§6.4 Nederland blijft neutraal

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Nederland in de jaren 1914 - 1939

Nederland blijf neutraal

Je kunt 8 punten verdienen!

Hierna: 10 tijdvakken.

Hierna: de leerdoelen.

Aan het eind:

1. kun je met een aantal kenmerken het verloop van de Eerste Wereldoorlog in Nederland omschrijven;

2. weet je met een aantal kenmerken te benoemen wat in Nederland in de politiek en in het onderwijs in 1917 veranderde;

+ kun je uitleggen hoe Nederland er nu uit zou zien als de revolutiepoging van Troelstra wèl was gelukt.

 

In de Eerste Wereldoorlog (1914-'18) doen 33 landen mee, maar vooral in Noord-Frankrijk en België is de loopgravenoorlog heftig.

Eén miljoen onschuldige Belgen vluchten naar het neutrale buurland Nederland (± 6 mln inw.). Echte honger is er niet in Nederland, maar wel schaarste. Een oorzaak van de schaarste is dat de geallieerden handelsbelemmeringen voor Nederland invoeren met als doel dat producten niet in Duitse handen komen. Ter voorkoming van een hongersnood, wordt een distributiesysteem met bonkaarten ingevoerd, zodat het belangrijkste voedsel 'op de bon' gaat.

Daarnaast besluit Nederland tot mobilisatie: het leger in paraatheid zetten (200.000 soldaten staan paraat langs de grens)

Om te voorkomen dat Belgische mannen zich via Nederland en Engeland aansluiten bij de geallieerden, bouwen de Duitsers een 180 km lang hekwerk die onder hoogspanning staat (dodendraad).

Duitse gruweldaden:

Hierna: filmfragment 'de Dodendraad' - Kleine handen in een grote oorlog (+ 2 min)

Hiernaast zie je een plaatje van opvang van vluchtelingen in Nederland (1914).

Waarvan is de situatie op de foto een gevolg?

1. van de aanleg van de Dodendraad
2. van de Duitse inval in België
3. van de handelsbelemmeringen
4. van de Russische Revolutie

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

In de afbeelding is een ontwikkeling te zien in de periode 1914-1918.

Wat is de oorzaak van deze ontwikkeling? 

1. de Dodendraad
2. de handelsbelemmeringen
3. de mobilisatie
4. het distributiesysteem

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

Het bord is gemaakt om mensen te herinneren aan een kenmerk van het dagelijks leven in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Welk kenmerk wordt bedoeld?

 

1. gelijkschakeling
2. mobilisatie
3. neutraliteit
4. schaarste

Klik op de afbeelding om in te zoomen. 

Op welke kaart zijn met een donkere kleur landen aangegeven die op het moment van de wapenstilstand in november 1918 bij de Geallieerden hoorden? 

Hierna: uitleg Pacificatiewet 1917.

1. Op kaart 1
2. Op kaart 2
3. Op kaart 3
4. Op kaart 4

Pacificatiewet 1917:

Vòòr de WOI is er in Nederland veel strijd over kiesrecht en onderwijs, maar wordt in de WOI met de Pacificatiewet (1917) o.l.v. van der Linden opgelost. (Pacificatie betekent 'herstel van de vrede')

1. Met deze wet komt een einde aan de schoolstrijd en bereiken de confessionelen dat openbare scholen èn bijzondere scholen (scholen met den Bijbel)  financieel gelijk worden gesteld;

Kortom, beiden krijgen evenveel geld van de overheid. 

2. Met deze wet bereiken de socialisten algemeen mannenkiesrecht + passief vrouwenkiesrecht (oorzaken zijn Eerste Wereldoorlog 1914-'18 en Russische Revolutie 1917). Twee jaar later krijgen vrouwen ook actief kiesrecht. 

3. Ook wordt door deze wet het districtenstelsel vervangen door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. ingevoerd.

Hierna: filmpje uitleg evenredige vertegenwoordiging + gevolgen Pacificatiewet (JORT) + 4 min)

Dus belangrijk: 1917 krijgen passief vrouwenkiesrecht, in 1919 uitgebreid met actief (vrouwen)kiesrecht!!!

0

De ongelijke financiële behandeling tussen het openbaar en bijzonder onderwijs werd uiteindelijk opgelost.

Wanneer en waardoor werd deze ongelijke behandeling opgelost?

Hierna: sleepvraag.

