§9.4 Bloed- en orgaandonatie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

9.4 Bloed - en orgaandonatie

Schooljaar 2024 -2025

Welkom, zoek je plekje.    

Welkom, zoek je plekje

Deze les:

- Startopdracht (Terugblik 9.3) en huiswerkcheck

- Startopdracht bespreken

- Uitleg leerdoelen 9.4 Bloed- en orgaandonaties

- Zelfstandig werken

Startopdracht & huiswerkcheck

Startopdracht: 

Ga in je klas Lesson-Up naar 9.4 en maak de vragen van slide 7 t/m 18 met aandacht 

Huiswerkcheck: 

Maken + nakijken: 9.3: 2, 3, 5, 7, 10, 11, 16, 18, 23, 24

Je krijgt een injectie met antistoffen ingespoten. Dit is een voorbeeld van:

1. natuurlijke immunisatie, passief
2. kunstmatige immunisatie, actief
3. natuurlijke immunisatie, actief
4. kunstmatige immunisatie, passief

Een baby krijgt via de moedermelk antistoffen. Dit is een voorbeeld van:

1. natuurlijke immunisatie, passief
2. kunstmatige immunisatie, actief
3. natuurlijke immunisatie, actief
4. kunstmatige immunisatie, passief

Marit is door een hond gebeten ze haalt een serum-injectie tegen tetanus.

Dit is een voorbeeld van:

1. natuurlijke immunisatie, passief
2. kunstmatige immunisatie, actief
3. natuurlijke immunisatie, actief
4. kunstmatige immunisatie, passief

Bas is erg ziek geweest, hij had mazzelen. Gelukkig is hij weer beter en kan hij het nooit meer krijgen.

Dit is een voorbeeld van:

1. natuurlijke immunisatie, passief
2. kunstmatige immunisatie, actief
3. natuurlijke immunisatie, actief
4. kunstmatige immunisatie, passief

Leg uit wat het verschil is tussen actief en passieve immunisatie.

Wanneer krijgt iemand antibiotica. 

1. Als iemand ziek blijft en is besmet met een virus
2. Als iemand ziek is en niet meer beter kan worden.
3. Als iemand ziek blijft en is besmet door een bacterie.
4. Als iemand ziek is en besmet is door een schimmel.

Iemand die allergisch is reageert heftig op:

1. Stofdeeltjes
2. Antistoffen
3. Histamine
4. Antigenen

Waarom kun je een auto-immuunziekte niet bestrijden met antistoffen?

1. Er is geen ziekteverwekker en dus geen antigenen waaraan antistoffen kunnen binden.
2. Antistoffen worden gelijk kapotgemaakt.
3. Hierdoor wordt je juist zieker want je lichaam valt dan nog harder aan.
4. Een auto-immuunziekte kun je wel bestrijden met antistoffen. Je moet ze alleen ingespoten krijgen want je maakt ze zelf niet.

Waar herkennen de witte bloedcellen de ziekteverwekkers aan?

1. antistoffen
2. antigenen

Wanneer een moeder voor de geboorte al besmet is geraakt met een bepaald virus is de kans kleiner dat de baby ziek wordt van dat virus. Leg uit.

Wat zit er in een prik bij een vaccin?

1. antistoffen
2. verzwakte ziekteverwekkers
3. medicijnen

Waarom word je elke keer weer opnieuw ziek van verschillende ziekteverwekkers? Gebruik het woord 'antigenen' in je antwoord.

Planning tweede periode

Week	Les 1 (di)	Les 2 (do)	Les 3 (vr)
45	9.1 + 3.1	uitval	9.2 + 3.2
46	Activiteiten dag	9.3 + 3.3	9.4 + 3.4
47	9.4 (rhesus) + 9.5 + 3.5	Oefentoets hst 9 + 3	10.1 + 5.1
48	10.2 + 5.2	10.3 + 5.3	10.4 + 5.4
49	10.5 + 5.5	Oefentoets hst 10 + 5	Herhalen 3
50	Herhalen 5	Start TW2
51	Tentamen hst 9 + 10 + 3 + 5
	Vakantie 😊

Leerdoelen

1. Je kan uitleggen welke bestanddelen bij een bloedtransfusie worden gebruikt.

2. Je kan de bloedgroepen benoemen en van iedere bloedgroep de kenmerken beschrijven.

3. Je kan de juiste bloeddonor aan een bloedontvanger koppelen.

4. Je kan uitleggen waarom je rekening moet houden met de rhesusfactor van bloed bij transfusies.

5. Je kan beschrijven wat er gebeurt bij een orgaantransplantatie. 

Wanneer heb je welk bloedonderdeel nodig?

Rode bloedcellen: Patiënt met veel bloedverlies. Of ernstige vorm bloedarmoede.

Bloedplasma: (zitten stollingseiwitten in en antistoffen) Ernstige brandwonden/infecties

Bloedplaatjes: Leukemie (bloedkanker) dan heb je te weinig bloedplaatjes en dus snel bloedingen.

