Les 4. De Vrije Wil van de Mens: Religieuze en Wetenschappelijke Perspectieven

• Levensbeschouwing
• Godsdienst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

De vrije wil.

De vrije wil 

Leerdoelen

• Je kunt begrijpen wat het begrip "de vrije wil van de mens" inhoudt.
  
• Je kunt vanuit christelijk perspectief de visie op "de vrije wil van de mens" uitleggen.
  
• Je bent instaat om het Theodicee- probleem uitleggen.
  
• Je kunt vanuit wetenschappelijk perspectief de visie op "de vrije wil van de mens" uitleggen.

Ik maak mijn eigen vrije keuzes

0100

Wat betekent het om vrije wil te hebben?

Christelijk perspectief

In het christendom speelt de vrije wil een centrale rol in het begrijpen van menselijk handelen, moraal, en verantwoordelijkheid. 

God heeft de mens geschapen met de mogelijkheid om te kiezen, en dit vermogen tot vrije keuze vormt de basis van morele verantwoordelijkheid en de relatie tussen God en mens.

Volgens de Bijbel is de mens geschapen naar het evenbeeld van God (Genesis 1:26-27), wat betekent dat de mens in staat is tot vrije keuzes. 

De vrije wil is een essentieel onderdeel van dit "evenbeeld."

In het verhaal van Adam en Eva (Genesis 2-3) zien we hoe de mens door een vrije keuze zondigt door het eten van de verboden vrucht. Dit benadrukt dat vrije wil zowel kan leiden tot gehoorzaamheid aan God als tot zonde.

De zondeval en de gebroken vrije wil:

Augustinus, een van de invloedrijkste christelijke theologen, stelde dat de vrije wil door de zondeval beschadigd is. Mensen hebben nog steeds de mogelijkheid om te kiezen, maar hun wil is door de zonde geneigd tot het kwaad.

Deze gebrokenheid betekent dat zonder Gods genade, de mens vaak zal kiezen voor zonde boven goedheid. 

Vrije wil blijft bestaan, maar het vermogen om het goede te doen wordt beperkt door de zondige natuur.

Genade en vrije wil:

In het christendom speelt genade een cruciale rol. God biedt de mens genade om de wil te herstellen en weer richting het goede te leiden.

Augustinus’ visie op genade is dat alleen door Gods genade de mens werkelijk vrij kan kiezen voor het goede. 

De wil is vrij om te kiezen, maar die vrijheid is afhankelijk van Gods hulp.

Verlossing en verantwoordelijkheid:

In het christelijk geloof is verlossing door Jezus Christus een belangrijke manier waarop de vrije wil wordt hersteld. 

Christus sterft voor de zonden van de mensheid en biedt iedereen de kans om door vrije wil voor God te kiezen.

Het christelijke geloof benadrukt verantwoordelijkheid: 

Mensen moeten rekenschap afleggen voor hun keuzes. Omdat God mensen vrije wil heeft gegeven, zijn zij verantwoordelijk voor hun zonden en voor hun gehoorzaamheid aan God.

Vrijheid en verantwoordelijkheid

Vrije wil betekent dat God mensen de mogelijkheid heeft gegeven om zelf te kiezen tussen goed en kwaad. Dit maakt dat mensen verantwoordelijk zijn voor hun keuzes.

Door de zondeval is de vrije wil van de mens beschadigd. Hierdoor zijn mensen sneller geneigd verkeerde keuzes te maken en het kwaad te doen.

In het christendom speelt de vrije wil een centrale rol in het begrijpen van menselijk handelen, moraal, en verantwoordelijkheid. 

God heeft de mens geschapen met de mogelijkheid om te kiezen, en dit vermogen tot vrije keuze vormt de basis van morele verantwoordelijkheid en de relatie tussen God en mens.

Volgens de Bijbel is de mens geschapen naar het evenbeeld van God (Genesis 1:26-27), wat betekent dat de mens in staat is tot vrije keuzes. 

