7.2 Boer en Koopman

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Introduction

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier steden in de Middeleeuwen ontstonden, en groter werden, en hoe mensen hun geld verdienden in de Middeleeuwse stad.

H7: Steden, Burgers en koningen in de Middeleeuwen

7.2: Boer en koopman

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Leerdoelen

1: Je kunt verschillende verbeteringen in de agrarische samenleving beschrijven vanaf het jaar 1000.

2: Je kunt de opkomst van handel en het ontstaan van steden beschrijven.

3: Je kunt verschillende handelssteden in zowel Zuid-Europa als Noord-Europa noemen.

Wat weet jij al
van de Middeleeuwen?

Verbeteringen landbouw

De middeleeuwse samenleving was een agrarische samenleving. Bijna iedereen leefde op het platteland. Vanaf de 10e eeuw werden de landbouwopbrengsten vergroot door de volgende uitvindingen:

1. het drieslagstelsel
   
2. het ontginnen van nieuwe landbouwgronden
   
3. de ijzeren ploeg
   
4. het Arabisch halsjuk voor trekdieren

Hoe werkte het drieslagstelsel ook alweer? 

🏝

🐄

☃️

🐄

🏝

☃️

☃️

🐄

🏝

Rond het jaar 1000 groeiden de oogsten snel. Welke oorzaak had dat?

1. De boeren hadden geleerd het land te bemesten.
2. De boeren lieten hun kinderen meehelpen op het land.
3. Er kwamen steeds meer boeren, omdat de mensen in steden ook moesten eten
4. De boeren gebruikten betere werktuigen.

Steden ontstaan

Na het jaar 1000 werden de invallen van de Noormannen minder. Handelaren konden weer veiliger reizen. 

Doordat boeren zoveel hadden geproduceerd, ontstonden er overschotten. Er was genoeg eten en de bevolking groeide. 

Langs verschillende handelsroutes (kastelen, kerken, kruispunten) ontstonden markten. Langzaam ontstonden er nieuwe steden. 

Hieronder zie je de Middeleeuwse namen van steden staan. Sleep ze naar de juiste plek in de kaart.

Masetrieth

Daventre portu

Amestelledamme

Trecht

Gouwe

Nieuwe beroepen

Door de landbouwoverschotten hoefden veel mensen niet meer als boer te werken. In steden ontstonden nieuwe beroepen, zoals kooplieden en ambachtslieden. 

Met de komst van nieuwe steden werd de samenleving een agrarisch-stedelijke samenleving. 

Door de groei van de handel kwam er muntgeld in omloop. Dat was veel gemakkelijker te gebruiken als ruilmiddel. In Europa keerde daarmee de geldeconomie terug.

1

2

3

4

5

Boeren vinden een betere ploeg uit

De oogst van boeren is groter

De bevolking verdubbelt

Steeds meer mensen gaan in een stad wonen

Er is steeds meer handel

Wat bleef hetzelfde en wat er veranderde er na het jaar 1000?

Continuïteit 

Verandering

Gebruik ijzeren ploeg

Drieslagstelsel

Geloof speelt belangrijke rol

Standenmaat-schappij

Bevolking groeit

Ontginningen

Meeste mensen werken in landbouw

Paard als trekdier 

Handelsnetwerken

In Europa ontstonden er 2 grote handelsnetwerken. 

1. Vanuit Zuid-Europa naar de Arabische Wereld. Vooral vanuit Italië werd veel handel gedreven met de arabieren. Zij hadden bijzondere producten zoals katoen, zijde en specerijen uit Azië. 
2. In Noord-Europa ontstond de Hanze. Steden rondom de Noordzee en Oostzee dreven handel met elkaar. Er werden veel afspraken gemaakt over tolbetaling en de waarde van munten. Er werd gehandeld in graan, wol, vis en ijzer. 

De Vlaamse havenstad Brugge vormde de schakel tussen Noord-Europa en Zuid-Europa. 

Wel een Hanzestad

Geen Hanzestad

Kampen

Groningen

Zwolle

Amsterdam

Klokhuis 'Hanze' (15 min)

a. Leg in 1 zin uit waar de aflevering over gaat.

b. Wat zijn volgens de aflevering de 2 grootste plaatsen van Nederland?

c. In welke twee Hanze- plaatsen in Nederland is de presentatrice van de aflevering?

d. Hoe heet het Middeleeuwse schip waar de presentatrice in gaat varen?

e. Noem 3 plaatsen in Nederland die aan de rivier de IJssel liggen:

www.hetklokhuis.nl

a. Leg in 1 zin uit waar de aflevering over gaat.

b. Wat zijn volgens de aflevering de 2 grootste plaatsen van Nederland?

c. In welke twee Hanze- plaatsen in Nederland is de presentatrice van de aflevering?

d. Hoe heet het Middeleeuwse schip waar de presentatrice in gaat varen?

e. Noem 3 plaatsen in Nederland die aan de rivier de IJssel liggen:

Hoe goed beheers jij nu de leerdoelen?

1 vinger: totaal niet.

2 vingers: een klein beetje

3 vingers: voldoende. 

4 vingers: goed

5 vingers: zeer goed!

1: Je kunt verschillende verbeteringen in de agrarische samenleving beschrijven vanaf het jaar 1000.

2: Je kunt de opkomst van handel en het ontstaan van steden beschrijven.

3: Je kunt verschillende handelssteden in zowel Zuid-Europa als Noord-Europa noemen.