Loving Vincent: de film

• Beeldende vorming
• CKV
• +1
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3-6

Introduction

Wat komt er kijken bij een film over Vincent van Gogh? Les i.s.m. EYE Filmmuseum en het Holland Animation Film Festival over animatie als populaire filmvorm en –techniek, en als manier om verhalen te vertellen. Op te delen als voor- en nabespreking van 'Loving Vincent'.

Instructions

Kijkwijzer 9, spin, grof taalgebruik

De Kijkwijzer wijst op de leeftijd waarvóór een film schadelijk kan zijn. Dit lesmateriaal is gericht op 14+, de leeftijdsgroep waarvoor de filmeducatie optimaal geschikt is.

Algemene leerdoelen

• De leerlingen verdiepen zich in de film die ze gaan zien, waardoor het begrijpend kijken en het reflecteren op de film worden gestimuleerd.
• De leerlingen krijgen inzicht in animatie als kunstvorm en techniek.
• De leerlingen krijgen inzicht in het maken van animatiefilms en kunnen dat uitwerken in een eigen korte film.
• De leerlingen krijgen inzicht in manieren om een verhaal te vertellen en in filmgenres.

Aansluiting op het curriculum

• Domein kunst en cultuur, geschiedenis
  

Vooraf

• De les is in te zetten om klassikaal te behandelen, maar kan ook individueel door leerlingen zelf gevolgd worden.
• Als de les wordt opgedeeld als voorbereiding op het filmbezoek en een nabespreking, is het aan te bevelen om de fragmenten van de 'making of' pas na de film te tonen, ter verdieping van het bezoek.
• Loop de les nog even helemaal door om alle mogelijkheden te verkennen en een keuze te maken m.b.t. wat er in de les behandeld wordt.

Benodigde materialen

Afhankelijk van de opdracht zullen de leerlingen hier ook zelf e.e.a. moeten organiseren.

Opdracht rotoscopie:

Computer, internetverbinding, beamer of printer. Papier, teken- of schilderspullen, schaar, lijm, tijdschriften.

Opdracht stop motion:

Statief, camera of mobieltje, computer, internetverbinding, beamer, software als MovieMaker, Videomomenten, iStopMotion, iMovie, eventueel voorwerpen om stillevens mee te kunnen maken.

Achtergrondinformatie

• Filmwebsite Loving Vincent
• Voor meer informatie over film in het algemeen: MovieZone (EYE)
• Voor meer informatie over animatie: zie het Holland Animation Film Festival

Het online platform MovieZone.nl biedt jongeren van 12 tot 21 jaar de mogelijkheid om zich in alle aspecten van film te verdiepen. Dat kan via de toegankelijke filmtips, achtergrondinformatie en online series op de website, of door actief deel te nemen aan de activiteiten van MovieZone.

Filmposter

Benieuwd naar Loving Vincent?

Wat voor film verwacht je eigenlijk als je de poster of de trailer bekijkt?

Film al gezien?

Let dan eens op de verschillen in de vertelstructuur van de trailer en de film!

Wat betekent de titel van de film?

Loving Vincent verwijst naar de ondertekening in brieven van Vincent van Gogh. Aan het eind van de trailer is de tekst te zien, en een stem zegt: ‘Your Loving Vincent.’

Wat valt op aan de poster?

De poster is helemaal geschilderd, en in de stijl van het werk van Vincent van Gogh. De man ziet er behoorlijk levensecht uit.

Het lijkt geen vrolijke man, want hij kijkt erg serieus.

Wat vertelt de trailer over het verhaal?

De zoon van de postbode gaat een brief van Vincent bezorgen. Hij vindt dat eerst onzin, maar wil uiteindelijk toch iets voor hem doen. De hele stad keerde zich tegen Vincent en velen wisten dat er iets met hem aan de hand was.

Wat valt verder op aan de trailer?

Hij is in zwart-wit en kleur. Er zijn stukken dikgeschilderde animatie en je ziet geschilderde acteurs. Verschillende mensen vertellen iets over Vincent. De muziek is heel indringend.

Wat is animatie?

Hoe wordt animatie gemaakt

Een animatiefilm wordt gemaakt door een serie stilstaande beelden te maken en achter elkaar op te nemen. Elk beeld laat een volgend stapje van de beweging zien. Als die beelden snel achter elkaar afgedraaid worden, lijkt de beweging net echt.

Animatie is een filmvorm en een techniek, waarbij beeld voor beeld de suggestie van beweging wordt gecreëerd. Animeren betekent ‘tot leven brengen’. Het stamt van het Latijnse animāre (leven inblazen).