De vrije wil is een essentieel onderdeel van dit "evenbeeld."

In het verhaal van Adam en Eva (Genesis 2-3) zien we hoe de mens door een vrije keuze zondigt door het eten van de verboden vrucht. Dit benadrukt dat vrije wil zowel kan leiden tot gehoorzaamheid aan God als tot zonde.

De zondeval en de gebroken vrije wil:

Augustinus, een van de invloedrijkste christelijke theologen, stelde dat de vrije wil door de zondeval beschadigd is. Mensen hebben nog steeds de mogelijkheid om te kiezen, maar hun wil is door de zonde geneigd tot het kwaad.

Deze gebrokenheid betekent dat zonder Gods genade, de mens vaak zal kiezen voor zonde boven goedheid. 

Vrije wil blijft bestaan, maar het vermogen om het goede te doen wordt beperkt door de zondige natuur.

Genade en vrije wil:

In het christendom speelt genade een cruciale rol. God biedt de mens genade om de wil te herstellen en weer richting het goede te leiden.

Augustinus’ visie op genade is dat alleen door Gods genade de mens werkelijk vrij kan kiezen voor het goede. 

De wil is vrij om te kiezen, maar die vrijheid is afhankelijk van Gods hulp.

Verlossing en verantwoordelijkheid:

In het christelijk geloof is verlossing door Jezus Christus een belangrijke manier waarop de vrije wil wordt hersteld. 

Christus sterft voor de zonden van de mensheid en biedt iedereen de kans om door vrije wil voor God te kiezen.

Het christelijke geloof benadrukt verantwoordelijkheid: 

Mensen moeten rekenschap afleggen voor hun keuzes. Omdat God mensen vrije wil heeft gegeven, zijn zij verantwoordelijk voor hun zonden en voor hun gehoorzaamheid aan God.

Gods genade

Gods genade is nodig om mensen te helpen betere keuzes te maken. Zonder Gods hulp zouden mensen vaak het slechte kiezen.

Jezus' verlossing is belangrijk: door te geloven in Jezus kunnen mensen hun vrije wil gebruiken om voor een goed leven met God te kiezen.

Verantwoordelijkheid blijft belangrijk: ook al is de vrije wil beperkt door de zonde, mensen moeten nog steeds verantwoordelijkheid nemen voor hun keuzes en daden.

In het christendom speelt de vrije wil een centrale rol in het begrijpen van menselijk handelen, moraal, en verantwoordelijkheid. 

God heeft de mens geschapen met de mogelijkheid om te kiezen, en dit vermogen tot vrije keuze vormt de basis van morele verantwoordelijkheid en de relatie tussen God en mens.

Volgens de Bijbel is de mens geschapen naar het evenbeeld van God (Genesis 1:26-27), wat betekent dat de mens in staat is tot vrije keuzes. 

De vrije wil is een essentieel onderdeel van dit "evenbeeld."

In het verhaal van Adam en Eva (Genesis 2-3) zien we hoe de mens door een vrije keuze zondigt door het eten van de verboden vrucht. Dit benadrukt dat vrije wil zowel kan leiden tot gehoorzaamheid aan God als tot zonde.

De zondeval en de gebroken vrije wil:

Augustinus, een van de invloedrijkste christelijke theologen, stelde dat de vrije wil door de zondeval beschadigd is. Mensen hebben nog steeds de mogelijkheid om te kiezen, maar hun wil is door de zonde geneigd tot het kwaad.

Deze gebrokenheid betekent dat zonder Gods genade, de mens vaak zal kiezen voor zonde boven goedheid. 

Vrije wil blijft bestaan, maar het vermogen om het goede te doen wordt beperkt door de zondige natuur.

Genade en vrije wil:

In het christendom speelt genade een cruciale rol. God biedt de mens genade om de wil te herstellen en weer richting het goede te leiden.

