introductieles Ilias epos en taaleigen

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Het epos

-> teksttype

-> taaleigen

In deze lessonup leer je

wat een epos is

hoe het epos 'Ilias' ontstaan is

wat er bijzonder is aan het taalgebruik in het epos

Wat weet je al over het ontstaan van de Ilias of het taalgebruik van de Ilias?

volgende video: over orale traditie, in geheel interessant maar vooral vanaf 3.45 en vanaf 10.34 (met muziek!) om mee te maken hoe het is als een echte verteller een epos vertelt! 

Epos

Een epos of heldendicht is een lang, verhalend gedicht over een belangrijke mythologische of historische persoon en/of gebeurtenis.

NB: meervoud epen of, minder gebruikelijk, epossen

Een Grieks epos is een gedicht!

De Ilias

• vernoemd naar Ilion, de Griekse naam voor Troje
  
• beschrijft 51 dagen van het laatste jaar van de oorlog
  
• mythologische personen onder andere: Achilles en Hektor
• 24 boeken (Α -Ω) van ongeveer 800 regels elk

Hoe ontstond de Ilias?

orale traditie (= mondelinge overlevering)

zangers gaven verhalen mondeling door

ἀοιδός: bard/troubadour

professionals: ze kenden (hun versie van) de hele Ilias (o.i.d) uit hun hoofd

geïnspireerd door de muze (Kalliope)

Avondvullend entertainment

• spannende verhalen
  
• begeleid door een snaarinstrument
  
• eigen repertoire
  
• geen geschreven standaard

werk in uitvoering

• start bij Mykeense beschaving
  
• vanaf 11e eeuw vC verspreid naar Klein-Azië
  
• eerst via het Aeolische dialect (of Lesbisch dialect)
  
• dan via het Ionische dialect (het vasteland)
  
• tekst die goed werkte (formule) als terugkerend stoplap
  

dit in de loop van enkele eeuwen!

kortom:

• de epische taal was een kunsttaal
  
• samengesteld uit verschillende tijden en verschillende dialecten
  
• daardoor soms ook anachronismen
  
• maakte gebruik van herhalingen en vaste formuleringen (formules)

Wat hoort bij elkaar?

ἀοιδός

Ilion

Klein-Azië

orale traditie

epos

Troje

monde-linge overleve-ring

professionele zanger

Ionisch dialect

helden-dicht

Wat betekent dit concreet

• Zie ook hoofdstuk 'taaleigen' in het aparte boekje!
  
• In de tekst bijvoorbeeld: 
  
• verschillende dialectvormen naast elkaar
  
• namen hadden vaak een vast bijvoeglijk naamwoord (per naamval een andere): het epitheton ornans
  
• vanwege het ritme (metri causa) worden sommige vormen aangepast
  

verschillende dialectvormen naast elkaar

Voorbeelden:

gen. ev. van woorden op ος:  οιο i.p.v. ου

gen. ev. van woorden op ης: αο of εω i.p.v. ου

gen. mv. van woorden op ης, α, η: αων of εων  i.p.v. ων

dat. mv. van woorden op ης, α, η: ῃσι(ν) i.p.v. αις

dat. mv. van woorden op ος, ον: οισι(ν) i.p.v. οις

dat. mv. van gem. declinatie: εσσι(ν) i.p.v. σι(ν)

epitheton ornans

lett: versierend bijv. nw.  (mv. epitheta ornantia)

vaste combinatie die niet altijd relevant is in de context

formule: bouwsteen voor de dichter

voorbeelden: 

de snelvoetige Achilles

de uilogige Athene

de stralende Odysseus

metri causa

• om een goed ritme in stand te houden:
  
• metrische verlenging: ε wordt ει,  ο wordt ου
  
• diectasis: uitrekken van een lange klinker:
  ἕηκε ipv ἧκε
  
• vormen met enkele of dubbele medeklinkers:
  Ἀχιλῆος naast Ἀχιλλεύς
• meestal geen augment
  

Een vast bijvoeglijk naamwoord heet:

1. diectasis
2. epitheton ornans
3. metri causa
4. verlenging

Het meervoud van epitheton ornans is

1. epitheta ornans
2. epitheton ornantia
3. epitheta ornanta
4. epitheta ornantia

Wat hielp de ἀοιδός bij het vertellen/zingen van zijn verhaal?

1. formules
2. berekeningen
3. het encheiridion
4. experimenten

En hoe ziet die epische kunsttaal eruit:

Voorbeelden uit het prooimion (de inleiding)

En nu: 

zelf aan de slag!

Oefenen, oefenen,

oefenen. 

En dan herhalen, herhalen, herhalen!