Het antwoord op de hoofdvraag is te vinden onder de bovenste hotspot. In de onderste hotspot wordt het antwoord geïllustreerd door een afbeelding uit Edward Muybridges Animal Locomotion.

Waar ken jij animatie van?

Animatie vind je bijna overal, zelfs zonder dat je daar meteen bij stilstaat.

Het zit bijvoorbeeld ook in ... 

• 'special effects' in speelfilms (Star Wars, Harry Potter, etc.)
• beeldende kunst
• websites
• mobieltjes
• cartoons
• tv-series
• muziekvideo’s
• reclamefilms
  
• games

De bekendste producent van animatiefilms is Disney, tegenwoordig Disney-Pixar. Walt Disney maakte animatie populair onder een groot publiek. Hij richtte de beroemde Disney-studio's op en maakte de eerste lange tekenfilm, Sneeuwwitje (1937).

Op de afbeelding zie je Zootopia van Byron Howard en Rich Moore, een productie van Walt Disney Pictures (VS 2016). De film was in 2017 winnaar van een Oscar® in de categorie Best Animated Feature Film.

Animatie wordt vaak ingezet als iets in werkelijkheid niet mogelijk is. Dat maakt het geliefd in games, zoals bijvoorbeeld het populaire Cuphead.

Vraag de leerlingen of ze weten waarvoor animatie onder andere gebruikt wordt. Onder de hotspot middenonder staat een lijstje met mogelijke antwoorden.

Welke lange animatiefilms ken jij?

De Nederlandse filmmaker Michael Dudok de Wit maakte zijn eerste lange animatiefilm The Red Turtle met hulp van de befaamde Japanse studio Ghibli. De film won talloze prijzen op fesitvals van Cannes tot Utrecht, en was in 2017 genomineerd voor de Oscar® in de categorie Best Animated Feature Film.

Ma vie de Courgette van Claude Barras is een goed voorbeeld van een persoonlijke animatiefilm met een bevlogen verhaal. Overladen met prijzen, en in 2017 genomineerd voor een Oscar® in de categorie Best Animated Feature Film.

Japanse manga (strips) en anime (tekenfilm) vormen eigen genres. Bekendste filmmaker is Hayao Miyazaki (Spirited Away, Howl’s Moving Castle, Ponyo).

Makoto Shinkai maakt ook glasheldere anime, zoals het Your Name op de afbeelding. De film is wereldwijd een van de grootste publiekslievelingen uit de Japanse cinema.

Tegenwoordig worden steeds meer persoonlijke lange animatiefilms uitgebracht, de zogenaamde auteursfilms. Daarin speelt de visie of de stijl van de filmmaker een belangrijke rol.

Vraag de leerlingen eerst of ze een aantal titels kunnen noemen. Onder de hotspots staat een aantal voorbeelden.

Animatie-techniek

Animeren kan op veel manieren.

En: met animatie kan alles!

Welke animatietechnieken ken jij?

Inventariseer de antwoorden met behulp van het woordweb.

The Red Turtle is een met de hand gemaakte tekenfilm.

Your Name is een Japanse tekenfilm of 'anime'.

De reeks Wallace & Gromit-films van het beroemde 'Aardman Animations' (UK) bestaat uit klei-animaties.

Een beroemde 'spin-off' van de reeks is de serie Shaun the Sheep.

Een animatiefilm met klei, poppen, of voorwerpen noem je stop-motion. Na elk nieuw stukje van de beweging (in het Engels: motion) stopt de filmmaker even om een opname te maken van het figuurtje. Zo wordt de film beeldje voor beeldje gemaakt.  

Ma vie de Courgette is een poppenfilm.

Alle animatietechnieken kunnen in de computer worden nagedaan, ook een poppenfilm. Toy Story is helemaal met de computer gemaakt. 

Beeld voor beeld

Een animatiefilm maak  je door beeld voor beeld de beweging te creëren. Voor Loving Vincent zijn 66.960 losse frames gemaakt. De film duurt 93 minuten. Reken maar uit hoeveel beeldjes dat zijn per seconde...

De typering 'beeld voor beeld' stamt uit de tijd dat film opgenomen en vertoond werd van een filmstrook. Daarop kun je de afzonderlijke beeldjes goed zien. Tegenwoordig worden films meestal digitaal gemaakt. Maar ook dan zijn de frames te onderscheiden.

Filmsoorten ('genres')

Genres hebben gemeenschappelijke kenmerken qua thema of stijl. Je herkent het genre van een film vaak meteen. Net als bij muziek: daar hoor je ook snel of iets klassiek of pop is, urban, country of metal. Als een genre wordt aangekondigd, weet je vaak al wat je kunt verwachten. 

Op de site van MovieZone vind je meer informatie over genres.