Augustinus’ visie op genade is dat alleen door Gods genade de mens werkelijk vrij kan kiezen voor het goede. 

De wil is vrij om te kiezen, maar die vrijheid is afhankelijk van Gods hulp.

Verlossing en verantwoordelijkheid:

In het christelijk geloof is verlossing door Jezus Christus een belangrijke manier waarop de vrije wil wordt hersteld. 

Christus sterft voor de zonden van de mensheid en biedt iedereen de kans om door vrije wil voor God te kiezen.

Het christelijke geloof benadrukt verantwoordelijkheid: 

Mensen moeten rekenschap afleggen voor hun keuzes. Omdat God mensen vrije wil heeft gegeven, zijn zij verantwoordelijk voor hun zonden en voor hun gehoorzaamheid aan God.

"Hoe wordt vrije wil vanuit het christelijke perspectief meestal begrepen?"

1. De mens heeft geen vrije wil, alles is volledig door God voorbestemd
2. De mens heeft volledige vrije wil, zonder invloed van God of zijn plan
3. Vrije wil bestaat niet, omdat alles bepaald wordt door de zondige natuur van de mens
4. De mens heeft vrije wil om te kiezen tussen goed en kwaad, maar God kent het eindresultaat

Theodicee probleem

Wil God het kwaad voorkomen maar kan Hij dat niet.

Dan is hij niet almachtig.

1

Kan Hij het wel, maar wil Hij het niet.

Dan is Hij kwaadwillig.

2

Kan Hij het wel en wil Hij het ook.

Waar komt dan het kwaad vandaan?

3

Kan Hij het niet en wil Hij het niet.

 Waarom zouden we Hem dan God noemen?

4

Het Theodicee probleem

Aanhangers van deze leerstelling zijn o.a Plantinga en C.S. Lewis.

Het theodicee-probleem, ook wel het probleem van het kwaad genoemd, is een filosofisch en theologisch dilemma dat zich richt op de vraag hoe het bestaan van kwaad en lijden in de wereld kan worden verenigd met het geloof in een alwetende, algoede en almachtige God. 

Dit probleem heeft eeuwenlang filosofen, theologen en gelovigen beziggehouden.

Kern van het probleem:

God is almachtig: Hij heeft de macht om alles te doen.

God is algoed: Hij wil het goede voor alle mensen.

God is alwetend: Hij weet alles, inclusief het lijden en het kwaad in de wereld.

Kwaad en lijden bestaan: Er is duidelijk leed, kwaad en onrecht in de wereld.

De vraag die hieruit voortvloeit, is: Als God almachtig, algoed en alwetend is, waarom laat Hij dan het kwaad bestaan? Als God het kwaad niet kan voorkomen, lijkt het erop dat Hij niet almachtig is. Als Hij het niet wil voorkomen, lijkt Hij niet echt algoed. En als Hij het kwaad niet kent, lijkt Hij niet alwetend.

Mogelijke reacties op het theodicee-probleem:

Vrije wil-verdediging: Dit argument stelt dat God de mens vrije wil heeft gegeven, wat essentieel is voor morele keuzes. Kwaad ontstaat niet door God zelf, maar door de verkeerde keuzes van vrije wezens. Zonder vrije wil zouden mensen slechts robots zijn, en ware liefde of moraliteit zou onmogelijk zijn. Het kwaad is dus een onvermijdelijk gevolg van de vrijheid die God aan de mens heeft gegeven.

Het kwaad als noodzakelijk voor het goede: Sommige filosofen, zoals Leibniz, hebben betoogd dat het kwaad noodzakelijk is voor het bestaan van bepaalde goede zaken. Bijvoorbeeld, moed kan alleen bestaan in het licht van gevaar, en compassie kan alleen worden getoond als er lijden is. In dit perspectief is het kwaad een soort contrast dat het goede mogelijk maakt en versterkt.

