conjunctuurbeweging (hfdst 1) par 2 en 3

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Economie 24-11-2022

prijsrigiditeit 

loonstarheid

output-gap

Lesdoelen

Aan het eind van de les begrijp je:

- wat prijsrigiditeit is en om welke redenen dit zo is

- wat loonstarheid is, hoe dit wordt veroorzaakt en wat daarvan de gevolgen zijn.

- het verschil tussen de potentiële productie en de werkelijke productie en begrijp je hoe dit wordt vertaald naar de output gap.

- het verband tussen output-gap en conjunctuur.

- het ontstaan van verschillende soorten werkloosheid.

prijsrigiditeit

Het kost tijd dat prijzen zich hebben aangepast aan veranderingen in vraag en aanbod. Op de korte termijn is er sprake van prijsrigiditeit.

4 redenen:

- aanbieders zijn sneller geneigd hun prijzen aan te passen als ze dat goed kunnen onderbouwen, bijv als de kosten stijgen.

- moeilijk te bepalen welke prijs de winst maximaliseert (denk aan boekje markt en overheid). Als ze bij bepaalde prijs voldoende winst maken laten ze het zo. Misschien is er een andere prijs die nog meer winst oplevert, maar om geen klanten kwijt te maken zullen ze niet veel experimenteren met de prijs.

- Productiekosten kunnen niet snel aangepast worden. Prijzen kunnen daardoor maar beperkt naar beneden worden bijgesteld. Denk aan contracten die al zijn afgesloten

prijsrigiditeit

4 redenen:

- aanbieders zijn sneller geneigd hun prijzen aan te passen als ze dat goed kunnen onderbouwen, bijv als de kosten stijgen.

- moeilijk te bepalen welke prijs de winst maximaliseert (denk aan boekje markt en overheid). Als ze bij bepaalde prijs voldoende winst maken laten ze het zo. Misschien is er een andere prijs die nog meer winst oplevert, maar om geen klanten kwijt te maken zullen ze niet veel experimenteren met de prijs.

- Productiekosten kunnen niet snel aangepast worden. Prijzen kunnen daardoor maar beperkt naar beneden worden bijgesteld. Denk aan contracten die al zijn afgesloten.  Grootste starre kostenpost is personeelskosten, door CAO en minimumloon en er is bescherming tegen ontslag

- geldillusie: mensen denk in nominale waarden en niet in reële waarden.

Prijsrigiditeit

Prijsrigiditeit is een belangrijke verklaring waarom de conjunctuurlijn afwijkt van het langetermijngroeipad.

potentiële en werkelijke productie

Potentiële productie (Y*), is de maximale productie die met een normale inzet van de beschikbare productiefactoren bereikt kan worden. 

De werkelijke productie of de feitelijke productie (Y), zal daar meestal van afwijken.  De werkelijke productie wordt bepaald door de vraag.

Output gap: Het verschil tussen wat een economie voortbrengt (y) en wat het in de optimale situatie voortbrengt (Y*).

Output gap = (Y - Y*) / Y* x 100

Hoogconjunctuur

- output gap positief, de economie brengt meer voort dan de potentiële productie.

- consumentenuitgaven zijn hoog

- bedrijfswinsten zijn hoog 

- bedrijven hebben weinig voorraden

- werkloosheid is laag (en er moet worden overgewerkt)

- de overheid heeft veel belastinginkomsten en weinig uitgaven aan sociale zekerheid -->gevolg voor staatsschuld?

Laagconjunctuur

- de output gap is negatief, een deel van de beschikbare productiefactoren wordt niet benut.

- consumentenbestedingen laag

- bedrijven komen moeilijker van producten af, deel van de productiecapaciteit wordt niet benut.

belastingeninkomsten overheid dalen en uitgaven aan sociale zekerheid stijgen, gevolg?

verband trend en 

output gap

Wanneer output gap negatief is, zie je meestal ook dat de economische groei lager is dan de trendmatige groei. En andersom. 

Dus wanneer de economische groei lager is dan de trend dan mag je spreken van een laagconjunctuur

Werkloosheid

Er zal altijd werkloosheid zijn. 

Vragers en aanbieders zullen altijd naar elkaar op zoek zijn op de arbeidsmarkt.

Structurele werkloosheid

structuurkenmerken die de werkloosheid beïnvloeden

- onderwijssysteem

- kenmerken woningmarkt

- bereikbaarheid landsdelen

- ontwikkeling digitale infrastructuur

- bestaan rechtsstaat

- loonstarheid

Natuurlijke werkloosheid

Loonstarheid vergroot de kans op structurele werkloosheid. 

De structurele werkloosheid op de lange termijn noemen we ook wel de natuurlijke werkloosheid. Dit is de hoogte van de werkloosheid als prijsrigiditeit en loonstarheid geen rol spelen.

De werkloosheid die hoort bij het zoekproces tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.

Op het lange termijngroeipad (trend) is er alleen natuurlijke werkloosheid, de kans op het vinden van een geschikte baan is dan niet afhankelijk van de conjunctuur.

Frictiewerkloosheid

is een vorm van structurele werkloosheid.

de zoektijd van het vinden van een geschikte baan.

Conjuncturele werkloosheid

Dit is de werkloosheid die samenhangt met de output gap.

Bij een dalende output gap zie je dat de werkloosheid toeneemt. Bij een stijgende output gap zie je dat de werkloosheid afneemt. 

Deze veranderingen in de werkloosheid zijn dus toe te schrijven aan de veranderingen in de conjunctuur.

Bij een output gap van 0% is er geen conjuncturele werkloosheid.

Seizoenswerkloosheid

werkloosheid die seizoensgebonden is. Hoort bij de structuur van de economie.

Output gap en inflatie

Bij stijgende output gap, zal door de vraagtoename op korte termijn vooral de prijs stijgen.

Op korte termijn kan er wel iets meer geproduceerd worden, maar niet meer dan de bestaande productiecapaciteit toelaat.