Animatiefilms zijn er in elk denkbaar genre.
Kun je voorbeelden van genres noemen?

Actiefilms, avonturenfilms, documentaires, docudrama, experimentele films, fantasyfilms, film noir, horror, kinderfilms, komedie, kostuumdrama, misdaadfilms, musicals, natuurfilms, oorlogsfilms, rampenfilms, roadmovies, romantische films, sciencefictionfilms, slapstick, sprookjesfilms, thrillers, westerns...

Uit Azië komen genres als de Japanse anime en de Indiase Bollywoodfilm.

Verhaalstructuur

De structuur van het verhaal helpt je om een film te begrijpen én om spanning op te bouwen. Het is een spel van verwachtingen opbouwen en inlossen.

Hoe bouw je een verhaal op?

Klassieke verhalen hebben een begin, midden en een eind.

Ze beantwoorden heldere vragen als

• Wie? Wat? Waar? Wanneer? Waarom?

Een oorzaak met gevolg, of een conflict met een keerpunt helpt ook.

Hebben de leerlingen de film al gezien? Vraag dan ook naar de verhaalstructuur in Loving Vincent.

Verhalen kunnen ook heel associatief opgebouwd zijn, alsof de onderdelen bijna als vanzelf aan elkaar verbonden zijn.

Bekijk nu de trailer van Loving Vincent.

Loving Vincent: een whodunit

Na zijn aanvankelijke tegenzin raakt Armand vastbesloten om het mysterie rond Vincents dood te ontrafelen. Het lijkt wel een detective, zoals de zoon van de postbode op zoek gaat naar antwoorden. Een klassieke whodunit!

Whodunit?

Een whodunit is een soort detectivefilm waarbij het publiek de aanwijzingen van de speurder volgt. Meestal zoekt die naar de dader van een misdaad. De oplossing wordt dan aan het eind onthuld.

Uit het Engels: 'who (has) done it'.

Klassieke voorbeelden van Whodunits zijn de detectiveverhalen van de Britse schrijfster Agatha Christie. Die zijn wereldwijd populair en talloze keren verfilmd, zoals recent

Murder on the Orient Express.

Een ander beroemd voorbeeld is Sherlock Holmes met zijn assistent Dr. Watson, bedacht door Arthur Conan Doyle.

Welke 'aanwijzingen' in deze whodunit zie je al in de trailer?

Film al gezien? Bespreek dan de aanwijzingen die door de verschillende mensen in de loop van de film worden gegeven.

Bekijk hier Fragment 1 en Fragment 2 van de trailer.

In Arles zijn er aanwijzingen van postbode Joseph Roulin en Luitenant Milliet. In Parijs van verfhandelaar Père Tanguy. In Auvers moet Armand vervolgens wachten op de komst van Dr. Gachet en spreekt hij met de huishoudster Louise Chevalier, dochter van de herbergier Adeline Ravoux, de botenverhuurder, dochter Marguerite Gachet, dakdekker / oom van de simpele jongen, de politieagent, dokter Mazery en dokter Gachet.

De schilderijen

Voor Loving Vincent wilden de makers het verhaal vertellen via de bestaande schilderijen van Vincent van Gogh. Ze kozen voor een geanimeerde speelfilm. Net als bij een live action-film (‘gewone’ speelfilm) is de film helemaal opgenomen met acteurs van vlees en bloed. De acteurs moesten wel een beetje lijken op de schilderijen.

Bekijk in het volgende scherm de reportage achter de schermen en ontdek hoe Loving Vincent is gemaakt.

In totaal zijn 94 schilderijen van Vincent van Gogh als uitgangspunt genomen. De filmmakers moesten rekening houden met de variatie in stijl, techniek en formaten. Meer weten? Bekijk dan hier Fragment 1 en Fragment 2.

Zwart-wit en kleur

De beelden in zwart-wit lijken zich af te spelen rond herinneringen van de mensen die aan het woord komen. De makers hadden echter nóg een reden om met zwart-witbeelden te werken. Bekijk de video's hierna maar eens.

In de trailer zijn enkele fragmenten in zwart-wit te zien. Vraag de leerlingen wat dat kan betekenen. Kunnen ze iets over de stijl van de fragmenten in zwart-wit vertellen in vergelijking tot de rest in kleur?

De opnames

De acteurs speelden tegen de achtergrond van 'green screens' of sets die leken op een schilderij van Van Gogh. Ook de kleding uit die periode is zorgvuldig nagemaakt.

In welke situaties zijn opnames met green screen handig?