Kwaad als straf of test: In sommige religieuze tradities wordt het kwaad gezien als een straf voor zonde of een test voor de mensheid. Lijden en kwaad zouden dan doelen dienen zoals morele verbetering, spirituele groei of boetedoening.

Oplossingen van mysterie: Sommige theologen wijzen erop dat menselijke wezens niet in staat zijn het volledige plan of de bedoelingen van God te begrijpen. Dit wordt soms als een mysterie gepresenteerd: het kwaad zou een rol kunnen spelen in een groter kosmisch plan dat de menselijke rede overstijgt.

Process-theologie: Een andere benadering stelt dat God niet alles volledig controleert. In plaats daarvan zou God in het proces van de schepping met de wereld samenwerken en ontwikkelen. God is dan niet almachtig in de traditionele zin, maar probeert wel het goede in de wereld te bevorderen binnen bepaalde beperkingen.

00:22

Wat betekent omnipotent?

1. Alziend
2. Alwetend
3. Almachtig
4. Alomtegenwoordig

00:44

Welke van de volgende stellingen weerspiegelt het belangrijkste dilemma binnen het theodicee-probleem?

1. Als God de wereld heeft geschapen, waarom zijn er dan verschillende religies?
2. Als mensen vrij zijn om te kiezen, waarom kiezen ze dan vaak het verkeerde?
3. Als mensen niet goed zijn, hoe kan God ze dan vergeven?
4. Als God goed en almachtig is, waarom bestaat er kwaad in de wereld?

01:35

Hoe verhoudt het concept van vrije wil zich tot het idee van Gods omnipotentie?

1. Vrije wil stelt ons in staat om zelf morele keuzes te maken
2. God’s omnipotentie maakt vrije wil irrelevant
3. Vrije wil leidt tot het bewijs dat God niet bestaat
4. Vrije wil betekent dat God niet alwetend is

03:05

Wat is een mogelijke implicatie van het hebben van vrije wil in een wereld met kwaad?

1. Het garandeert dat iedereen goede keuzes maakt
2. Het betekent dat individuen verantwoordelijk zijn voor de gevolgen van hun daden
3. Het maakt het onmogelijk om kwaad te doen
4. Het is een illusie die door religies is gecreëerd

Wat is nodig voor de vrijheid van de mens?

1. Dat de mens geen keuzes kan maken
2. Dat de mens zelf keuzes kan maken
3. Dat de mens zich realiseert dat hij in de Matrix zit
4. Dat God de keuzes maakt voor de mens

 Wetenschappelijk perspectief

Neurowetenschappelijke onderzoeken naar vrije wil:

Benjamin Libet’s experimenten (1980s):

Libet onderzocht hersenactiviteit voorafgaand aan bewuste beslissingen. In zijn experimenten ontdekte hij dat hersenactiviteit al plaatsvindt vóórdat mensen zich bewust zijn van hun beslissing. Dit werd het zogenaamde "readiness potential" genoemd.

Dit roept de vraag op: als onze hersenen al besluiten nemen voordat we ons bewust zijn van die keuze, in hoeverre is onze vrije wil dan echt?

Sommige wetenschappers interpreteren Libet’s bevindingen als een aanwijzing dat vrije wil een illusie kan zijn: beslissingen worden al door onze hersenen voorbereid voordat wij ze bewust nemen.

Determinisme:

Determinisme is het idee dat alle gebeurtenissen, inclusief menselijke keuzes, volledig bepaald worden door voorafgaande oorzaken. In een deterministische wereld is elke actie een gevolg van eerdere omstandigheden en natuurwetten.

Als alles in de wereld inclusief ons gedrag volledig bepaald is door voorafgaande oorzaken, hoe kan er dan sprake zijn van vrije wil? Dit idee stelt dat we geen echt vrije keuzes maken, maar dat alles vastligt door eerdere omstandigheden (bijvoorbeeld je opvoeding, omgeving, en biologie).

