examen 2019 tijdvak 2 volledig

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Examentraining Economie

Aanpak examenvragen

Hoe pak je het aan?

Opgave 1 rookremmers

concept markt

vraag 1 Begrippen: maatschappelijke kosten en negatieve externe effecten.

• Welke voorbeelden?
• Geef een omschrijving van de begrippen.
• Geef nu het antwoord

Belangrijk: leer je begrippen!!!

1. Een voorbeeld van een juiste uitleg is:

(1) • De genoemde bijkomende/onbedoelde (maatschappelijke) kosten/effecten van roken komen ten laste van anderen dan de roker zelf

(1) • en worden niet verrekend in de prijs van het product

vraag 2 veel tekst en bronnen

• Eerste helemaal lezen.
• Onderstreep de begrippen en geef een omschrijving van de begrippen.
• Lees vraag 2 t/m 6 door
• Lees nu nog een keer de tekst en bekijk de bronnen goed 
• Vergeet niet de assen van de grafieken te bekijken
• en wat zijn de eenheden? 

vraag 2 voor 1 punt

(1) 2. Progressief variabele kosten. Voorbeelden van een juiste toelichting zijn:

  − De TK-functie heeft een progressief verloop / is een kwadratische functie.

  − De MK-functie is een stijgende lijn.

Maximale winst MO=MK

Heffing als vast bedrag????

opvallende punten

de overheid heeft sigaretten belast met €2,50 accijns per pakje

verhoging met nog eens €2 

MK lijn is vergelijkbaar met de aanbodlijn zal door de accijns naar boven verschuiven.

MO zal niet veranderen

Tabel 1 is de uitgangssituatie dus hier zit die €2,50 accijns al in.

x100.000

vraag 3 en foutje puntje gratis

3. Maximale winst wordt behaald als MO = MK

(1) • MO = -0,08q + 16  (TO=PxQ  MO=TO')

(1) • MK = 0,02q + 4 + 2 (accijns) (TK'= MK) 

  

NB Indien de kandidaat de MK zou hebben berekend met (× 100.000), dan komt er de volgende MK-functie uit: MK = 2000q + 400.000 +200.000

(1) • -0,08q + 16 = 0,02q + 6 → q = 100 100 × 100.000 = 10 miljoen pakjes

  

NB bij derde deelscore altijd 1 scorepunt toekennen, ongeacht of er wel of geen antwoord gegeven is, en ongeacht het gegeven antwoord.

vraag 4 doorwerkfouten? Dus altijd doorgaan!!!!

q = 100 q = x 100.000

4. Een voorbeeld van een juiste berekening is:

(1) • P scenario2 = -0,04 × 100 + 16 = € 12,00

  TOscenario2 = 12 × 100 × 100.000 = € 120 miljoen

(1) • Nieuwe TK = 0,01q² + 6q + 100 door € 2 accijnsverhoging 

  TK = (0,01 × 100² + 6 × 100 + 100) × 100.000 = € 80 miljoen

  TWscenario2 = € 40 miljoen

Opmerking

Als bij de uitwerking sprake is van doorwerkfouten uit vraag 3 (q), hiervoor geen scorepunten in mindering brengen.

vraag 5 afwentelen?

Het afwentelingspercentage geeft aan hoeveel procent van de heffing wordt afgewenteld op de consument.

vraag 5 

(1) 5. Een voorbeeld van een juiste berekening is:

 (Pscenario2 = -0,04 × 100 + 16 = € 12,00) De prijs in scenario 1 is €11,20

12,00 − 11,20 × 100% = 40%    Afwentelingspercentage

         2

Opmerking

Wanneer de prijs bij vraag 4 foutief is berekend en dit antwoord gebruikt is bij vraag 5, kan het scorepunt worden toegekend.

vraag 6

6. Lager.

  Een voorbeeld van een juiste toelichting is:

 Bij scenario 3 zal de prijsafzetlijn van een pakje sigaretten naar links verschuiven / zal er minder vraag zijn naar sigaretten bij elke gegeven prijs als gevolg van de ontmoedigingsmaatregelen, waardoor de accijnsopbrengst zal afnemen.

Opmerking

Als het verschuiven van de prijsafzetlijn niet is genoemd of verwoord, maximaal 1 scorepunt toekennen.

Opgave 2

concept risico en informatie 

Lees eerst de hele opgave door

Weet je wat de begrippen betekenen?

Onderstreep de belangrijke begrippen tijdens het lezen. 

vraag 7 let op de deelscore.

Een voorbeeld van een juiste uitleg is:

(1) • Zonder verzekeringsplicht zouden ‘goede’ risico’s / mensen met weinig (verwachte) gezondheidsklachten geneigd kunnen zijn om zich niet te laten verzekeren. De verzekeringsmaatschappijen zouden dan meer ‘slechte’ risico’s / verzekerden met een relatief hoog risico overhouden, waardoor de premies zouden moeten stijgen

(1) • Hierdoor zouden nog meer ‘goede’ risico’s afvallen / relatief gezonde mensen afzien van verzekering

vraag 8

Een voorbeeld van een juiste uitleg is: Leg het begrip uit! 

