Angst voor bombardementen op andere steden
Slide 15 - Slide
Deel van Duitsland
29 mei 1940
Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande
De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar.
Slide 16 - Slide
Duits bestuur in NL
Slide 17 - Slide
De NSB
in 1941 werden alle politieke partijen verboden, behalve de NSB.
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) werkte mee met de Duitse bezetter (= collaboratie)
De leider van de NSB, Anton Mussert, mag zich 'Leider van het Nederlandsche Volk' noemen, maar de Duitsers zijn uiteindelijk de baas.
Slide 18 - Slide
Alle post- en sierduiven moeten worden gedood.
Duiven vliegen vrij rond en kunnen
boodschappen brengen naar de geallieerden.
Duivenpootjes mét ring moeten
als bewijs worden ingeleverd.
Slide 19 - Slide
De eerste bezettingsmaanden
mei 1940 - februari 1941
De Duitsers gedragen zich meestal keurig en de meeste Nederlanders pakken hun normale leven op en werken, passief of actief, met de Duitsers samen.
Nederlandse bedrijven kunnen goed geld verdienen aan de 'Duitse oorlog'...
Slide 20 - Slide
Februaristaking
februari 1941
De eerste grote verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland.
Aanleiding waren de razzia's in Amsterdam, als reactie op de moord op een NSB-er.
Slide 21 - Slide
Slide 22 - Video
Verzet
Wat is verzet?
Aanslagen plegen of illegale krantjes verspreiden? Onderduikers helpen?
Of naar rechts gaan als de Duitsers zeggen dat je naar links moet gaan?
Slide 23 - Slide
In totaal waren er rond de 45.000 Nederlanders die actief verzet pleegden.
Maar dat konden ze niet doen zonder de hulp van honderduizenden anderen.
Verzet plegen was levensgevaarlijk: niet alleen voor jezelf, maar ook voor je omgeving.
Slide 24 - Slide
Om te voorkomen dat Joden worden opgepakt,
worden identiteitsbewijzen vervalst...
Slide 25 - Slide
Pip Matthée is een 23-jarige eigenaar van een reclame-adviesbureau uit Roosendaal als in 1942 het gevaar dreigt om in Duitsland te werk gesteld te worden. Dat betekent het verlies van zijn baan. Op advies van NSB-burgemeester Daems wordt Pip lid van de NSB, maar krijgt desondanks een oproep om in Duitsland te gaan werken. Meteen zegt hij zijn lidmaatschap op. Snel trouwt hij, in de hoop dat zijn echtgenote de zaak mag overnemen. Dat lukt niet en Pip moet naar Wenen.
A
Verzet
B
Collaboratie
Slide 26 - Quiz
Dr. H. M. Hirschfeld is secretaris-generaal van twee ministeries: dat van Handel, Nijverheid & Scheepvaart en van Landbouw & Visserij. Hij was gedeeltelijk van joodse afkomst en moest niets van de Duitsers hebben. Toch kon hij uitstekend met hen samenwerken. De Duitsers deelden zijn mening over de rust en orde die in Nederland nodig was. Binnen enkele dagen na de capitulatie van Nederland maakte deze ambtenaar met de bezetter belangrijke afspraken over openbare orde, voedselvoorziening en economische 'samenwerking' met Duitsland.
A
Verzet
B
Collaboratie
Slide 27 - Quiz
Hannie Schaft is opgevoed met socialistische ideeën. In de oorlog heeft ze op verschillende manieren (onder andere door het stelen van persoonsbewijzen van niet-joodse vrouwen om deze door te geven aan joodse vrouwen en door het verzenden van pakjes naar Westerbork en andere kampen) geprobeerd haar protest tegen de bezetting om te zetten in daden tegen de bezetters. Ze ging echter veel verder. Ze papte met Duitsers aan om aan informatie te komen. Verschillende Nederlanders, ook verzetsmensen, zagen haar als verraadster. Ze heeft meegewerkt aan verschillende sabotage-aanslagen. Uiteindelijk is ze opgepakt en in de duinen door de Duitsers terechtgesteld.
A
Verzet
B
Collaboratie
Slide 28 - Quiz
Dolle Dinsdag
5 september 1944
De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel.
De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
Slide 29 - Slide
Slag om Arnhem
september 1944
De Geallieerden willen doorstoten tot het noordelijk deel van Nederland, om daar vandaan Duitsland binnen te vallen, maar ze vergissen zich in kracht van de Duitsers.
Operatie Market Garden is mislukt bij Arnhem ('Brug te ver').
Slide 30 - Slide
Spoorwegstaking
september 1944 - mei 1945
Om de geallieerde opmars te helpen, roept Radio Oranje het spoorweg-personeel op om te gaan staken. Zo kunnen de Duitsers geen gebruik meer maken van het spoor voor hun oorlog.
Het zorgt uiteindelijk ook voor voedsel- en brandstoftekorten...
Slide 31 - Slide
Slide 32 - Slide
Hongerwinter
november 1944 - april 1945
Slide 33 - Slide
Slide 34 - Video
De Hongerwinter had een aantal oorzaken:
Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd.
Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd...
...én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren.
Slide 35 - Slide
Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,
werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer....
Slide 36 - Slide
Duitse overgave
4 mei 1945
In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld over deovergave van de Duitse troepen in Nederland.
De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven aan de geallieerden.
Slide 37 - Slide
De Bevrijding
mei 1945
De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel.
Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.
Slide 38 - Slide
Wat was de reactie van Nederlanders op verraders, profiteurs en collaborateurs?
Slide 39 - Slide
Video
Histoclips: Nederland in de Tweede Wereldoorlog
Slide 40 - Slide
Slide 41 - Video
Video
Clipphanger: Wat herdenken we op 4 mei?
Slide 42 - Slide
Begrippen uit deze les
NSB
collaboreren
verzet
Dolle Dinsdag
distibutiebonnen
Hongerwinter
Slide 43 - Slide
Slide 44 - Video
Personen uit deze les
Anton Mussert
Koningin Wilhelmina
Arthur Seyss-Inquart
Slide 45 - Slide
Jaartallen uit deze les
10 mei 1940: Duitsland valt Nederland aan.
14 mei 1940: Bombardement op Rotterdam
22/23 februari 1941: Februaristaking
5 september 1944: Dolle Dinsdag
september 1944: Slag om Arnhem
september 1944 - mei 1945: Spoorwegstaking
november 1944 april 1945: Hongerwinter
5 mei 1945: Bevrijdingsdag
Slide 46 - Slide
Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd
Slide 47 - Open question
Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen