Hoofdstuk 3 - De samenleving en verschillen | HAVO

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Hoofdstuk 3

'de samenleving en verschillen'

Welke (sociale) verhoudingen zijn er in dit klaslokaal?

Welke (sociale) verhoudingen zijn er in dit klaslokaal?

Wat leerde ik vorig hoofdstuk?

• verschillende aspecten van identiteit
  
• wat socialisatie is en hoe dit tot stand komt
  
• de functies van socialisatie
  
• verschillende elementen van cultuur
  
• verschillende soorten culturen en hoe mensen culturen aanleren

Vorig hoofdstuk...

- Ik kan de onderdelen van de definitie van het kernconcept ‘sociale ongelijkheid’ beschrijven, herkennen in en toepassen op een bron .

- Ik kan uitleggen op welke manier discriminatie verschilt van sociale ongelijkheid.

- Ik kan de vier vormen van sociale ongelijkheid aan de hand van een voorbeeld omschrijven en deze toepassen op een bron .

- Ik kan een omschrijving geven van de begrippen ‘economische kapitaal’, ‘sociaal kapitaal’ en ‘cultuur kapitaal’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.

Leerdoelen...

- Ik kan een omschrijving geven van de begrippen ‘open samenleving’ en ‘gesloten samenleving’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.

- Ik kan een omschrijving geven van de begrippen ‘collectieve goederen’ en ‘private goederen’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.

- Ik kan uitleggen op welke manier het dilemma van collectieve actie te maken heeft met de verzorgingsstaat en op welke manier het doel om sociale ongelijkheid te verminderen in de verzorgingsstaat wordt nagestreefd.

- Ik kan een omschrijving geven van de begrippen ‘economische kapitaal’, ‘sociaal kapitaal’ en ‘cultuur kapitaal’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.

Leerdoelen...

§3.1 sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid is een situatie waarin verschillen tussen mensen in al dan niet aangeboren kenmerken, consequenties hebben voor hun maatschappelijke positie en die leiden tot een ongelijke verdeling van schaarse en hooggewaardeerde zaken, van waardering en behandeling.

pagina 47

Sociale ongelijkheid

• verschillen waar een waardering aan verbonden is
• sociale ongelijkheid is niet altijd discriminatie

Sociale ongelijkheid en discriminatie

• Discriminatie is ongelijke behandeling in gelijke gevallen
• Niet bij alle vormen van sociale ongelijkheid is sprake van discriminatie

Vier soorten sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid ontstaat bij een ongelijke verdeling van hulpbronnen:

1. economische hulpbronnen; geld en bezit

2. sociale hulpbronnen;  contacten met mensen

3. symbolische hulpbronnen; status en aanzien

4. politieke hulpbronnen; macht en gezag

pagina 49

Sleep de soort sociale ongelijkheid naar de juiste afbeelding.

ongelijke verdeling van sociale hulpbronnen

ongelijke verdeling van symbolische hulpbronnen

ongelijke verdeling van economische hulpbronnen

ongelijke verdeling van politieke hulpbronnen

Sociale mobiliteit

• jouw plek op de maatschappelijke ladder staat niet vast
• sociale mobiliteit kan verklaard worden door positie toewijzing of positieverwerving

pagina 49

Maatschappelijke ladder

• De verdeling van de maatschappij in groepen waartussen sociale ongelijkheid bestaat noemen we sociale stratificatie
• Het ordenen van de sociale lagen resulteert in de maatschappelijke ladder

pagina 49

Sociale mobiliteit

Positietoewijzing:

door maatschappelijke oorzaken komt een persoon of groep op een bepaalde plek terecht.

Positieverwerving:

mensen verwerven hun maatschappelijke positie door eigen toedoen, door hun acties. 

In gesloten samenlevingen is er nauwelijks sprake van sociale mobiliteit. 

In een open samenleving hebben mensen meer kansen om sociaal mobiel te zijn.

pagina 50

Iris gaat als eerste van haar familie naar de universiteit. Is hier sprake van sociale mobiliteit?

Iris gaat als eerste van haar familie naar de universiteit. Is hier sprake van sociale mobiliteit?

1. Nee, het gaat hier niet om sociale mobiliteit
2. Ja, via het proces van positietoewijzing
3. Ja, via het proces van positieverwerving
4. Ja, zowel via het proces van positietoewijzing als van positieverwerving

3 soorten kapitaal

Kansen worden groter wanneer iemand kapitaal heeft. Er zijn drie soorten:

• economisch kapitaal
• sociaal kapitaal 
• cultureel kapitaal; kennis, houdingen, opvattingen en smaak die passen bij hoge sociale posities

pagina 51

Hoe heet de institutie die zorgt voor minder sociale ongelijkheid?

Hoe heet de institutie die zorgt voor minder sociale ongelijkheid?

p. 51

De verzorgingsstaat

De verzorgingsstaat

• Solidariteit reguleren
• Ongelijkheid bestrijden
• Belasting betalen is     solidariteitsregulatie

pagina 51

Collectieve en private goederen

Collectieve goederen

Deze goederen zijn non-exclusief:

iedereen mag ervan meegenieten.

vb: schoon water

Private goederen

Deze goederen zijn exclusief:

mensen moeten ervoor betalen. 

vb: een smartphone

pagina 52

- Ik kan de onderdelen van de definitie van het kernconcept ‘sociale ongelijkheid’ beschrijven, herkennen in en toepassen op een bron .

- Ik kan uitleggen op welke manier discriminatie verschilt van sociale ongelijkheid.

- Ik kan de vier vormen van sociale ongelijkheid aan de hand van een voorbeeld omschrijven en deze toepassen op een bron .

- Ik kan een omschrijving geven van de begrippen ‘economische kapitaal’, ‘sociaal kapitaal’ en ‘cultuur kapitaal’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.

Leerdoelen...

- Ik kan een omschrijving geven van de begrippen ‘open samenleving’ en ‘gesloten samenleving’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.

- Ik kan een omschrijving geven van de begrippen ‘collectieve goederen’ en ‘private goederen’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.

- Ik kan uitleggen op welke manier het dilemma van collectieve actie te maken heeft met de verzorgingsstaat en op welke manier het doel om sociale ongelijkheid te verminderen in de verzorgingsstaat wordt nagestreefd.

- Ik kan een omschrijving geven van de begrippen ‘economische kapitaal’, ‘sociaal kapitaal’ en ‘cultuur kapitaal’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.

Leerdoelen...

§3.2 Macht

Macht

Het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde doelstellingen te bereiken en de mogelijkheden van anderen te beperken of te vergroten.

Vier machtsbronnen

1. Affectieve machtsbronnen: gevoel en emoties
2. Cognitieve machtsbronnen: kennis
3. Economische machtsbronnen: geld
4. Politieke machtsbronnen  --> politieke machtsdragers

Welke machtsbron heeft Jaap van Dissel?

Welke machtsbron heeft Jaap van Dissel?

1. affectieve machtsbron
2. cognitieve machtsbron
3. economische machtsbron
4. politieke machtsbron

Machtsbronnen

Gretha Thunberg gebruikt twee soorten machtsbronnen in het volgende filmpje. Welke twee?

0

Tip: op youtube kan er Nederlandse ondertiteling worden aangezet als de Engelse ondertiteling te ingewikkeld is.

Je kan stellen dat Gretha twee soorten machtsbronnen gebruikt, welke twee?

Welke twee machtsbronnen gebruikt Gretha Thunberg?

Antwoord:

Gretha gebruikt affectieve machtsbronnen en cognitieve machtsbronnen

Informele en formele macht

• Formele macht is vastgelegd in regels of     wetten
• Informele macht is niet officieel vastgeled

Het dilemma van collectieve actie

• Als mensen samenwerken om een collectief goed te realiseren is dat collectieve actie

• Mensen kunnen profiteren van collectieve actie, zonder mee te werken
• Dit zijn free riders

pagina 55

Hoe is de corona pandemie een voorbeeld van het dilemma van collectieve actie?

Hoe is de corona pandemie een voorbeeld van het dilemma van collectieve actie?

Wat kan een oplossing zijn voor het dilemma van collectieve actie?

Wat kan een oplossing zijn voor het
dilemma van collectieve actie?

De oplossing

• Dwang is de oplossing
• Een actor met macht kan dwang gebruiken
• Hoe meer hulpbronnen een actor heeft, hoe meer macht hij of zij heeft

pagina 55

§3.3 Gezag

Gezag

Iemand kan zijn gezag ontlenen aan verschillende bronnen:

• Kwaliteiten
• Functie
• Prestaties

pagina 56

Op basis waarvan heeft de paus zijn geestelijke gezag ontleend?

Op basis waarvan heeft de paus zijn geestelijke gezag ontleend?

1. Kwaliteiten
2. Functie
3. Prestatie

§3.4 Samenwerking en conflict

Samenwerking

Samenwerking is het proces waarin individuen, groepen en/of staten relaties vormen om hun handelen op elkaar af te stemmen voor een gemeenschappelijk doel.

pagina 58

Wat is nodig voor samenwerking?

Wat is nodig voor samenwerking?

Samenwerking

3 voorwaarden voor samenwerking

• compromisbereidheid
• onderling vertrouwen
• wederzijdse acceptatie

Conflict

Conflict is een situatie waarin individuen, groepen en/of staten elkaar tegenwerken om de eigen doelen te bereiken.

Karl Marx (1818-1883)

Filosoof

Samuel Huntington (1927-2008)

Politicoloog

Confictbenadering van Marx en Huntington

Sleep de denker naar de juiste opvatting

Conflict wordt veroorzaakt door materiële verschillen tussen de bezittende en de bezitlose klasse

Door sociale en culturele verschillen ontstaat conflict

Pagina 48

Photo credits S. Huntington:

Copyright World Economic Forum (www.weforum.org), swiss-image.ch/Photo by Photo by Peter Lauth - Samuel P. Huntington - World Economic Forum Annual Meeting Davos 2004

Manifeste en latente conflicten

• Manifest conflict = er wordt openlijk tegengewerkt, het conflict is zichtbaar.

• Latent conflict = het conflict is subtieler, verborgen.

Gemeenschappelijk doel

samenwerking

Eigen doel

conflict

Elkaar tegenwerken

Handelen op elkaar afstemmen

maatschappij-wetenschappen.nl

Optioneel als extra materiaal bij de les

maatschappij-wetenschappen.nl

Optioneel als extra materiaal bij de les

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?https://www.youtube.com/watch?v=YmkjIuOTq1g

Wat vind je nog lastig?

• wat sociale ongelijkheid is
• hoe macht en dwang van elkaar verschillen en hoe ze relateren
• wat gezag is
• de tegenpolen samenwerking en conflict te begrijpen

Wat heb ik geleerd?

Einde van hoofdstuk 3

De samenleving en verschillen