12.2 Processen in de lever

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

11.2 Processen in de lever

Deze les:

- 12.2 Processen in de lever

Doel en begrippen 12.2 

Je beschrijft de functies van de lever.

Je beschrijft de bijdrage van de lever aan de stofwisseling van koolhydraten, vetten en eiwitten.

Bloed aan-/ afvoer

Aanvoerende bloedvaten:

Leverslagader (0,3 L/min) Poortader (1 L/min)

Afvoerend bloedvat:

Leverader

Leverlobje:

functionele eenheid lever

Sinusoïde:

ruimte waar bloed uit poort- en leverslagader samen komen

bloed wordt afgevoerd via centrale ader naar leverader

Zijn de pijlen juist weergegeven?

A: P wel, Q wel

B: P wel, Q niet

C: P niet, Q wel

D: P niet, Q niet

Zijn de pijlen juist weergegeven?

1. P wel, Q wel
2. P wel, Q niet
3. C: P niet, Q wel
4. P niet, Q niet

Functies van de lever

• Afweer
• Aanmaak nuttige stoffen (koolhydraat-/ vet-/ eiwitstofwisseling)
• Afbraak rode bloedcellen
• Galproductie
  
• Afbraak schadelijke stoffen
• Opslag
• (extra) Bloed leveren
  

Afweer

In de wand van de sinusoïden bevinden zich .

Deze cellen breken schimmels, bacteriën, parasieten en celresten af.

Insuline

• teveel glucose in bloed: alvleesklier maakt insuline. 
• insuline: glucose wordt in de lever en spieren opgeslagen als glycogeen  
  

Glucagon

• Te weinig glucose in je bloed -> glucagon.

• Glucose-gehalte gaat omhoog

Koolhydraatstofwisseling

Bij een hoog bloedsuikergehalte zetten levercellen glucose uit het bloed om in glycogeen (onder invloed van insuline uit de alvleesklier) = glycogenese

Koolhydraatstofwisseling (2)

Bij een laag bloedsuikergehalte zetten levercellen glycogeen om in glucose en geven dat af aan het bloed (onder invloed van glucagon uit de alvleesklier)

Koolhydraatstofwisseling (2)

Vetten

Wanneer de glycogeenvoorraad gevuld is, dan wordt de extra opgenomen glucose omgezet in vetten = lipogenese

Koolhydraatstofwisseling (2)

Vetten

Aminozuren

Wanneer de glycogeenvoorraad onvoldoende is voor de energiebehoefte wordt door de lever glucose gemaakt uit andere voedingsstoffen (vetten en aminozuren) = gluconeogenese

De schommelingen in glucosegehalte van het bloed in de poortader, in de leverader en in de leverslagader worden met elkaar vergeleken. In welk van deze bloedvaten is het verschil tussen het minimum en het maximum glucosegehalte van het bloed het kleinst en in welk het grootst?

1. kleinst = leverader & grootst = poortader
2. kleinst = leverader & grootst = leverslagader
3. kleinst = leverslagader & grootst = poortader
4. kleinst = leverslagader & grootst = leverader

Vetstofwisseling (3)

De lever zet vetachtige stoffen om naar lipoproteïnen waardoor de hydrofobe vetten wel in het bloedplasma vervoerd kunnen worden (H11). 

LDL en HDL blaasjes. (chylomicrons)

Vetstofwisseling (3)

• De lever maakt ook cholesterol (grondstof voor celmembranen en hormonen)
• De lever zet ongeschikte vetzuren om in geschikte vetzuren (bijvoorbeeld verzadigde vetzuren in onverzadigde vetzuren)

Essentiële vetzuren kan de lever niet maken.
Die moet je via je voeding binnen krijgen (H11).

Vetstofwisseling (3)

• Vetten worden in het lichaam gebruikt als energiebron, bouwstof, bescherming. 
• Overbodige vetten worden afgescheiden in de vorm van cholesterol of galzure zouten (gal) 

Eiwitstofwisseling (4)

De lever kan aminozuren omzetten in andere aminozuren -> transaminering

Een (overtollig) aminozuur 'ruilt' zijn aminogroep (NH2) uit tegen de ketogroep (=O) van een ander molecuul. 

Deze verandert dan in een nieuw aminozuur. 

Eiwitstofwisseling (4)

9 van de 20 aminozuren zijn níet door de lever te maken: essentiële aminozuren.