  Een eigen risico houdt in dat verzekerden zelf het eerste deel van de zorgkosten moeten betalen.  Dit kan leiden tot vermindering van (over)consumptie van zorg / Dan de toename uitleggen: dit kan ertoe leiden dat mensen beter letten op hun gezondheid, waardoor het de toenemende zorgkosten kan beperken.

de informatie

verplicht eigen risico €300

jaarlijkse zorgkosten per verzekerde met 44% van €300 zal afnemen

€173 binnen het eigen risico zullen de mensen zelf betalen

maandpremie kan met meer dan €25 omlaag

vraag 9

vraag 10 het kan zo....

− Alleen bij jaarlijkse zorgkosten boven de € 300 heeft een verzekerde bij een vrijwillig eigen risico extra kosten. Verzekerden in groep III lopen 30% kans op zorgkosten van € 1.000 en 9% kans op zorgkosten van € 10.000. In beide gevallen bedragen de extra kosten voor de verzekerde de volle € 400 van het vrijwillig eigen risico. De verwachte extra zorgkosten voor de verzekerde bedragen dan 39% van € 400 = € 156. Dit is meer dan de besparing op de premie van € 140, dus er is geen sprake van financieel voordeel.  

vraag 10 of zo....

Gegeven een premie gelden de volgende kosten in de oude situatie:

  (0,46 × 0) + (0,15 × 300) + (0,30 × 300) + (0,09 × 300) = € 162 Gegeven de veranderingen gelden de volgende kosten in de nieuwe situatie:

  (0,46 × 0) + (0,15 × 300) + (0,30 × 700) + (0,09 × 700) - 140 = € 178

  Er is dus geen sprake van een financieel voordeel.

solidariteit?

Solidariteit betekent het gezamenlijk dragen van risico’s ongeacht de omvang van het persoonlijke risico.

Dit houdt in dat mensen inzien dat het helpen in andermans belang uiteindelijk in hun eigenbelang kan zijn.

vraag 11

Een voorbeeld van een juiste uitleg is:

  Naarmate meer verzekerden (in een systeem van een vrijwillig eigen risico) kiezen voor een vrijwillig eigen risico, zal er tussen verzekerden een groter verschil ontstaan in zorgbetalingen: verzekerden met weinig behoefte aan zorg / die minder zorg nodig hebben zullen relatief minder hoeven te betalen. De gezonde mensen zullen dan in mindere mate de lasten dragen van de mensen die veel zorg nodig hebben.

 

Het verwoorden in het antwoord van de ‘behoefte aan zorg’ is essentieel voor het toekennen van scorepunten.

opgave 3

Concept markt nog een keer!

p= principaal

a=agent

3 elementen

Let bij elk principaal-agent probleem op drie elementen:

Wie huurt wie in:

wie is de principaal en wie de agent?

Eigenbelang:

waarin hebben de twee partijen een (coflicterend) belang/doel?

Asymmetrische informatie:

op welke wijze heeft de agent meer informatie dan de principaal?

vraag 12 3 punten 3 stappen!

1. Een voorbeeld van een juiste uitleg is:

(1) • De overheid (principaal) en Trains (agent) hebben naar verwachting verschillende doelstellingen: Trains zal meer gericht zijn op het behalen van winst, terwijl de overheid vooral de belangen van de reizigers op het oog heeft

(1) • De overheid heeft beperkt zicht op de kosten en opbrengsten van Trains. Er is sprake van informatie-asymmetrie

(1) • Deze situatie wordt (gedeeltelijk) opgeheven door de genoemde overeenkomst doordat de overheid (deels) over dezelfde informatie beschikt als Trains

elasticiteiten

kruislingse prijselasticiteit

nog even oefenen? 

druk op de knop.

vraag 13 (weer 3 punten!)

Een voorbeeld van een juiste berekening is:

(1) • Bij de stijging van het tarief in de spits met 10% daalt de gevraagde hoeveelheid in de spits met 2% (doordat Ev = − 0,2)

(1) • Bij daling van het tarief in de daluren met 10% daalt de gevraagde hoeveelheid in de spits met 3% (doordat Ek = + 0,3)

(1)• De bezettingsgraad wordt: 109 × 0,98 × 0,97 = 103,62

 of 109 × 0,95 = 103,55

vraag 14

Een voorbeeld van een juiste verklaring is:

(1) • Een toenemend aantal reizigers (in de daluren) zal nauwelijks tot meer totale kosten leiden, omdat de toename gerealiseerd kan worden binnen de reeds bestaande capaciteit (met enkel een hogere bezettingsgraad).

(1) • De gemiddelde totale kosten zullen afnemen, omdat de totale constante kosten over meer treinreizigers verdeeld kunnen worden.

surplus

consumentensurplus

Een consumentensurplus ontstaat wanneer consumenten bereid zijn om méér te betalen dan de geldende prijs.