Geen vrijheid

Neurowetenschap suggereert dat onze hersenen al beslissingen nemen voordat we ons daarvan bewust zijn.

Determinisme stelt dat al onze acties worden bepaald door eerdere oorzaken. Als dit waar is, zou er geen ruimte zijn voor echte vrije keuzes.

Neurowetenschappelijke onderzoeken naar vrije wil:

Benjamin Libet’s experimenten (1980s):

Libet onderzocht hersenactiviteit voorafgaand aan bewuste beslissingen. In zijn experimenten ontdekte hij dat hersenactiviteit al plaatsvindt vóórdat mensen zich bewust zijn van hun beslissing. Dit werd het zogenaamde "readiness potential" genoemd.

Dit roept de vraag op: als onze hersenen al besluiten nemen voordat we ons bewust zijn van die keuze, in hoeverre is onze vrije wil dan echt?

Sommige wetenschappers interpreteren Libet’s bevindingen als een aanwijzing dat vrije wil een illusie kan zijn: beslissingen worden al door onze hersenen voorbereid voordat wij ze bewust nemen.

Determinisme:

Determinisme is het idee dat alle gebeurtenissen, inclusief menselijke keuzes, volledig bepaald worden door voorafgaande oorzaken. In een deterministische wereld is elke actie een gevolg van eerdere omstandigheden en natuurwetten.

Als alles in de wereld inclusief ons gedrag volledig bepaald is door voorafgaande oorzaken, hoe kan er dan sprake zijn van vrije wil? Dit idee stelt dat we geen echt vrije keuzes maken, maar dat alles vastligt door eerdere omstandigheden (bijvoorbeeld je opvoeding, omgeving, en biologie).

"Ik ben mijn hersenen."

Gedachten en keuzes worden volledig bepaald worden door hersenactiviteit.

Beslissingen komen enkel en alleen voort uit biologische processen.

Wanneer mensen zeggen "ik ben mijn hersenen" in het kader van de vrije wil, bedoelen ze meestal dat hun gedachten, keuzes en gedrag volledig bepaald worden door hun hersenactiviteit. Deze opvatting komt vaak voort uit een materialistisch wereldbeeld, waarin alles wat een persoon ervaart, denkt of beslist uiteindelijk het resultaat is van chemische en elektrische processen in de hersenen.

Dit idee impliceert dat vrije wil mogelijk een illusie is, omdat elke beslissing die we nemen eigenlijk al bepaald is door de biologie van onze hersenen, inclusief genetica en omgevingsinvloeden. Het zou betekenen dat wat wij beschouwen als "vrije keuzes" in feite onbewuste neurologische processen zijn, waardoor we minder controle hebben dan we denken.

In een dergelijke visie is de mens niet meer dan de optelsom van zijn hersenactiviteit, en wordt de mogelijkheid van een ziel of spirituele component die onafhankelijk van de hersenen beslissingen kan nemen, vaak afgewezen.

Deze opvatting staat in contrast met veel religieuze en filosofische ideeën die juist beweren dat mensen, ondanks de invloed van hun hersenen, nog steeds een wezenlijke vrije wil hebben. Vanuit christelijk perspectief bijvoorbeeld, wordt de mens gezien als meer dan alleen zijn fysieke lichaam; de ziel en geest spelen een belangrijke rol in het maken van morele keuzes.

Vanuit de opvatting "ik ben mijn hersenen" wordt liefde of verliefdheid gezien als het resultaat van chemische en elektrische processen in de hersenen. Hormonen zoals dopamine, oxytocine, en serotonine spelen een belangrijke rol bij gevoelens van genegenheid, aantrekkingskracht en emotionele verbondenheid. In deze visie zijn liefde en verliefdheid niet zozeer bewuste, vrije keuzes, maar eerder biologische reacties op prikkels, zoals uiterlijk, geur, en gedrag van een ander, die vanuit evolutie en overleving zijn ontwikkeld. Het romantische gevoel van liefde wordt dan gereduceerd tot neurologische activiteit.