Overtollige aminozuren worden door de lever afgebroken (er is geen ‘voorraad’) = deaminering

De lever produceert ook verschillende plasma-eiwitten (eiwitten in het bloed).

Eiwitstofwisseling (4)

Deaminering: stikstofgroep wordt verwijderd -> 

ureum wordt gevormd, gaat via bloed naar de nieren

Eiwitstofwisseling (4)

Koolstofskelet wordt verbrandt (dissimilatie), omgezet naar glucose (gluconeogenese) of vet (lipogenese)

Hieronder een aantal stoffen die in het lichaam van de mens voorkomen:
1) aminozuren
2) koolhydraten
3) eiwitten
Van welke van deze stoffen kan in de lever de concentratie in het bloed gewijzigd worden?

1. alleen van 1
2. alleen van 2
3. alleen van 2 en 3
4. van 1, 2 en 3

Afbraak rode bloedcellen (5)

Milt en lever breken oude bloedcellen af. Afbraak van hemoglobine levert: IJzer en biliverdine

IJzer: wordt gebonden aan eiwit-> ferritine (ijzervoorraad in je lever en rode beenmerg)

Afbraak rode bloedcellen (5)

Biliverdine, wordt omgezet naar bilirubine, wordt uitgescheiden via de gal en klein deel via de urine. 

Bilirubine wordt door darmbacteriën omgezet en veroorzaakt de bruine kleur van ontlasting (H11).

Galproductie (6)

• Levercellen leveren plm 0,5 l gal per dag.
  
• Gal wordt opgeslagen in de galblaas en/ of afgescheiden in de 12-vingerige darm.
• Gal bevat bilirubine, cholesterol en galzure zouten (emulgator voor vet).
• Verhoogt osmotische waarde van de ontlasting waardoor transport door de dikke darm makkelijker wordt.

Galproductie (6)

Galzure zouten worden voor 

90% geresorbeerd in de darm

en komen weer via de 

poortader in de lever terecht.

Bij een bepaalde ziekte komen gelijktijdig de volgende verschijnselen voor:
1) de urine is donkergeel tot bruin gekleurd
2) het oogwit is geel gekleurd
3) de ontlasting is bleek van kleur

Waardoor zullen deze verschijnselen waarschijnlijk veroorzaakt zijn?

1. doordat de galwegen verstopt zijn
2. doordat de urineleiders verstopt zijn
3. doordat de nieren rode bloedcellen doorlaten
4. doordat de lever te veel ureum afgeeft

Afbraak gifstoffen (7)

Levercellen breken lichaamsvreemde stoffen af (alcohol, nicotine, medicijnen etc.) -> detoxificatie

Afbraak gifstoffen (7)

1. Alcohol -->  ethanal (alcoholdehydrogenase)
2. ethanal -->  azijnzuur/acetaat
   (aldehydedehydrogenase)
   

(dehydrogenase: verwijdert een H atoom) 

bij regelmatig alcoholgebruik -> leververvetting
bij overmatig alcoholgebruik -> Cirrose = verbindweefseling van de lever

Opslag

In de lever worden de volgende stoffen opgeslagen:

Glycogeen

IJzer (in de vorm van ferritine)

Sommige vitamines (A, D, B12 en K) en mineralen

Overige functies

Je lever bevat 0,5 tot 1,5 liter bloed -> extra bloeddepot

Bij alle chemische omzettingen ontstaat veel warmte.

De lever is ongeveer 40°C -> warmtebron voor je lichaam

Enkele stoffen in het lichaam van de mens:
essentiële aminozuren, glucagon, glucose en ureum. Welke van deze stoffen worden in de lever gevormd?

1. essentiële aminozuren en glucagon
2. essentiële aminozuren en ureum
3. glucagon en glucose
4. glucose en ureum

Doel 12.2

Je hebt geleerd wat de belangrijkste functies van de lever zijn

BINAS 82C Spijsverteringsorganen

BINAS 82D Leverlobje

BINAS 82F Samenstelling spijsverteringssappen (gal)

BINAS 89A Hormonen

Begrippen 12.2

leverlobjes, sinusoïden, glycogenese, gluconeogenese, transaminering, deaminering, ferritine, galkleurstof, detoxificatie, alcoholdehydrogenase, aldehydehydrogenase, galzouten