2.3: Het leven van de eerste boeren

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1

Het leven van de eerste boeren

Lesdoelen

• Je leert over het onstaan van de landbouw
• Je leert over de landbouwsamenleving

In de vorige cursus heb je geleerd dat jager-verzamelaars weinig verschil kenden tussen arm en rijk. Later kwamen er grote veranderingen in het leven van de eerste mensen: steeds meer jager-verzamelaars werden boer.

In deze cursus leer je welke verandering er kwamen in het leven van de mensen.

Opdracht 1

Groep 8 naar middelbare school

• 2 veranderingen
• 2 dingen die niet veranderd zijn

Leerstof: Het begin van de landbouw

Rond 10.000 v.C. ontdekten mensen in Irak dat ze zaad van planten konden gebruiken. Zo konden ze zelf bijvoorbeeld graan of maïs laten groeien. In de buurt van grote rivieren was de grond erg vruchtbaar. Ze maakten daar akkers, waar ze planten verbouwden. Nu hoefden ze niet meer op zoek naar bessen, noten of andere eetbare planten.

De mensen gingen ook dieren houden, zoals kippen, geiten en runderen. Dan kwamen ze gemakkelijk aan vlees, melk en wol. Daardoor hoefden ze ook niet meer op jacht. Het verbouwen van planten noem je landbouw. De jager-verzamelaars werden boeren die op dezelfde plek bleven wonen. Zo ontstonden er dorpen, vlak bij de akkers en het vee van de boeren.

Landbouw werd het middel van bestaan voor de boeren. Vanaf dat moment was er een landbouwsamenleving.

Opdracht 2 Irak

Opdracht 3 Veranderingen

Opdracht 4 Twee samenlevingen

Opdracht 5 Jagers en boeren

Leerstof: Veranderen

In de landbouwsamenleving was er veel veranderd voor de mensen. Zo hoefden de boeren niet meer rond te trekken, op zoek naar voedsel. De boeren moesten bij hun akkers en dieren blijven en bleven op één plaats wonen. Omdat je je niet altijd hoeft te verplaatsen, kun je ook meer goederen (=spullen) bewaren.

Er kwam daardoor verschil in bezit: de één had meer spullen dan de ander. Het verschil tussen arm en rijk werd bij de boeren steeds groter. Dat waren grote veranderingen. Een heel grote verandering noem je een revolutie. De overgang van de samenleving van jager-verzamelaars naar landbouwsamenleving wordt ook wel de landbouwrevolutie genoemd.

Opdracht 6 Verschil tussen arm en rijk

Opdracht 7 Landbouwrevolutie

Leerstof: Hunebedbouwers

Op afb. 18 zie je één van de eerste landbouwsamenlevingen in Nederland. Vanaf 3500 v.C. leefden er boeren in Drenthe. Deze boeren worden hunebedbouwers genoemd. Bij hun  dorpen maakten ze hunebedden van grote, gestapelde stenen. Een hunebed is een grafkamer. In hunebedden werden de belangrijke dorpbewoners begraven met allerlei spullen, zoals een pot met aardewerk op afb. 19.

Deze potten werden gebruikt om spullen in te bewaren. Daar stopten ze eten in, maar ook sieraden. Andere geschenken die de doden meekregen, waren wapens en gereedschap. Mensen dachten waarschijnlijk dat ze die spullen na de dood nog nodig hadden.

Opdracht 8 Hunebedden

Opdracht 9 Op de schoolplaat

Opdracht 10 Bezit

Opdracht 11 Verschillen in bezit

Leerstof: Jagers en boeren in de prehistorie

In hfst 1 cursus 4 heb je geleerd over 10 tijdvakken om het verleden in te delen. Dit hfst gaat over het eerste tijdvak: de tijd van jagers en boeren. Deze oudste tijd uit het verleden wordt ook wel prehistorie genoemd. Mensen konden toen nog niet schrijven. We weten daar alleen wat over door voorwerpen die gevonden zijn.

In de volgende hoofdstukken leer je over tijdvakken en periodes na de prehistorie. Uit die tijdvakken zijn wel geschreven teksten teruggevonden.

We vergelijken de manier waarop de mensen in verschillende periodes leefden. Om te vergelijken, kijk je naar wat hetzelfde is, maar je kijkt ook naar de dingen die anders zijn.

Tot slot

In deze cursus heb je geleerd waar de landbouw is begonnen en hoe het leven van de mensen veranderde in de tijd van de jagers en boeren. Je hebt geleerd dat er verschil was tussen arm en rijk bij de boeren.