Liefde wordt dan gereduceerd tot chemische processen en hormonale reacties die ontstaan in de hersenen. Vanuit dit perspectief is liefde wel echt, maar het is een natuurlijke, evolutionaire functie die mensen helpt zich te verbinden, voort te planten en samen te overleven.

In een bredere of spirituele betekenis, zoals in het christendom, wordt liefde echter gezien als meer dan alleen een biologische reactie. Het wordt beschouwd als een diepe, bewuste keuze en een gave van God, die verder gaat dan alleen het fysieke en emotionele.

Beantwoord de vraag

"Welke van de volgende stellingen over vrije wil het beste weergeeft hoe wetenschappers de relatie tussen hersenactiviteit en menselijke beslissingen begrijpen?"

1. Vrije wil bestaat niet; alle beslissingen zijn het resultaat van onbewuste hersenprocessen die voorafgaan aan ons bewuste bewustzijn
2. Vrije wil is volledig intact en onafhankelijk van hersenactiviteit; mensen kunnen kiezen zonder enige neurologische invloed
3. Hersenactiviteit heeft geen invloed op emotionele of morele keuzes, die volledig bewust worden gemaakt
4. Wetenschappelijke studies tonen aan dat vrije wil alleen kan bestaan in een spirituele context, los van neurologische processen

Geen verantwoordelijkheid

Sommige wetenschappers en filosofen beweren dat vrije wil niet bestaat en dat al onze keuzes worden bepaald door factoren buiten onze controle, zoals hersenactiviteit, opvoeding en genetica.

Als we geen vrije wil hebben, zijn we niet verantwoordelijk voor wat we doen. Dit heeft gevolgen. Rechtspraak veronderstelt dat sommige handelingen uit vrije wil zijn gedaan, enz.

Vrije wil als illusie: Filosofen en wetenschappers, zoals Sam Harris, beweren dat vrije wil een illusie is, omdat onze keuzes uiteindelijk worden bepaald door factoren buiten onze controle, zoals genetica en opvoeding.

De rol van de hersenen:

De wetenschap kijkt naar hoe de hersenen beslissingen nemen. Veel neurowetenschappelijke studies suggereren dat keuzes eerder onderbewust door het brein worden gemaakt, en dat ons bewustzijn pas later 'meedoet' om die keuzes te verantwoorden.

Dit roept belangrijke vragen op over verantwoordelijkheid: als je brein al de keuze maakt voordat je je daarvan bewust bent, in hoeverre kun je dan verantwoordelijk worden gehouden voor je daden?

In hoeverre kunnen mensen (volgens jou) verantwoordelijk 

worden gehouden voor hun gedrag?"

Als je een arm of been kunt vervangen zonder jezelf te verliezen, maar niet je hersenen, wat zegt dat dan over wie je bent? 

Je kunt begrijpen wat het begrip "de vrije wil van de mens" inhoudt.

Je kunt vanuit christelijk perspectief de visie op "de vrije wil van de mens"  uitleggen. 

Je bent instaat om het Theodicee- probleem uitleggen.

Je kunt vanuit wetenschappelijk perspectief de visie op "de vrije wil van de mens " uitleggen.

Leerdoelen van deze les

Hoeveel sterren geef je jezelf?

Minimaal 1 ster, maximaal 5 sterren

Ik kan begrijpen wat het begrip "de vrije wil van de mens" inhoudt.
Ik kan vanuit christelijk perspectief de visie op "de vrije wil van de mens uitleggen.
Ik ben instaat om het Theodicee- probleem uit te leggen.
Ik kan vanuit wetenschappelijk perspectief de visie op "de vrijewil van de mens" uitleggen.