Les 5: Hofcultuur: Renaissance: schilderkunst

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

SCHILDERKUNST

RENAISSANCE

  Vroege en late Middeleeuwen                Renaissance

Vergelijk de afbeeldingen. 

Let op compositie, licht, achtergrond, diepte, ...?  

Filmpje 'Venus'

Bekijk het filmpje over Botticelli's Geboorte van Venus. 

Noteer tijdens het kijken de belangrijkste kenmerken die dit een typisch renaissanceschilderij maken. 

0

compositie / perspectief / kleur / onderwerp / lijnen

Ontwikkelingen

Drie belangrijke ontwikkelingen in de schilderkunst in de Renaissance:

-uitvinding lijnperspectief (Brunelleschi) & verkorting

-sfumato (Da Vinci)

-driehoekscompositie

Meetkundig lijnperspectief in de schilderkunst in de renaissance

Om diepte te suggereren wilde Francesco Rosselli lijnperspectief met één verdwijnpunt toepassen. Dat is niet helemaal gelukt.

Waaruit blijkt dat hij de toepassing van het lijnperspectief niet helemaal beheerste?

Verkorting 

Verkorting is een term uit de schilderkunst, waarmee wordt aangeduid dat een lichaamsdeel of een ander voorwerp dat 

naar de schilder toe wijst of ervandaan, 

door de werking van het perspectief 

sterk wordt verkort.

Pas als een tekenaar of schilder de 

verkorting goed in beeld kan brengen, kan 

hij een realistisch lichaam afbeelden.

Verkorting

Albrecht Dürer: Kunstenaar met perspectiefrooster, 1525

Driehoekscompositie

In de compositie is vaak de vorm van een driehoek te herkennen. De belangrijkste onderdelen in de voorstelling zijn binnen deze driehoek geplaatst. 

Oogt vaak rustig, harmonieus (hoe komt dat?).

Sfumato

Sfumato betekent wazig of rokerig. Schildertechniek waarbij omtrekken wazig worden gemaakt, zodat vormen vaag worden en contouren onscherp. 

Effect: meer plasticiteit.

Ontwikkeld in de 15e eeuw door Leonardo Da Vinci.

Plasticiteit: Ruimtelijkheid (3D) suggereren

Fotograferen - 10 minuten

Maak in drietallen 3 foto's waarop de volgende beeldende technieken / begrippen duidelijk zichtbaar zijn:

Lijnperspectief / driehoekscompositie /  verkorting

Lever je best gelukte foto in.

les 5.2 Ga naar een pc

-werk deze LessonUp-les zelfstandig door. Gebruik je boek als naslagwerk.

-Lees de vraag goed en besteed extra aandacht aan de formulering van je antwoorden.

Klaar met de LessonUp-les? Dan werk je verder aan het huiswerk (zie dia 37).

Controleer je huiswerk

Antwoorden staan in It's Learning - bronnen - antwoorden.

Vragen? Kom bij mijn tafel. 

Noem vier kenmerken van Renaissance-schilderkunst en licht de betekenis kort toe.

Veel gebruik van klassieke elementen

Anatomie van de mens goed weergeven

lijnperspectief

Op welke manier creëerden schilders in de Renaissance vaak diepte?
Laat perspectief hierbij buiten beschouwing.

DIEPTESUGGESTIE:

atmosferisch perspectief

kleurovergang voor meer plasiticiteit

vervaging

sfumato

Sfumato is een techniek waarmee schilders de omtrekken in een schilderij wazig maken en laten vervloeien. De techniek wordt het meest in verband gebracht met Leonardo da Vinci, maar de techniek van Da Vinci is nagevolgd door latere schilders. Door deze techniek staan zijn onderwerpen, zoals de Mona Lisa, niet stil en volkomen gefixeerd voor de achtergrond, maar lijken deze te leven en te bewegen. Dit in tegenstelling tot de primitiever aandoende werken van zijn tijdgenoten.

Het effect wordt bereikt door verschillende transparante kleurlagen aan te brengen. Sfumato is alleen mogelijk met transparante soorten olieverf en niet met de dekkende temperaverf, die voor de uitvinding van de olieverf werd gebruikt.

Sfumato komt uit het Italiaans en is het verleden deelwoord van sfumare, dat 'verdampen' betekent en teruggaat op Latijnse ex (uit) + fumare (roken, dampen). 

Wat is atmosferisch perspectief? (google eventueel)

Bestudeer de lijnen van het gebouw

Bestudeer de kleuren en tonen van de bergen

Bestudeer de bomen

Bestudeer licht en schaduwwerking

Bestudeer de voeten en de gezichten

Bestudeer de vorm van de nimbus

Bestudeer wat binnen/ buiten het kader valt

Bestudeer de gezichtsuitdrukkingen

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Bestudeer de houding en anatomie

Klik op de punaises en kijk goed naar de 
aandachtspunten. 

Bekijk de vorige dia nogmaals. Hoe wordt ruimte gesuggereerd? Noem minimaal 3 elementen.

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Atmosferisch perspectief

Lijnperspectief

Afsnijding

Aandacht voor anatomie

Voorgrond

Plasticiteit

Voor groot, klein achter

Slagschaduw

Ellipsvorm in aureool (nimbus)

Antwoord

Fra Filippo Lippi 1406-1469 Italië

Madonna and child with two angels, 1465

Bestudeer het kader

Bestudeer de nimbus/ aureool

Bestudeer wat binnen/ buiten het kader valt

Bestudeer de stofuitdrukking

Bestudeer de houding en anatomie

Bestudeer de overlapping

Bestudeer de gezichtsuitdrukking

Bestudeer het landschap

Bestudeer licht en schaduwwerking

Bekijk het schilderij op de vorige dia. Waarom is dit typisch een werk uit de Renaissance?

Denk aan techniek, houding, gezichtsuitdrukking, onderwerp.

1. Benoem een aspect van de voorstelling dat het werk humanistisch maakt.
2. Vertel daarna waarom het toch verheven en Maria-erend is.
3. Beschrijf de compositievorm van dit werk.
4. Wat is het effect van deze compositievorm?

1. Religieuze thema’s dichter bij de mens, liefhebbende moeder, spelende kinderen

2. Beetje in kikvorsperspectief weergegeven, waardoor je opkijkt tegen Maria en Jezus

3. Driehoekscompositie

4. Stabiel, statisch

Dit is een tondo. Een tondo is een rond schilderij of reliëf. De naam komt van het Italiaanse woord rotondo, dat "rond" betekent.

Bij het maken van deze tondo is er rekening gehouden met de compositie. Hoe zie je dat?

Vroeg renaissance

- 1400-1500

- Rafael, Botticelli

kenmerken: vergelijk op volgende dia

Hoog renaissance

- 1495-1520

- Michelangelo, Leonardo da Vinci

kenmerken: vergelijk op volgende dia

Madonna del Prato, Rafaël

Madonna della Segolia, Rafaël

(Tondo)

1. Afbeelding 1 is vroeg-renaissance. Noem 2 vormgevingsaspecten waaraan je dat kunt zien.
2. Tondo is hoog-renaissance. Waarom?
3. Als kijker ben je meer betrokken bij het tafereel op afb. 2. Hoe komt dat?

 Huiswerk voor maandag 10/10

1.  Lezen en samenvatten boekje Hofcultuur: schilderkunst: pagina 29 t/m 33

2. maken vragenblok 3  blok 4 

Onder deze dia vind je nog wat filmpjes ter verdieping. 

Leonardo da Vinci

Bekijk het filmpje op de volgende pagina ter leringh ende vermaeck