Als je bloed geeft, dan geef je alleen de rode bloedcellen

Klontering!

blz 186 en 187

Nu in de praktijk

Maken van opdr 9 op blz 188

5 min

Aan de slag, werk bij!

Maak de opdrachten van paragraaf 9.4

opdracht: 2, 5, 7, 9, 13 + nakijken

Maak de opdrachten van 9.3 af

   (volgende les uitleg rhesus factor en 10.5 SOA's)

Wie heeft er behoefte aan extra bio les?

klaar? maak van 9.4 opdr 14,16,19

En van 9.5 opdr 3,4,5,10,11 en 12 

Stap voor stap

1. Je krijgt een plastic plaatje met 3 rondjes.

2. Je krijgt bloed van 1 bloedgroep en je moet door antistof te druppelen herleiden welke bloedgroep jouw bloed is.

3. Gaat het bloed klonteren dan is het de bloedgroep met antistof waar tegen je gedruppeld hebt. 

4. Gaat het bloed klonteren bij de Rhesusfactor dan is de bloedgroep Rhesus Positief , dus +

Uit welke onderdelen bestaat bloed?

Jessica heeft bloedgroep B, dat betekent dat ze                                          op haar rode bloedcellen heeft.

Haar lichaam maakt antistoffen tegen de antigenen die ze           heeft.

Ze maakt dus antistoffen tegen antigeen        ,dat is                        .

antigeen B

niet

wel

antigeen A

A

B

anti-B

anti-A

Jessica heeft bij een ernstig auto-ongeluk veel bloed verloren en moet een bloedtransfusie hebben. Jessica heeft bloedgroep B.

Het donorbloed mag dus geen antigeen         bevatten.

Ze kan dus bloedgroep         en bloedgroep          ontvangen.

A

B

AB

O

Resusfactor

Resusantigenen

- Rh+ als je het resusantigeen 

hebt op je bloedcellen.

- Rh- als je geen resusantigeen

hebt op je bloedcellen.

een resusnegatieve moeder maakt antistoffen tegen het bloed van een resuspositieve baby.

Orgaantransplantatie

Welke onderdelen van bloed kun je krijgen bij een bloedtransfusie?

1. Bloedplasma, bloedplaatjes, rode bloedcellen, witte bloedcellen
2. Bloedplasma, bloedplaatjes, rode bloedcellen
3. Bloedplasma, rode bloedcellen, witte bloedcellen
4. Bloedplasma, rode bloedcellen

Jeffrey heeft hemofilie (bloedstollingsziekte) welk onderdeel van bloed heeft hij nodig?

1. Bloedplaatjes
2. Bloedplasma
3. Rode bloedcellen
4. Witte bloedcellen

Je kunt niet van iedere donor bloed krijgen. Dat komt doordat de witte bloedcellen vreemde bloedcellen bestrijden met antistoffen. Hoe herkennen witte bloedcellen vreemde bloedcellen?

1. aan de antigenen in het bloed
2. aan de antigenen op de bloedcellen
3. aan de antistoffen in het bloed
4. aan de antistoffen op de bloedcellen

Op de cellen zit antigeen A

Op de cellen zit antigeen A en antigeen B

Op de cellen zitten geen antigenen

Op de cellen zit antigeen B

Bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Welke van de 4 rode bloedcellen hoort bij bloedgroep O?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Het groene driehoekje stelt antigeen A voor.

Van welke bloedgroep is rode bloedcel nr. 3?

1. A
2. B
3. AB
4. O

Het paarse rondje stelt antigeen B voor. Bij welke rode bloedcel(len) kun je antistof A terugvinden?

1. 1
2. 2
3. 4
4. 1 en 4

De resusprik wordt gemaakt van menselijk bloedplasma. Bevat de resusprik antigenen of antistoffen?

Is de stelling juist of onjuist?

Iemand met resus positief bloed kan bloed ontvangen van iemand met resus negatief bloed.

1. juist
2. onjuist

Is de stelling juist of onjuist?

Resus negatief bloed bevat altijd antistoffen voor het resus antigeen.

1. juist
2. onjuist

Wanneer kan een (ongeboren) baby de resusziekte krijgen?

1. moeder is R+ baby is R+
2. moeder is R- baby is R-
3. moeder is R+ baby is R-
4. moeder is R- baby is R+

Anti - B

Anti - A

Anti A en Anti B

Geen antistoffen

Bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

bloedgroep O

Je kan niet van iedere donor bloed krijgen. Dit komt doordat er verschillende bloedgroepen zijn. Welke eigenschappen horen bij welke bloedgroep?

Iemand met bloedgroep A heeft cellen met antigeen:

1. A
2. B
3. AB
4. geen

Aan de slag

1. Maak deze LessonUp 9.4 (vragen) die klaarstaat in de klasLessonUp.

2. Maak het huiswerk in je leerwerkboek paragraaf 9.4 opdr.;