Als het moeilijk of kostbaar is om bepaalde opnames te maken. Of in gevaarlijke omstandigheden en op locaties waar het lastig is om toestemming te krijgen om te filmen. Of ergens waar je ver voor moet reizen, fantasielocaties die niet bestaan, historische locaties, de ruimte, diep in de oceaan - enzovoort.

Bij opnames voor een groen (of blauw) scherm kan de achtergrond later in de computer worden vervangen door een andere gewenste achtergrond.

Bekijk in het volgende scherm de reportage achter de schermen. Omdat sommige schilderijen van Van Gogh een vertekend perspectief hebben, moesten opnames van voorwerpen en acteurs ook vervormd worden om in de schilderijen te passen.

Rotoscopie

Rotoscopie is een animatietechniek, waarbij bestaande beelden of opnames met acteurs kunnen worden bewerkt. Het eindresultaat kan er dan heel anders uitzien.

Met een speciaal apparaat worden afzonderlijke live action-filmbeeldjes uitvergroot om over te tekenen of te schilderen, waardoor de makers de beelden in een eigen stijl kunnen vormgeven.

Rotoscopie

De bekendste Nederlandse animatiefilmmaker die veel met rotoscopie werkte was Gerrit van Dijk. Hij maakte persoonlijke, geëngageerde films met prominente figuren uit de film, televisie, geschiedenis, politiek en beeldende kunst.

Dit is een still uit A Good Turn Daily. Gerrit van Dijk (1938 - 2012) maakte deze film met fragmenten uit de wereldgeschiedenis. Fragment1 en Fragment 2.

Met Monique Renault maakte Gerrit van Dijk de korte film Pas à Deux. Daarin zijn de danspartners beroemdheden die voortdurend van uiterlijk veranderen.

Weet je voorbeelden van films, reportages of clips waarvoor rotoscopie interessant kan zijn?

Muziekvideo’s, creatieve reportages, als mensen niet herkenbaar in beeld mogen, YouTube-vlogs...

Reminder: rotoscopie is ...

... een techniek waarbij met een speciaal apparaat afzonderlijke live action-filmbeeldjes worden uitvergroot om over te tekenen of te schilderen. Daarmee kunnen de makers de beelden in een andere, eigen stijl vormgeven.

Als je de films van Gerrit van Dijk helemaal wil zien, kan dat op YouTube. Daar heeft hij al zijn films op gezet. Klik op de links hieronder voor:

• Pas à Deux (00:05:30)
  
• A Good Turn Daily (00:19:00)

Opdracht: rotoscopie

Ontwerp nieuwe personages of een nieuwe omgeving voor een beeld uit het nieuws of de sport. Neem bijvoorbeeld een sportwedstrijd en vervang de spelers door dieren of fotomodellen. Of vervang de achtergrond door een locatie uit een filmscène.

Wat heb je nodig?

Je hebt nodig: een computer, internetverbinding, een beamer of een printer, papier, teken- of schilderspullen, schaar en lijm, tijdschriften.

Zoek een mooi beeld uit het nieuws of sportwedstrijd op internet, trek de contouren van personages over op papier of print het beeld op A3-papier.

Laat de leerlingen voor deze opdracht in tweetallen werken.

Opdracht: stop motion

Maak een stop-motionfilm met een werk van Vincent van Gogh. Download daarvoor een stilleven uit de collectie van het Van Gogh Museum.

Reminder: stop-motion ...

... is een techniek waarbij de filmmaker na elk nieuw stukje van de beweging (in het Engels: motion) even stopt  om een opname te maken van het figuurtje. Zo wordt de film beeldje voor beeldje gemaakt.

Wat heb je nodig?

Je hebt nodig: een statief, camera of mobieltje, computer, internetverbinding, beamer, software als MovieMaker, Videomomenten, iStopMotion, iMovie. En natuurlijk spullen die passen bij het stilleven. Je kunt je stop motion animatie ook (deels) uitvoeren met klei, of met andere voorwerpen.

Tip: green screen

Als je een stop-motionfilm maakt, is een green screen handig om de achtergrond later in te kunnen vullen op de computer. Zoek op internet naar handige tips hiervoor.

Beroemd voorbeeld

In 1989 maakte Maarten Koopman een stop-motion animatie naar een schilderij van Van Gogh. In De Slaapkamer richtte hij in één minuut Vincents beroemde slaapkamer in Arles in. Maarten won er de speciale juryprijs mee op het filmfestival van Cannes. Bekijk het filmpje in de volgende slide.

Laat de leerlingen voor deze opdracht in tweetallen werken.

I.p.v. stillevens een ander soort schilderij gebruiken? Alle schilderijen uit de collectie van het Van Gogh Museum kunnen hier worden gedownload.

www.haff.nl/educatie

www.eyefilm.nl/educatie