Hoofdstuk 5 - Onderzoeksvaardigheden | HAVO

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

Hoofdstuk 5

'Onderzoeksvaardigheden'

Dit filmpje geeft een inzicht in de verschillende stappen bij het doen van onderzoek, met daarbij een praktijkvoorbeeld.

Waar ben jij nieuwsgierig naar?

Waar ben jij nieuwsgierig naar?

Wat leer ik dit hoofdstuk?

• wat staatsvorming is
• wat rationalisering inhoudt
• wat politieke socialisatie is
• welke ideologieën er zijn
• wat politieke instituties zijn en hoe deze werken

Vorig hoofdstuk leerde ik ...

Wat leer ik dit hoofdstuk?

• wat de verschillende meetinstrumenten zijn.
• wat variabelen en hypothesen zijn en hoe we dit kunnen weergeven in een conceptueel model.
• wat indicatoren en categorieën zijn.
• wat de eisen aan onderzoek zijn. 
• ik weet wat correlatie en causaliteit is. 

Ik weet...

§5.1 Uitgangspunten en meetinstrumenten

Pagina 79

Bronnen selecteren

Bij literatuuronderzoek is het belangrijk gebruik te maken van objectieve bronnen. Die kun je bepalen door te vragen: 

- Wat is het doel van het geschrevene?

- Wat is de bredere context?

- Hoe zijn woorden en afbeeldingen gekozen?

- Op welke manier is de informatie tot stand gekomen?

Bronnen selecteren

Ook is het belangrijk dat een bron: 

- Betrouwbaar is: zekerheid dat de geleverde informatie correct is.

- Representatief is: een zo volledig mogelijke weerspiegeling van het verschijnsel of de groep waar het om gaat.

Vraag de leerlingen om de bron te lezen.

Is de bron betrouwbaar voor onderzoek?

Is de bron betrouwbaar voor onderzoek?

Ja

Nee

Bespreek met de leerlingen dat de bron niet betrouwbaar is, omdat De Speld een satirisch online nieuwsmagazine is en dus niet op feiten berust.

Kans

Kans is de waarschijnlijkheid dat een bepaalde gebeurtenis zal optreden. Het gaat dan om een vergelijking. 

In relatie tot het vorige filmpje: de kans dat jij op 25 september jarig bent, is groter dan op 4 november bijvoorbeeld.

Kwalitatief en kwantitatief onderzoek

Kwalitatief

Kwantitatief

Onderzoek naar zaken die niet te kwantificeren zijn

Onderzoek naar zaken die kwantificeerbaar zijn

Bijvoorbeeld: interviews

Bijvoorbeeld: Veiligheidsmonitor

Sleep de afbeeldingen naar het juiste meetinstrument.

Enquête

Interview

Observatie

Experiment

Deze opdracht is een aanleiding om de verschillende meetinstrumenten te bespreken. 

§5.2 Variabelen en hypothesen

Pagina 84

Variabele

Variabele is een kenmerk van een object, actor of samenleving dat kan variëren. Er is dan sprake van een verband.

Variabelen die genoemd worden zijn: zonlicht, afstand tot de evenaar, genetische factoren. 

Van welke variabelen is sprake bij de herfstdip?

Van welke variabelen is
sprake bij de herfstdip?

Variabelen die genoemd worden zijn: zonlicht, afstand tot de evenaar, genetische factoren. 

Hypothese

Toetsbare stelling, een veronderstelling van hoe de werkelijkheid in elkaar zit.

02:49

Welke hypothese kun je afleiden uit de theorie?

Welke hypothese kun je afleiden uit de theorie?

Conceptueel model

In een conceptueel model wordt de invloed van variabelen weergeven, bijvoorbeeld:  

Sekse

Loon

Welke conceptuele modellen kun je afleiden uit het filmpje?

Welke conceptuele modellen kun je afleiden uit het filmpje?

Voorbeelden zijn: Energiedrank > overgewicht en energiedrank > angstgevoelens.

§5.3 Indicatoren en categorieën

Pagina 87

Operationaliseren

De manier waarop de centrale verschijnselen in het onderzoek worden gemeten. Dit doe je aan de hand van indicatoren. 

Indicatoren

Met een indicator maak je een variabele meetbaar op een bepaald niveau, bijvoorbeeld:

Opleidingsniveau

Wat is uw hoogst genoten opleiding? 

- Basisschool

- Vmbo/mavo/mbo

- Havo of vwo

- Hbo

- Universiteit

Welke indicatoren zou je gebruiken voor 'maatschappelijke betrokkenheid'?

Welke indicatoren zou je gebruiken voor 'maatschappelijke betrokkenheid'? 

Voorbeelden zijn: uren vrijwilligerswerk per maand, deelname aan het publieke debat, aantal bijgewoonde demonstraties etc.

Eisen aan onderzoek

Een meetinstrument is betrouwbaar als dezelfde meting ongeveer dezelfde resultaten oplevert.

Representativiteit houdt in dat een steekproef de beoogde populatie daadwerkelijk weerspiegelt en niet alleen een deel daarvan. 

Een meetinstrument is valide als het daadwerkelijk meet wat het beoogt te meteen.

Sociale categorieën

Onder sociale categorieën vallen mensen met dezelfde achtergrondkenmerken.

Noem een voorbeeld van sociale categorieën.

Noem een voorbeeld van
sociale categorieën.

Voorbeelden van goede antwoorden zijn: inkomen, geloofsovertuiging, gender, politieke opvattingen. 

§5.4 Correlatie en causaliteit

Pagina 91

Correlatie

Correlatie is de samenhang 

tussen verschillende variabelen. Bijvoorbeeld: gemiddelde cijfers en motivatie.

Een voorbeeld: een verband tussen gemiddelde cijfers en motivatie. Noem daarbij ook het verschil tussen positieve en negatieve correlatie.

Causaliteit

Causaliteit is een oorzakelijk verband tussen twee variabelen. 

Bijvoorbeeld: als de temperatuur van water stijgt, het water steeds sneller verdampt.

Sleep de voorbeelden naar het juiste soort verband.

Correlatie

Causaliteit

Lengte en leeftijd

Aantal verkochte ijsjes en verdrinkingen

Schoen-maat en leesniveau kind

Opleidings

niveau van ouders en opleidings

niveau van kind

(On)afhankelijke variabelen

Onafhankelijke variabele

Afhankelijke variabele

De variabele die als oorzaak wordt gezien voor het veranderen van een andere variabele.

De variabele die wordt beïnvloedt door een of meer onafhankelijke variabelen.

Welk nauwkeurig conceptueel model kun je afleiden uit het filmpje?

'Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe groter de kans op een hoger inkomen' 

Wat is de onafhankelijke (O) en wat is de afhankelijke (A) variabele in dit geval?

1. O: inkomen A: opleidingsniveau
2. O: opleidingsniveau A: inkomen

Interveniërende variabelen

Het verband tussen de onafhankelijke en de afhankelijke variabele komt tot stand of wordt beïnvloedt door een interveniërende variabele:

Sekse

Loon

Fulltime baan

+

o

+

maatschappij-wetenschappen.nl

maatschappij-wetenschappen.nl

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?

Volgend hoofdstuk: Politiek in de praktijk

Ik leerde...

• wat de verschillende meetinstrumenten zijn.
• wat variabelen en hypothesen zijn en hoe we dit kunnen weergeven in een conceptueel model.
• wat indicatoren en categorieën zijn.
• wat de eisen aan onderzoek zijn. 
• ik weet wat correlatie en causaliteit is. 

Einde van hoofdstuk 5

'Onderzoeksvaardigheden'