LEER JE BEGRIPPEN GOED

vraag 15

Voorbeelden van een juiste verklaring zijn:

 − Recreatieve gebruikers die tot dusver onvoldoende betalingsbereidheid hadden om met het openbaar vervoer te reizen, kunnen met het lage tarief voor de daluren hier nu wel voor kiezen. (Dit leidt tot toename van het consumentensurplus voor deze groep)

 − Door verlaging van de (dal)prijs wordt het verschil tussen de betalingsbereidheid van consumenten en de (dal)prijs groter, en neemt het consumentensurplus toe voor de gebruikers van het (dal)tarief.

Opgave 4

Zorgen om bezorgen

2p 16 Toon de conclusie van de NCA aan met een berekening. (gebruik figuur 1)

Herfindahl-Hirschman Index lijkt ingewikkeld maar is het niet. Laat de informatie rustig op je inwerken.

2e deelscore wordt vaak onnodig gemist omdat een antwoord onvolledig is. Check of je volledig antwoord op de vraag hebt gegeven!

3p 17 Bereken hoeveel procent het gemiddelde tarief dat NetShop betaalt bij

Rapservice lager is dan het gemiddelde tarief bij Rapservice. 

rekenen met procenten:
soms handig om zelf een getallenvoorbeeld te verzinnen.

maak situatie overzichtelijk voor jezelf

(75% van wat? 50% van wat?)

% verandering: N-O / O x 100

'Oud' is wat in de vraagstelling achter de woorden van, dan, etc. gelezen wordt

2p 18 Verklaar deze bezorgdheid van de NCA. Maak hierbij gebruik van

fragment 1. 

enige relevante informatie uit fragment 1 welke de bezorgdheid kan onderbouwen is de snelle groei van de markt. Zorg er dus voor dat je dit duidelijk in je antwoord terug laat komen!

Opgave 5

Rentebeleid geeft onvoldoende wind in de zeilen

veel oorzaak - gevolg redeneringen

Werk in je antwoord duidelijk vanuit de oorzaak naar het gevolg!

Beter een stap uitleg te veel dan te weinig!

3p 19 Leg uit dat een renteverlaging door de CB kan leiden tot toename van de

inflatie. Maak hierbij een onderscheid tussen bestedingsinflatie en

loonkosteninflatie. 

3 punten!

Liever tussenstap te veel dan te weinig

geef duidelijk aan in je antwoord welke uitleg bij bestedingsinflatie en welke bij loonkosteninflatie hoort

loonkosteninflatie?

vaak via krappe arbeidsmarkt

bestedingsinflatie?

via toename bestedingen

(vergeet koppeling met W* niet!)

2p 20 Verklaar via de arbeidsmarkt dat technologische ontwikkelingen kunnen

hebben bijgedragen aan het laag blijven van de inflatie. 

uitleg via een markt?

ga in op vraag en aanbod van deze markt

2p 21 Verklaar de opmerking van de econoom over de invloed van de

internationale handel op het laag blijven van de inflatie in het land. 

context:

internationale handel is belangrijker geworden

3p 22 Licht beide stellingen van de econoom toe. 

'zero lower bound'?

nominale  rente van de CB is 0; kan de rente dus niet meer verlagen

inverdieneffecten:

deel van de extra overheidsuitgaven komt weer terug in de vorm van belastingen

let op 2 redeneringen in stelling b!

Opgave 6

Gedeelde vreugd

veel oorzaak - gevolg redeneringen

Werk in je antwoord duidelijk vanuit de oorzaak naar het gevolg!

Beter een stap uitleg te veel dan te weinig!

2p 23 Bereken op basis van de schatting hoeveel procent het bbp, in geval van

de herverdeling, na vijf jaar hoger zal zijn dan bij ongewijzigd beleid. 

maak de situatie eerst overzichtelijk voor jezelf:

1,1%? 5,62%? 0,78 procentpunt?

wat is de vraag?

verschil procent en procentpunt:

winst stijgt van 2% naar 3% per jaar:

stijging met 50 procent

stijging met 1 procentpunt

2p 24 leg uit:
 a Door een herverdeling van de inkomens kan via de vraagzijde van de

goederenmarkt een toename van de economische groei tot stand

komen. 

benoem dat de consumptie van hogere inkomensgroepen niet (sterk) zal afnemen voor het volledige verhaal

2p 25 leg uit:
c Dit draagt bij aan een hoger opleidingsniveau van de bevolking,

waardoor de toekomstige groei van het bbp kan toenemen. 

2p 26 leg uit:
I. Doordat mensen met hogere inkomens relatief minder van hun

inkomen consumeren dan mensen met lagere inkomens, kan een

toenemende ongelijkheid van de inkomensverdeling via de werking

van de vermogensmarkt leiden tot een grotere productiecapaciteit.

markt: vraag en aanbod

iedere markt heeft een prijs (in dit geval rente)

1p 27 leg uit:
II. Beloningsverschillen die gekoppeld zijn aan de arbeidsproductiviteit

bevorderen de economische groei.

Misschien ben je het hier niet mee eens, maar je moet de redenering volgen van de oppositiepartij en hiervoor een argument geven, dus dan kom je uit op dit antwoord

Succes met je CSE!

Wil je succes afdwingen?

MAAK VEEL OUDE EXAMENS!

(Philips Curve en NAIRU is geschrapt)