1. in 1887, door de invoering van het Caoutchouc-artikel
2. in 1887, door de Pacificatie
3. in 1917, door de invoering van het Caoutchouc-artikel
4. in 1917, door de Pacificatie

Een invulopdracht over de Pacificatie van 1917. Bij de Pacificatie van

 1917 bereiken verschillende politieke groepen hun belangrijkste doel.

 

1. De confessionelen bereiken … (algemeen mannenkiesrecht / 

betere sociale wetgeving / financiële gelijkstelling onderwijs).

 

2. De socialisten bereiken … (algemeen mannenkiesrecht / censuskiesrecht / financiële gelijkstelling onderwijs).

 

3. Ook wordt bij de Pacificatie het … (censuskiesrecht / districtenstelsel / 

stelsel van evenredige vertegenwoordiging) ingevoerd. 

Sleep de drie groene vinkjes naar de goede antwoorden:

Hierna: open vraag.

Hieronder staan twee beweringen die worden gebruikt als argumenten tegen een bepaald kiesstelsel:

1. De confessionele partijen behalen in 1905 en in 1913 de meeste stemmen, maar krijgen toch niet de meeste zetels in de Tweede Kamer.
2. Een liberale kandidaat heeft in het rooms-katholieke Limburg geen enkele kans om in de Tweede Kamer te komen.
Tegen welk kiesstelsel zijn de argumenten gericht?

Hierna: sleepvraag.

Hieronder staan vijf onderdelen uit verschillende grondwetten. 

Welke twee onderdelen zijn in de nieuwe Grondwet/ Pacificatiewet van 1917 voor het eerst opgenomen? Sleep de twee punaises naar deze twee onderdelen. 

Hierna: uitleg mislukte Revolutiepoging van Troelstra.

Opstandigheid:

Een dag na het einde van de WOI (12 nov '18) eist SDAP-leider P.J. Troelstra dat de regering zijn macht afstaat en het Koningshuis moet verdwijnen.

Troelstra denkt dat, na Rusland en Duitsland, nu ook Nederland klaar is voor een revolutie. 

Maar deze revolutiepoging van Troelstra loopt tot niets uit, omdat het volk toch  meer Koningsgezind is dan verwacht. De SDAP-partij belooft om nooit meer over een revolutie te beginnen.

Gevolg: de socialisten zijn tot 1939 niet meer in de regering. 

Troelstra's vergissing.

Hierna: filmpje 'Troelstra's vergissing' - Welkom in de ijzeren eeuw (+ 2 min)

Uit een Nederlands geschiedenisboek over een gebeurtenis aan het einde van de Eerste Wereldoorlog:

"Overal waren volken ongelukkig als gevolg van de Eerste Wereldoorlog. Toen zijn ook in óns goede land mannen opgestaan, socialisten, die onze koningin wilden verjagen! Ze zeiden dat onze arbeiders geen koningin meer wilden! Maar dat was helemaal niet waar. De arbeiders schreeuwden, met tranen in hun ogen: ‘Oranje boven! Leve de koningin!’ De zielige poging van de mannen die zelf de baas wilden spelen in het land, was helemaal mislukt."

Welke gebeurtenis uit een geschiedenisboek in Nederland wordt hierboven omschreven? 

Hierna: filmpje samenvatting + 2 min

Hierna: Evaluatie via een poll

Sleep de gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde:

Het districtenstelsel wordt ingevoerd.

Minister-president van der Linden kiest in 1916 voor het distributiesysteem.

Vrouwen krijgen het actief kiesrecht.

Algemeen onderwijs en bijzonder onderwijs worden financieel gelijkgesteld. 

De revolutiepoging van Troelstra mislukt.

Evaluatie: Welk begrip vind je nog lastig en wil je graag in de volgende les nogmaals uitgelegd krijgen?

Hierna: antwoord geven op leerdoelen.

handelsbelemmeringen

distributiesysteem

mobilisatie

de Dodendraad

Pacificatiewet (1917)

Gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

Districtenstelsel

Evenredige vertegenwoordiging

De mislukte revolutiepoging van SDAP-leider Troelstra

de Schoolstrijd

Zet de cijfers 1 en 2 onder mekaar en geef antwoord op de leerdoelen:

1. kun je met een aantal kenmerken het verloop van de Eerste Wereldoorlog in Nederland te omschrijven;

2. weet je met een aantal kenmerken te benoemen wat in Nederland in de politiek en in het onderwijs in 1917 veranderde;

+ kun je uitleggen hoe Nederland er nu uit zou zien als de revolutiepoging van Troelstra wèl was gelukt